Kołobrzeg

REHABILITACJA DLA SENIORÓW MIASTA KOŁOBRZEG NA LATA 2019-2023

Wstęp


Towarzyszący 11. Światowemu Forum Miejskiemu „Plan Działań dla Miast. Modelowa lokalność” (PDM) to program unikatowy w skali europejskiej. Łączy ponad sto polskich miast, które w różnorodny sposób odpowiadają na lokalne wyzwania zgodne z celami zrównoważonego rozwoju określonymi w Agendzie 2030. Jego celem jest włączenie polskich miast w światową dyskusję na temat trendów zrównoważonej urbanizacji oraz popularyzacja ich wdrażania w ramach zadań własnych miast.


Kryterium kwalifikacji do programu stanowiły dotychczasowe osiągnięcia miast w wybranym celu zrównoważonego rozwoju Agendy 2030. O unikatowym charakterze „Planu Działań dla Miast” przesądza przedstawienie w jednej inicjatywie bogactwa różnorodnych doświadczeń, którymi polskie miasta mogą dzielić się z innymi. Program PDM prowadzony był równolegle do prac nad nową Krajową Polityką Miejską 2030 i stanowi jeden z projektów strategicznych ujętych w KPM 2030. Pokazuje dobre praktyki wypracowane już przez polskie miasta w ostatnich latach, aby mierzyć się z wyzwaniami w 17 celach, w tym ubóstwem mieszkańców, nierównościami społecznymi, barierami w rozwoju gospodarczym czy zmianami klimatu. Jednocześnie jak w soczewce dokument skupia się na 2022 roku i ukazuje bogactwo projektów zaplanowanych w miastach na ten rok. Chociaż Światowe Forum Miejskie trwa kilka dni, poprzez te działania jest obecne w ponad 100 polskich miastach przez cały okres realizacji „Planu Działań dla Miast”.


Kołobrzeg bierze udział w Programie „Plan Działań dla Miast. Modelowa lokalność” z projektem „Rehabilitacja dla seniorów Miasta Kołobrzeg na lata 2019-2023”, co przyczyni się do pozostawienia trwałego wkładu w wypracowanie wspólnej wizji zrównoważonego rozwoju polskich miast dzięki wymianie doświadczeń. Włączając się w światowy trend zrównoważonej przemiany przestrzeni miejskich oraz realizując projekt w ramach „Planu Działań dla Miast”, Kołobrzeg uczestniczy w dyskusji na temat rozwoju terenów zurbanizowanych oraz tworzeniu platformy dla systematycznego udoskonalania i wdrażania dobrych wzorców w lokalnych politykach miejskich. PDM ma na celu upowszechnienie dobrych praktyk zaczerpniętych ze zrealizowanych przedsięwzięć wypełniających Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ oraz promocję osiągnięć poszczególnych miast w ich wypełnianiu, istotnych z perspektywy miast i szukania odpowiedzi na lokalnie występujące problemy, niezależnie od skali projektów lub działań.


Działania Kołobrzegu realizowane w ramach „Planu Działań dla Miast” w projekcie „Rehabilitacja dla seniorów Miasta Kołobrzeg na lata 2019-2023” odwołują się do 3. Celu Zrównoważonego Rozwoju, tj. Dobre zdrowie i jakość życia. Realizacja tego projektu wpisuje się w rozstrzygnięcia strategiczne w dokumentach strategicznych Kołobrzegu wymienionych w raporcie. Zapraszamy do lektury raportu i zapoznania się z wyzwaniami i osiągnięciami Kołobrzegu.


Rozdział 1. Przyczyny podjęcia przez Kołobrzeg działań w Celu 3. Dobre zdrowie i jakość życia.


1.1. Krótka charakterystyka miasta


Kołobrzeg powstał w VIII wieku n.e. jako położona nad morzem w kołobrzeskim lesie osada zajmująca się produkcją soli ze złóż solanki (warzenie soli). Przez setki lat las spełniał ważne funkcje gospodarcze, eksploatowano pokłady torfu, pozyskiwano drewno, zbierano owoce leśne, zioła lecznicze i zapachowe. Prawa miejskie nadane 23 maja 1255 roku pomimo bardzo burzliwej historii miasta nigdy nie zostały miastu odebrane. W ciągu kolejnych wieków rozwoju Kołobrzegu jego losy przeplatają się z historią Danii, książąt pomorskich, Brandenburgii, Prus i Niemiec. Ostatecznie w 1945 roku Kołobrzegu został przejęty przez polskie władze. Bez względu na narodowość osób zarządzających miastem zawsze była to silnie ufortyfikowana twierdza, która wielokrotnie odpierała ataki i oblężenia.


