Budżet Obywatelski Swarzędz

Budżet obywatelski to jedno z narzędzi partycypacji społecznej, które włącza mieszkańców w proces podejmowania decyzji w kwestii zarządzania środkami publicznymi. Umożliwia on obywatelom bezpośrednie zgłaszanie pomysłów i wybór projektów, które ich zdaniem najlepiej odpowiadają na potrzeby lokalnej społeczności. W praktyce oznacza to, że mieszkańcy mają realny wpływ na to, na co zostaną przeznaczone środki z budżetu gminy - czy będzie to modernizacja boiska, budowa placu zabaw czy też poprawa infrastruktury drogowej.

W Gminie Swarzędz budżet obywatelski z powodzeniem funkcjonuje już od kilku lat, stając się, jak podaje miasto, nie tylko mechanizmem decyzyjnym, ale też narzędziem do budowania świadomości obywatelskiej, zacieśniania więzi społecznych oraz zwiększenia dbałości o wspólne otoczenie i poprawy jego atrakcyjności. Pierwsza edycja odbyła się w 2016 roku i aktualnie zrealizowano lub jest w trakcie realizacji 71 projektów.

Każdy z tych projektów pokazuje, że nawet stosunkowo niewielkie środki mogą przełożyć się na realne zmiany w lokalnym otoczeniu.

Każdy mieszkaniec Gminy Swarzędz, niezależnie od wieku, może wziąć udział w budżecie obywatelskim - zarówno poprzez zgłoszenie własnego pomysłu, jak i udział w głosowaniu. Nie jest wymagane zameldowanie - wystarczy faktyczne zamieszkiwanie na terenie gminy. Projekty zgłasza się za pomocą formularza dostępnego online, który zawiera m.in. opis zadania, szacowany koszt oraz uzasadnienie. Samo głosowanie także odbywa się wyłącznie drogą elektroniczną, za pośrednictwem oficjalnej platformy https://swarzedz.budzet-obywatelski.org. 

Poszczególne wymagania i zalecenia dotyczące zgłaszanych projektów:

Do tej pory zrealizowano wiele projektów, które znacząco wpłynęły na jakość życia mieszkańców Swarzędza. Wśród nich warto wymienić m.in.:

Budżet obywatelski pełni wiele istotnych funkcji. Przede wszystkim zwiększa przejrzystość w zarządzaniu środkami publicznymi i daje mieszkańcom realne narzędzia wpływu. Projekty są często oddolne i wynikają z realnych potrzeb, które samorząd mógłby przeoczyć bez zaangażowania obywateli.

Realizacja projektów w ramach budżetu obywatelskiego niesie za sobą nie tylko efekty materialne, takie jak nowe place zabaw, ławki czy oświetlenie uliczne. To także budowanie relacji międzyludzkich, współpracy sąsiedzkiej oraz zwiększanie zainteresowania sprawami publicznymi. Mieszkańcy uczą się, że mają wpływ na kształtowanie swojej okolicy, co przekłada się na większą aktywność obywatelską również w innych obszarach, np. konsultacjach społecznych czy lokalnych inicjatywach oddolnych. W dłuższej perspektywie budżet obywatelski wspiera więc tworzenie bardziej zintegrowanej, odpowiedzialnej i świadomej społeczności lokalnej.

Budżet obywatelski pełni również funkcję edukacyjną — uczy planowania, argumentowania i odpowiedzialności. Dzięki niemu mieszkańcy lepiej rozumieją, jak działa samorząd, jakie są koszty inwestycji i jak ważna jest wspólna debata o potrzebach lokalnej społeczności.

Mimo licznych zalet, budżet obywatelski nie jest pozbawiony wyzwań. Największym problemem jest nierówny dostęp do środków — to głównie najbardziej zaludnione i aktywne społecznie rejony gminy, takie jak miasto Swarzędz, wygrywają większość projektów. Mniejsze miejscowości, jak Gortatowo, Łowęcin czy Garby, często przegrywają głosowania z powodu mniejszej liczby mieszkańców. Możliwym rozwiązaniem mogłoby być wprowadzenie dodatkowych punktów za zgłoszenia z miejsc mniej reprezentowanych, tworzenie oddzielnych pól środków dla obszarów wiejskich, czy prowadzenie lokalnych kampanii edukacyjnych zwiększających zaangażowanie mieszkańców mniejszych sołectw.

Kolejnym wyzwaniem jest cyfrowy charakter całego procesu. Zgłaszanie i głosowanie odbywa się wyłącznie przez Internet, co stanowi barierę dla osób starszych lub mniej biegłych technologicznie. Pomimo że cyfryzacja ułatwia organizację i oszczędza środki, może też wykluczać znaczną część społeczności z udziału. Rozwiązaniem mogłoby być wprowadzenie punktów głosowania stacjonarnego z pomocą asystentów lub uruchomienie kampanii edukacyjnych w sołectwach.

Budżet obywatelski w Swarzędzu to przykład tego, jak skutecznie można angażować mieszkańców w życie publiczne. Choć istnieją wyzwania związane z równym dostępem do środków, mechanizm ten wciąż pozostaje jednym z najważniejszych narzędzi lokalnej demokracji. Kluczowe jest dalsze doskonalenie procesu i wspieranie mieszkańców w aktywnym uczestnictwie – również w mniej zaludnionych rejonach gminy. Przyszłość budżetu obywatelskiego zależy od zaangażowania społeczności, ilości nakładów oraz otwartości samorządu na ewolucję tego narzędzia. 

Materiały źródłowe

• https://swarzedz.budzet-obywatelski.org/
• https://swarzedz.pl/index.php?id=34