Glinojeck

Wstęp

Towarzyszący 11. Światowemu Forum Miejskiemu „Plan Działań dla Miast. Modelowa lokalność” (PDM) to program unikatowy w skali europejskiej. Łączy ponad sto polskich miast, które w różnorodny sposób odpowiadają na lokalne wyzwania zgodne z celami zrównoważonego rozwoju określonymi w Agendzie 2030. Jego celem jest włączenie polskich miast w światową dyskusję na temat trendów zrównoważonej urbanizacji oraz popularyzacja ich wdrażania w ramach zadań własnych miast.

Kryterium kwalifikacji do programu stanowiły dotychczasowe osiągnięcia miast w wybranym celu zrównoważonego rozwoju Agendy 2030. O unikatowym charakterze „Planu Działań dla Miast” przesądza przedstawienie w jednej inicjatywie bogactwa różnorodnych doświadczeń, którymi polskie miasta mogą dzielić się z innymi. Program PDM prowadzony był równolegle do prac nad nową Krajową Polityką Miejską 2030 i stanowi jeden z projektów strategicznych ujętych w KPM 2030. Pokazuje dobre praktyki wypracowane już przez polskie miasta w ostatnich latach, aby mierzyć się z wyzwaniami w 17 celach, w tym ubóstwem mieszkańców, nierównościami społecznymi, barierami w rozwoju gospodarczym czy zmianami klimatu. Jednocześnie jak w soczewce dokument skupia się na 2022 roku i ukazuje bogactwo projektów zaplanowanych w miastach na ten rok. Chociaż Światowe Forum Miejskie trwa kilka dni, poprzez te działania jest obecne w ponad 100 polskich miastach przez cały okres realizacji „Planu Działań dla Miast”.

Glinojeck bierze udział w Programie „Plan Działań dla Miast. Modelowa lokalność” z projektem „Praktyczne aspekty wdrożenia gospodarki cyrkularnej w wybranych obszarach polityki miejskiej – Czyste powietrze”, co przyczyni się do pozostawienia trwałego wkładu w wypracowanie wspólnej wizji zrównoważonego rozwoju polskich miast dzięki wymianie doświadczeń. Włączając się w światowy trend zrównoważonej przemiany przestrzeni miejskich oraz realizując projekt w ramach „Planu Działań dla Miast”, Glinojeck uczestniczy w dyskusji na temat rozwoju terenów zurbanizowanych oraz tworzeniu platformy dla systematycznego udoskonalania i wdrażania dobrych wzorców w lokalnych politykach miejskich. PDM ma na celu upowszechnienie dobrych praktyk zaczerpniętych ze zrealizowanych przedsięwzięć wypełniających Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ oraz promocję osiągnięć poszczególnych miast w ich wypełnianiu, istotnych z perspektywy miast i szukania odpowiedzi na lokalnie występujące problemy, niezależnie od skali projektów lub działań.

Działania Glinojecka realizowane w ramach „Planu Działań dla Miast” w projekcie „Praktyczne aspekty wdrożenia gospodarki cyrkularnej w wybranych obszarach polityki miejskiej – Czyste powietrze” odwołują się do 3. i 13. Celu Zrównoważonego Rozwoju, tj. Dobre zdrowie i jakość życia oraz działania w dziedzinie klimatu. Realizacja tego projektu wpisuje się w rozstrzygnięcia strategiczne w dokumentach strategicznych Glinojecka wymienionych w raporcie. Zapraszamy do lektury raportu i zapoznania się z wyzwaniami i osiągnięciami Glinojecka.

Rozdział 1. Przyczyny podjęcia przez gminę Glinojeck działań w Celu 3. Dobre zdrowie i jakość życia oraz Celu 13. Działania w dziedzinie klimatu

1.1. Krótka charakterystyka gminy

Glinojeck jest gminą miejsko-wiejską położoną na północnym Mazowszu, w powiecie ciechanowskim. Miasto Glinojeck uzyskało prawa miejskie w 1993 roku. Jest to miejscowość przemysłowo-rolnicza. Leży około 27 km od Ciechanowa, przy drodze do Płocka nr 60 (Płock –Ciechanów), w sąsiedztwie trasy E7 Warszawa – Gdańsk. Gmina posiada największą w Europie środkowo-wschodniej cukrownię. Przez obszar gminy przebiega gazociąg tranzytowy Jamał – Europa Zachodnia.