Kołobrzeg posadowiono na nizinnym, podmokłym obszarze zaplecza wydm nadmorskich. We wschodniej części miasta znajduje się obecnie objęty ochroną użytek ekologiczny „Ekopark Wschodni”. Część terenów miasta znajduje się w granicach dwóch obszarów Natura 2000 „Trzebiatowsko-Kołobrzeski Pas Nadmorski” i „Dorzecze Parsęty”. Północna część miasta należy do Koszalińskiego Pasa Nadmorskiego. Znajdują się tu prawnie chronione wydmy nadmorskie. W Kołobrzegu znajduje się sześć parków miejskich, z których największym jest założony w XIX wieku park im. Stefana Żeromskiego. Od tego czasu miasto traciło znaczenie militarne, a zyskiwało charakter uzdrowiskowy.


Po II wojnie światowej miasto było prawie całkowicie zrujnowane. W trwających od 8 do 18 marca 1945 roku walkach o Kołobrzeg zginęło wiele osób cywilnych oraz żołnierzy obu stron konfliktu zbrojnego.


Rycina 1. Widok na Kołobrzeg z lotu ptaka (źródło: UM Kołobrzeg)


Kołobrzeg jest średniej wielkości miastem (95 miejsce w kraju, 4 miejsce w województwie zachodniopomorskim, GUS, 2021) położonym w północno-zachodniej Polsce u ujścia wpływającej do Morza Bałtyckiego rzeki Parsęta. Zajmowana powierzchnia to około 25,67 km2 (Morze Bałtyckie daje i odbiera teren w zależności od pory roku). Od 1 stycznia 1999 roku miasto jest siedzibą powiatu kołobrzeskiego obejmującego jedną gminę miejską (Miasto Kołobrzeg), jedną gminę miejsko-wiejską (Gościno) i pięć gmin wiejskich (Dygowo, Kołobrzeg, Rymań, Siemyśl, Ustronie Morskie). W powiecie kołobrzeskim 31 grudnia 2021 roku zamieszkiwało 78 822 osób, 52,15% stanowiły kobiety, współczynnik obciążenia demograficznego osobami starszymi wynosił 31,3% (BDL, GUS, 2021).


Pod koniec 2021 roku Kołobrzeg zamieszkiwało 45 713 osób, 53,33% stanowiły kobiety, współczynnik obciążenia demograficznego osobami starszymi wynosił 37,0% (BDL, GUS, 2021).


Kołobrzeg jest jednym z najlepiej skomunikowanych miast średniej wielkości w Polsce. Rozpoczyna się tu droga ekspresowa S11 Kołobrzeg – Pyrzowice, droga krajowa nr 11 Kołobrzeg – Bytom, drogi wojewódzkie nr 102 Kołobrzeg – Międzyzdroje, nr 163 Kołobrzeg – Wałcz i sześć dróg powiatowych. Tuż pod Kołobrzegiem przebiega droga ekspresowa S6 Szczecin – Gdańsk – węzeł autostrady A1 Rusocin. W Kołobrzegu swój bieg rozpoczyna i kończy pociąg ekspresowy EIC Premium: Kołobrzeg – Gdańsk – Warszawa – Kraków wiele dalekobieżnych pociągów pospiesznych i składów kolei regionalnych. W odległości 94 km od miasta (50 min jazdy samochodem) znajduje się port lotniczy Szczecin-Goleniów. Z kołobrzeskiego portu na wyspę Bornholm latem pływa prom wycieczkowy, zawijają tu jachty i statki drobnicowe różnych bander o zanurzeniu do 6 m i długości maksymalnej 100 m. Miasto jest siedzibą Polskiej Żeglugi Bałtyckiej. Funkcja portowa jest najstarszym czynnikiem miastotwórczym.



