Ochrona zdrowia

Architektura Prozdrowotna

Miasta: ogólnoświatowe, ogólnopolskie, Toruń
Autor artykułu:
Studenckie Koło Naukowe „Kąt”
Data utworzenia: 07 września 2022 15:36

"Zdrowa architektura"

Ośrodki zdrowia, mimo że są miejscem mającym pomagać chorym, nierzadko kojarzone są w negatywny sposób. Ludzie często unikają tego typu miejsc lub odwiedzają je jedynie z przymusu, ponieważ mogą one wywoływać wspomnienia związane z bólem fizycznym czy psychicznym. Taki obraz jest bardzo niefortunny dla budynków, które mają na celu leczyć. Szczególnie w ostatnich latach, podczas pandemii Covid-19, gdy znaczna część społeczeństwa spędziła wiele czasu w obiektach medycznych, powinno się zwrócić uwagę na architekturę szpitali. Należy zapewnić pacjentom jak najlepsze warunki, w których będą się dobrze czuli, a tym samym mieli większe szanse na szybki powrót do zdrowia. Dlatego warto zastanowić się, jak kształtowanie przestrzeni opieki zdrowotnej może wpływać na samopoczucie człowieka. W ostatnich latach coraz częściej zwraca się uwagę na formę architektoniczną, która ma pełnić określone funkcje. Pojawienie się terminu „zdrowej architektury” wiąże się z ideą zrównoważonego rozwoju, ale także z higieną i komfortem użytkowników. Zdefiniowany w 1948 roku przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) termin „zdrowie” oznacza stan fizycznego, psychicznego i społecznego dobrostanu. Wynika z tego, że oprócz ciała należy również zadbać o duszę. Z tego powodu prozdrowotna architektura powinna uwzględniać nie tylko rozwiązania dbające o ochronę zdrowia fizycznego, ale przede wszystkim aspekty związane z wygodą, komfortem czy relacjami międzyludzkimi. Często pojawiającym się problemem jest zaniedbywanie potrzeb psychicznych, poprzez zwracanie jedynie uwagi na uwarunkowanie patogeniczne, czyli skupianie się na znalezieniu czynników etiologicznych wywołujących chorobę. Rozwiązaniem może być przybliżenie podejścia salutogenicznego. To koncepcja zaproponowana przez Aarona Antonovsky’ego, która kładzie nacisk na zachowanie zdrowotne, a nie na leczenie choroby. Według psychologicznego punktu widzenia, przyciągnięcie czymś uwagi człowieka, może zmniejszyć lęk i wzmocnić pozytywne emocje. Celem projektu salutogenicznego jest tworzenie środowisk stymulujących umysł, aby zapewnić bezpieczną strefę, w której człowiek jest w stanie odpocząć psychicznie, pobudzić swoją kreatywność, zminimalizować uczucie stresu oraz wytworzyć więcej endorfin. Połączenie podejścia salutogenicznego z patogenicznym daje możliwość zgłębienia wiedzy na temat chorób, ich diagnozy i leczenia, co umożliwia większe spektrum zrozumienia pacjenta, a tym samym zapewnienie mu skutecznego leczenia.

Ekspozycja świetlna, a nastrój człowieka

Syndrom chorych budynków (SBS, z ang. sick building syndrome) z 1970 roku oraz Deklaracja Światowej Organizacji Zdrowia w sprawie zdrowia w miejscu pracy z 1994 roku znacząco wpłynęły na postrzeganie istoty dobrego samopoczucia u pracowników i pacjentów. W badaniu z 2014 roku o wpływie ekspozycji światła dziennego na ogólny stan zdrowia człowieka i jakość snu pracowników biurowych stwierdzono, że przebywanie w pomieszczeniu bez okien, skutkuje pogorszeniem witalności oraz zmniejszeniem wydajności snu, zaś większa ekspozycja na słońce sprzyja pobudzeniu aktywności fizycznej oraz poprawieniu jakości snu. Światło reguluje również fizjologię i rytm dobowy. Szczególne znaczenie ma barwa światła - niebieska umożliwia większe skupienie, z kolei żółta uspokaja i ociepla (odpowiednia np. do gabinetu fizjoterapii). Światło jest bardzo istotnym elementem, który jest w stanie wprowadzić pacjentów w dany nastrój.

Wpływ ekspozycji świetlnej na witalność (A) i ograniczenia ról z powodu problemów fizycznych (B) u badanej grupy ludzi.