Gmina Glinojeck leży na Nizinie Północnomazowieckiej, w większości w mezoregionie Równina Raciąska, w dorzeczu rzeki Wkry. Stanowi atrakcyjną bazę turystyczną – 35% powierzchni gminy pokrywają lasy, a 87,9% powierzchni zajmuje Nadwkrzański Obszar Chronionego Krajobrazu.

Gmina liczy 7764 mieszkańców, natomiast w samym Glinojecku mieszka 2976 osób (BDL GUS, 2020). W latach 2002-2021 liczba mieszkańców zmalała o 3,9%. W gminie w 2019 roku zanotowano ujemne saldo migracji i ujemny przyrost naturalny. 60,4% mieszkańców gminy jest w wieku produkcyjnym, 19,2% w wieku przedprodukcyjnym, a 20,4% w wieku poprodukcyjnym.

1.2. Główne wyzwania i ich ujęcie w strategii rozwoju gminy

Gmina nie posiada aktualnego programu ochrony środowiska. Głównym dokumentem odpowiadającym za realizację Celu 3. i 13. jest Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Glinojeck. Aktualizacja. Dokument stanowi długoterminową strategię działania zmierzającą do poprawy jakości powietrza, a zwłaszcza do redukcji emisji dwutlenku węgla. Stopień redukcji emisji określony został w oparciu o prognozę na 2020 rok.

Strategia Rozwoju gminy miejsko-wiejskiej Glinojeck do roku 2030 formułuje misję odpowiadającą głównie 3. Celowi Zrównoważonego Rozwoju w zakresie dążenia do odczuwalnej przez wszystkich mieszkańców gminy poprawy jakości ich życia i pracy. Spośród siedmiu celów operacyjnych strategii za realizację Celu 3. i 13. odpowiadają:

Cel 1. Rozwój i doskonalenie kapitału społecznego oraz przyporządkowane mu działania -

• promocja i ochrona zdrowia,
• doskonalenie organizacji połączeń komunikacyjnych między środowiskami wiejskimi a placówkami oświatowymi, kulturalnymi i ochrony zdrowia,

Cel 2. Modernizacja i rozwój infrastruktury technicznej oraz przyporządkowane mu

działanie -

• promowanie wykorzystywania energii odnawialnej,

Cel 3. Rozwój obszarów wiejskich przy zachowaniu i pielęgnowaniu walorów środowiska przyrodniczego oraz przyporządkowane mu działania -

• rozwój infrastruktury technicznej służącej przede wszystkim usprawnianiu powiązań drogowych na obszarach rozwoju usług,
• rozbudowa wiejskich sieci kanalizacyjnych,
• budowa lokalnych i wspieranie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków,
• inicjowanie modernizacji lokalnych sieci elektroenergetycznych,
• budowa sieci gazowych.

Rozdział 2. Charakterystyka Celu 3. Dobre zdrowie i jakość życia oraz Celu 13. Działania w dziedzinie klimatu z perspektywy Glinojecka

Z punktu widzenia gminy Glinojeck ważne jest zdrowie i poprawa jakości życia mieszkańców oraz działania na rzecz ochrony klimatu, które realizują Cele 3. i 13. Zrównoważonego Rozwoju. Powyższe założenia wymagają poprawy jakości powietrza i stanu środowiska poprzez wielokierunkowe działania, do których należą: wyeliminowanie przestarzałych, wysokoemisyjnych źródeł wytwarzania energii użytkowej ze spalania węgla w indywidualnych gospodarstwach domowych, wykorzystanie mocy nominalnych istniejących ciepłowni, wprowadzenie pomiarów stężeń substancji wprowadzanych do powietrza, wzrost udziału terenów zieleni w mieście.

Rozdział 3. Droga Glinojecka do doskonałości w realizacji Celu 3. Dobre zdrowie i jakość życia oraz Celu 13. Działania w dziedzinie klimatu

3.1. Działania gminy w drodze do realizacji Celu 3. Dobre zdrowie i jakość życia oraz Celu 13. Działania w dziedzinie klimatu