Rycina 2. Widok na port jachtowy (źródło: UM Kołobrzeg)


Pomimo licznych zniszczeń i przebudów w Kołobrzegu zachowały się lub zostały odbudowane budowle z różnych okresów rozwoju miasta. Szczególnej uwagi wymaga kościół św. Jana Chrzciciela, bazylika Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny (bazylika konkatedralna diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej), Baszta Lontowa, Sala Akademii Rycerskiej, kamienica mieszczańska przy ul. Emilii Gierczak, ratusz miejski, gmach kołobrzeskiej poczty, kościół rektoralny (kościół nad rzeką), pałac Braunschweigów, wieża ciśnień, łaźnia miejska. Na terenie miasta można odnaleźć ślady budowli warownych. Dobrze zachowały się Reduta Ujście (z wybudowaną w 1947 roku latarnią morską, która zastąpiła zrujnowaną w nocy z 12 na 13 marca 1945 roku XVII wieczną latarnię), fort Kleista, Reduta Morast, Fort Wilczy, Reduta Solna, Kamienny Szaniec. We wnętrzach zabytkowej Bazyliki oprócz sprawowania liturgii mszy świętej odbywają się koncerty organowe na 28 głosowych organach pochodzących z drugiej połowy XIX wieku. Na tych organach odbywają się koncerty w ramach największego i jednego z najstarszych Międzynarodowego Festiwalu Organowego w Koszalinie i Międzynarodowego Festiwalu „Muzyka w Katedrze”.


Rycina 3. Bazylika Mariacka (źródło: UM Kołobrzeg)


Rycina 4. Ratusz (źródło: UM Kołobrzeg)


Miasto leży nad Morzem Bałtyckim, co przekłada się na unikalny mikroklimat i bardzo niskie zanieczyszczenie powietrza. Linia brzegowa liczy 12,7 km, znajdują się tu piaszczyste plaże, w okresie letnim funkcjonuje 11 kąpielisk strzeżonych o łącznej długości 1170 m, a jakość organizacji i czystości wody jest od wielu lat potwierdzana „Błękitną Flagą”. Jednocześnie z kąpieli morskich w bezpiecznych akwenach morskich może korzystać nawet 20 000 osób.


Kołobrzeg jest największym uzdrowiskiem w Polsce. Od ponad 150 lat z dobrodziejstw wydobywanych na miejscu borowiny i solanki rocznie korzysta około 150 000 kuracjuszy. Do dyspozycji gości sanatoriów i hoteli są 42 baseny, 7 kortów tenisowych 8 parków, 8 siłowni plenerowych, tor łuczniczy, 1600 m ścieżek zdrowia z 15 stacjami ćwiczeń, 38 674 m ścieżek rowerowych. Status uzdrowiska jest kolejnym czynnikiem miastotwórczym.


Rycina 5. Muszla koncertowa (źródło: UM Kołobrzeg)


Do najbardziej rozpoznawalnych współczesnych miejsc w mieście należy zaliczyć latarnię morską, falochron wschodni, liczące ponad 220 m kołobrzeskie molo, Pomnik Zaślubin Polski z Morzem.


Rycina 6. Latarnia morska i wejście do portu (źródło: UM Kołobrzeg)


Rycina 7. Kołobrzeskie molo (źródło: UM Kołobrzeg)


Nadmorskie położenie Kołobrzegu powoduje rozkwit działalności hotelowo-uzdrowiskowej. Jest to zróżnicowana jakościowo (i cenowo) baza licząca 26 723 miejsca noclegowe (stan na dzień 19 lipca 2022), w tym 9884 w kwaterach prywatnych, 156 w pensjonatach, 22 w motelu, 93 w schroniskach młodzieżowych, 10 359 w miejscach nieskategoryzowanych, 1328 w sanatoriach uzdrowiskowych i 4881 w hotelach (trzy pięciogwiazdkowe, cztery czterogwiazdkowe, sześć trzygwiazdkowych). W lipcu i sierpniu 2021 roku w ośrodkach skategoryzowanych udzielono 876 700 noclegów dla 153 000 turystów, jednakże raportem składanym do GUS nie są objęte obiekty nieskategoryzowane, które dysponują 38,76% wszystkich miejsc noclegowych w mieście. Rocznie miasto odwiedza ponad 3 mln turystów. Działalność hotelowa to dla Kołobrzegu trzeci czynnik miastotwórczy.