Źródło: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4031400/

Wpływ dźwięku na zdrowie

Kolejnym elementem, na który należy zawrócić uwagę podczas projektowania, jest dźwięk. Zanieczyszczenie hałasem jest istotnym problemem w dzisiejszych czasach. Naukowcy wykazali, że poza problemami ze słuchem i nadwrażliwością na dźwięk, hałas może powodować lub zaostrzać chorobę sercowo-naczyniową, cukrzycę typu 2, zaburzenia snu, stres, problemy ze zdrowiem psychicznym czy zaburzenia pamięci. Szacuje się, że długotrwałe narażenie na hałas w środowisku powoduje aż 12 tys. przedwczesnych zgonów i przyczynia się do 48 tys. nowych przypadków choroby niedokrwiennej serca rocznie na obszarze Europy. Dodatkowo 22 mln ludzi cierpi na chroniczne wysokie rozdrażnienie, a 6,5 mln na wysokie zaburzenia snu. W celu zminimalizowania nieprzyjemnych odgłosów w obiektach medycznych można wykorzystać izolację akustyczną, a dodatkowe zazielenienie na zewnątrz będzie naturalną barierą chroniącą przed gwarem. Wnętrze natomiast należy zaprojektować w taki sposób, aby wydzielić miejsca odizolowane od strefy wejściowej i komunikacyjnej w celu zapewnienia jak największego spokoju i ciszy. Można również zastosować elementy emitujące dźwięki relaksacyjne, takie jak płynąca woda, szum drzew czy śpiew ptaków.

Zieleń w kształtowaniu przestrzeni

Ważną częścią przestrzeni architektonicznej jest zieleń. Przyroda jest integralną częścią świata, dlatego należy zwrócić uwagę na jej występowanie w obiektach architektonicznych. Zieleń nie tylko pozytywnie wpływa na zdrowie psychiczne człowieka, ale również zachęca do aktywności fizycznej, kontaktów społecznych oraz tworzy przestrzeń umożliwiającą odpoczynek, co może mieć wpływ na zmniejszenie ryzyka występowania różnorodnych schorzeń, takich jak choroby układu krążenia, otyłość czy depresja. Wzbogacenie przestrzeni zewnętrznej o place, parki, a wewnętrznej o atria oraz roślinność doniczkową w obiektach Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ) poprawia jakość powietrza, wzmacnia koncentrację, polepsza samopoczucie, pozytywnie wpływa na kreatywność, produktywność i koncentrację oraz redukuje stres. Poza namacalnie występującą roślinnością, na widoczny efekt w zdrowiu człowieka może wpłynąć już sam widok na krajobraz. Warto w tym przypadku zastosować duże przeszklenia z widokiem na naturalne otoczenie. Podczas pandemii Covid-19 zapotrzebowanie na tereny zielone znacznie wzrosło. Zauważono wzrost korzystania przez ludzi z terenów zielonych – ogrodów, plaż czy rezerwatów przyrody. Ta tendencja w znacznym stopniu zredukowała stres ludzi związany z chorobą oraz nadała uczucie spójności poprzez rozbudzenie kontaktów społecznych, które były bardzo zatarte przez dystans społeczny.

Jakość powietrza

Przy projektowaniu obiektów medycznych należy także zadbać o czystość powietrza. Wzrost zanieczyszczeń jest jednym z powodów występowania u ludzi chorób układu krążenia oraz problemów z oddychaniem. Według raportu Europejskiej Agencji Środowiska z 2020 roku, sporządzonego na podstawie badań z 2018 roku przeprowadzonych w 41 krajach członkowskich Unii Europejskiej, 417 tys. przedwczesnych zgonów spowodowanych jest wysokim stężeniem pyłu zawieszonego w powietrzu. Jednym z rozwiązań tego problemu jest lokalizowanie budynków w okolicy o zmniejszonej emisji dwutlenku węgla, co pozwoli na korzystanie z wentylacji grawitacyjnej. Ciekawym rozwiązaniem jest system wentylacji sterowany zapotrzebowaniem, który za pomocą czujników wykrywa dwutlenek węgla i w przypadku jego wyższego stężenia, dostarcza większą ilość czystego powietrza. Odpowiednio zaprojektowana wentylacja, pozwoli zmniejszyć stężenie CO2, które jest czynnikiem powodującym bóle i zawroty głowy, niepokój, zmęczenie, trudności w oddychaniu, pocenie się oraz przyspieszone tętno. Co więcej, powietrze wewnątrz budynku również może być szkodliwe ze względu na występujące lotne związki organiczne (LZO). Należą do nich m.in. węglowodory aromatyczne i alifatyczne, alkohole, estry, terpeny, aldehydy i ketony, które można znaleźć np. w farbach, klejach, tynkach, tuszach do drukarek, produktach czyszczących, odświeżaczach powietrza w aerozolu czy środkach owadobójczych. Zdecydowana większość z tych chemikaliów podrażnia błony śluzowe, drogi oddechowe, oczy i skórę. Długotrwała ekspozycja na LZO powoduje bóle głowy, nudności i otępienie oraz prowadzi do trwałych uszkodzeń układu nerwowego, obrzęku krtani, a w skrajnych przypadkach do nowotworów. Zanieczyszczenia ze źródeł wewnętrznych są bardzo specyficzne, dlatego trzeba być ostrożnym na każdym etapie projektowym i konserwacyjnym.