W ramach realizacji Celów 3. i 13. Zrównoważonego Rozwoju gmina inwestuje w nowoczesny system odnawialnych źródeł energii, który obniża stężenia zanieczyszczeń powietrza i minimalizuje występowanie smogu w mieście Glinojeck. Tylko w 2019 roku na terenie miasta i gminy Glinojeck, zamontowano 70 zestawów paneli fotowoltaicznych, w tym 68 na budynkach mieszkalnych oraz dwa na budynkach użyteczności publicznej. W 2020 roku zainstalowano 85 zestawów kolektorów słonecznych, w tym 84 na budynkach mieszkalnych i jeden zestaw składający się z 80 kolektorów słonecznych na budynku użyteczności publicznej – kotłowni osiedlowej w Glinojecku. W 2020 roku założono tu także cztery pompy ciepła do c.w.u. w budynkach mieszkalnych. Kolektory montowane są w ramach projektu partnerskiego „Instalacja systemów odnawialnych źródeł energii na terenie Miasta Ciechanów, Gminy Glinojeck, Gminy Opinogóra Górna i Gminy Strzegowo”.

Rycina 1., 2. Panele fotowoltaiczne zamontowane na budynkach mieszkalnych w gminie Glinojeck (źródło: UMiG Glinojeck)

W ramach ograniczenia stężenia zanieczyszczeń w postaci szkodliwych pyłów i gazów, które przedostają się do powietrza, dokonano także termomodernizacji budynku hali sportowej. 

W Glinojecku powstają miejsca wypoczynku i rekreacji. W ten sposób gmina łączy poprawę życia mieszkańców z działaniami mającymi na celu łagodzenie skutków zmian klimatu, czyli Cel 3. z Celem 13. Agendy 2030. Przykładem może być nowy park miejski, gdzie zostały wykonane nasadzenia, trawniki i alejki oraz skatepark zlokalizowany w pobliżu istniejącego placu zabaw i siłowni zewnętrznej, gdzie stworzono górkę saneczkową z tarasem widokowym i labirynt z roślin.

Rycina 3., 4., 5., 6., 7. Nowy park miejski w Glinojecku (źródło: UMiG Glinojeck)

W ramach realizacji Celu 3. w gminie sukcesywnie wymienia się kanalizację deszczową i sieć wodociągową z rur azbestowych na PVC oraz modernizuje oczyszczalnię ścieków.

Rycina 8., 9. Oczyszczalnia ścieków w Glinojecku (źródło: UMiG Glinojeck)

3.2.  Modelowa lokalność – dobra praktyka gminy

Dobrą praktyką gminy było przeprowadzenie inwentaryzacji indywidualnych źródeł ciepła przed podjęciem realizacji projektu partnerskiego „Instalacja systemów odnawialnych źródeł energii na terenie Miasta Ciechanów, Gminy Glinojeck, Gminy Opinogóra Górna i Gminy Strzegowo”. Celem inwentaryzacji było pozyskanie wiedzy na temat liczby źródeł niskiej emisji, a następnie wprowadzenie określonych działań, które przyczynią się do poprawy stanu zdrowia i jakości życia mieszkańców gminy. Działanie to pozwoliło również oszacować liczbę mieszkańców zainteresowanych wymianą ogrzewania i zaplanować przeprowadzenie wymiany źródeł ciepła na bardziej ekologiczne. Tym samym obecnie gmina realizuje jeden z obowiązków wynikający z programu ochrony powietrza.

3.3. Opis projektu wybranego do realizacji w ramach ,,Planu Działań dla Miast. Modelowa lokalność’’

Projekt „Praktyczne aspekty wdrożenia gospodarki cyrkularnej w wybranych obszarach polityki miejskiej – Czyste powietrze” jest kontynuacją działań podejmowanych przez gminę w celu ograniczenia emisji gazów, które powodują zanieczyszczenie powietrza. Koncepcja lokalnego rozwoju skupia się bowiem na człowieku i jego relacji ze środowiskiem. Kluczowym elementem jest podnoszenie poziomu życia mieszkańców przy jednoczesnym dbaniu o czyste powietrze. Zakłada się zmniejszenie wysokiej emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych w powietrzu oraz realizację zadań wynikających z Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Glinojeck na lata 2019-2022 z perspektywą do 2026 roku. Do tej pory przeprowadzono inwentaryzację indywidualnych źródeł ciepła, dzięki czemu oszacowano liczbę mieszkańców zainteresowanych wymianą ogrzewania i zaplanowano działania w celu wymiany źródeł ciepła na bardziej ekologiczne. Od kilku lat instaluje się w gminie kolektory słoneczne, głównie na budynkach mieszkalnych. Wzorem poprzednich lat szacuje się, że w 2022 roku zostanie zamontowanych około 70 nowych kolektorów.