Patrząc na mapę miasta, łatwo jest dostrzec linię podziału tworzoną przez tory kolejowe. Pięć istniejących przejazdów kolejowych w uciążliwy dla mieszkańców Kołobrzegu sposób podkreśla podział miasta na część hotelowo-uzdrowiskową i mieszkalną. W nadmorskiej części uzdrowiskowej znajdują się sanatoria i znaczna część bazy noclegowej, część mieszalna nie różni się w szczególny sposób od miast podobnej do Kołobrzegu wielkości.


Struktura przestrzenna miasta jest bardzo zróżnicowana i znacząco zmieniła się w ciągu ostatnich dekad. Trudno jest odnaleźć głębszą myśl urbanistyczną, obok bloków z „wielkiej płyty” znajdują się stylizowane na średniowiecze nowe kamienice, miasto po latach porządkuje parki, przywracając im przedwojenny blask. Intensywny plan zabudowy śródmieścia zrealizowany w latach 70. XX wieku potężnymi dziesięciopiętrowymi, betonowymi blokami z „fabryki domów” pozbawił Kołobrzeg urokliwego wdzięku, jakim powinno charakteryzować się nadmorskie, wczasowe i turystyczne miasto uzdrowiskowe. Pod koniec lat 70. XX wieku rozpoczęto projektowanie nieco innych budynków, w pewnym stopniu przypominających styl przedwojenny. W połowie lat 80. rozpoczęto budowę nowej „starówki”. W ostatnich dwóch dziesięcioleciach rozwinęło się głównie budownictwo tzw. apartamentowe i budownictwo mieszkaniowe jednorodzinne. W mieście znajdują się skupiska betonowych bloków i budowanych według jednego projektu bliźniaków jednorodzinnych.


1.2. Główne wyzwania i ich ujęcie w strategii rozwoju miasta


Po wielowymiarowej analizie wyodrębniono sześć zasadniczych wyzwań mogących mieć wpływ na zdrowie i jakość życia mieszkańców Kołobrzegu.