Estetyka projektowanych budynków

Podczas procesów projektowych należy zwrócić uwagę na estetykę i sposób kształtowania przestrzeni. Wykorzystanie naturalnych materiałów takich jak drewno, zieleń czy kamień może wzbudzić u ludzi pozytywne emocje. Ważne jest także stworzenie otwartych przestrzeni, które dają możliwość większej interakcji z innymi ludźmi oraz powodują uczucie przestronności.

Nowoczesna architektura ośrodków medycznych w Polsce na przykładzie Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego im. L. Rydygiera w Toruniu

Budynki opieki zdrowotnej w Polsce znajdują się obecnie w różnym stanie, jednak można zaobserwować coraz większą tendencję zwiększania ich standardów. 

Jednym z ostatnich projektów z zakresu architektury prozdrowotnej jest przebudowa Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego im. L. Rydygiera w Toruniu. Przy powstawaniu projektu architekci pracowni 4105 Architects współpracowali z personelem medycznym oraz zespołem inwestorów (Kujawsko-Pomorskimi Inwestycjami Medycznymi oraz zarządem województwa kujawsko-pomorskiego), co dało szerszy obraz na potrzeby społeczności regionu, w szczególności pacjentów i ich bliskich. 

Szpital został rozbudowany o nowe oddziały, sale, bloki operacyjne, poradnie, aptekę, lądowisko dla helikopterów, garaże, administrację i budynki techniczne. Całość została wpisana w otoczenie z wykorzystaniem zieleni - dziedziniec wejściowy z ogrodami, pomniki zieleni w postaci dębów, izolacja poprzez dużą liczbę drzew, krzewów i rabat kwiatowych, a także zielone dachy. 

W celu zapewnienia pacjentom przyjaznej przestrzeni umożliwiającej szybką rekonwalescencję zastosowano:

  • podział sal na strefy prywatne i publiczne,
  • różnorodne wykończenia wnętrz i dodanie koloru,
  • dostęp do światła dziennego,
  • łączenie zieleni we wnętrzu,
  • kontrolę temperatury w celu jej odpowiedniego dostosowania (czujniki temperatury oraz systemy ogrzewania i chłodzenia).

Dodatkowo, aby szpital podążał za postępem technologicznym zapewniono mu najnowocześniejszy sprzęt medyczny.



Obiekt jest także kompleksem ekologicznym. Można tutaj znaleźć m.in. zbiorniki wody deszczowej, odzysk wody szarej do spłukiwania toalet, bezdotykowe armatury (zminimalizowanie zużycia wody), panele fotowoltaiczne zasilające oświetlenie ogrodowe, panele solarne wspomagające ogrzewanie wody, pompę ciepła, czujniki temperatury, pasywne systemy ogrzewania i chłodzenia czy automatyczne oświetlenia LED.

Wojewódzki Szpital Zespolony im. L. Rydygiera w Toruniu


Zaangażowanie społeczności

Mieszkańcy oraz pacjenci mogą starać się o polepszenie warunków panujących w szpitalach. W tym celu warto brać udział w ankietach przeprowadzanych w ośrodkach opieki zdrowia, rozmawiać z pracownikami czy też podpisywać petycje o dofinansowania danych placówek. 

Materiały źródłowe

Wyświetlenia: 890

Komentarze

Brak komentarzy
Zaloguj się, aby móc dodać komentarz