  • Wyzwanie nr 1: Miasto w swoim rozwoju jest ograniczone zapisami ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz gminach uzdrowiskowych. Na terenie miasta nie wolno prowadzić jakiejkolwiek działalności przemysłowej, a strefa A ochrony uzdrowiskowej ma ograniczenia sięgające nawet do zakazu posadowienia piekarni, zakładu szewskiego, czy też krawieckiego. Efektem ograniczeń jest monokultura hotelowo- sanatoryjne, brak jest możliwości dywersyfikacji branżowej (druga nogi gospodarki miasta).
  • Wyzwanie nr 2: Struktura demograficzna. Wiele osób w wieku emerytalnym słusznie zauroczonych Kołobrzegiem wybiera miasto jako miejsce swojej jesieni życia. W latach 1995-2020 Kołobrzeg utrzymywał stałą liczbę mieszkańców (+/- 5%). Największy odpływ pojawił się w latach 1995-2000. Było to spowodowane likwidacją lub przeniesieniem wielu jednostek wojskowych, których kadra wraz z rodzinami zamieszkiwała w mieście nad Parsętą. W 2020 roku w porównaniu do 1995 roku daje się zauważać znaczny odpływ osób w wieku produkcyjnym (20-60 lat) na rzecz osób w wieku senioralnym (60 lat i więcej). Taka zmiana wynika z uzdrowiskowego charakteru Kołobrzegu. Do zwolnionych przez wyjeżdżających żołnierzy mieszkań sprowadzili się w to miejsce emeryci, którzy jesień swojego życia pragną spędzić w jak najlepszym klimacie. Tendencja starzenia się mieszkańców Kołobrzegu w kolejnych latach przybierała na sile, w okresie 20 lat grupa seniorów wzrosła ponad dwukrotnie.
  • Wyzwanie nr 3: Ucieczka młodych mieszkańców do dużych miast. Kołobrzeg boryka się dokładnie z tym samym problemem co 95% gmin w Polsce, czyli wyjazdami osób młodych na studia i brakiem powrotu do Kołobrzegu po ukończeniu edukacji na poziomie wyższym. Dodatkowym czynnikiem obniżającym liczbę osób potencjalnie czynnych zawodowo (20-59 kobiety i 20-64 mężczyźni) jest migracja do gmin ościennych. W analizowanym okresie (lata 1995- 2020) Kołobrzeg nie zmienił swoich granic, nie zadziały się także żadne wydarzenia wpływające na liczbę ludności. Jak wynika z dynamiki zmian demograficznych, Kołobrzeg z miasta ludzi młodych staje się miastem osób w wieku senioralnym. Rodzi to także problemy związane z infrastrukturą, usługami społecznymi i opieką zdrowotną, a także mniejszymi wpływami z tytułu udziału w podatku dochodowym od osób fizycznych.
  • Wyzwanie nr 4: Patodeweloperka. Zauważonym problemem jest budowa lokali użytkowych i nabywaniem ich z myślą o zamieszkaniu. Takie „apartamenty” nie muszą spełniać norm obowiązujących dla lokali mieszkalnych, nie buduje się dla nich właściwej infrastruktury komunalnej. Budynki powstają w zasadzie na każdym terenie, nawet oznaczonym w planie zagospodarowania przestrzennego jako teren magazynowy z wyłączeniem budownictwa mieszkaniowego. Po zakończeniu inwestycji i zamieszkaniu w takim lokalu właściciel dowiaduje się, że nigdy nie będzie mógł się w nim zameldować, taryfa za energię cieplną i elektryczną będzie jak dla przedsiębiorcy, koszty wywozu nieczystości będą znacznie wyższe, na „osiedlu” nie ma miejsc do spędzania czasu wolnego i rekreacji.
  • Wyzwanie nr 5: Ogromny (jak na wielkość miasta) letni ruch turystyczny. Szczególnie uciążliwym dla mieszkańców jest okres od 15 czerwca do 15 września każdego roku. W mieście przebywa wówczas dwa-trzy razy więcej turystów niż samych mieszkańców. Przekłada się to na spowolnienie ruchu, niemożność odnalezienia wolnego miejsca do zaparkowania samochodu, wysokie ceny. Okres niepogody powoduje dodatkowy ruch turystów z miejscowości otaczających Kołobrzeg. Osoby te poszukują atrakcji i aktywności, których nie znajdują w miejscowościach, z których przebywają. Wówczas infrastruktura komunalna obsługuje dodatkowo nawet trzy razy więcej osób, niż liczy sam Kołobrzeg.
  • Wyzwanie nr 6: Funkcja metropolitalna dla gmin sąsiadujących z miastem. Spoglądając na mapę widać, że miasto graniczy z dwiema gminami o charakterze wczasowo-wypoczynkowym (gminą wiejską Kołobrzeg i Ustroniem Morskim). Pozostałe gminy o charakterze wiejskim (z powiatów kołobrzeskiego, gryfickiego, białogardzkiego) także korzystają z bliskości miasta. Ich mieszkańcy siłą rzeczy czerpią korzyści z bliskiego sąsiedztwa Kołobrzegu, tutaj realizują swoje cele zawodowe, oświatowe, kulturalne i lecznicze. Powoduje to nieproporcjonalne obciążenie miasta usługami komunalnymi, które powinny być świadczone przez gminy wiejskie na ich terenie.


Obecnie w trakcie opracowania jest nowa Strategia Rozwoju Miasta Kołobrzeg. Działania obejmujące kwestie związane z osobami starszymi zawarte zostały także w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Miasto Kołobrzeg na lata 2021-2026, przyjętej uchwałą nr XXX/438/20 Rady Miasta Kołobrzeg z dnia 30 grudnia 2020 roku. Strategia opiera się na pięciu priorytetach:

  • Priorytet pierwszy: Poprawa dostępu mieszkańców Kołobrzegu do zintegrowanego systemu usług społecznych dopasowanych do ich potrzeb,
  • Priorytet drugi: Wspieranie rodziny ze szczególnym uwzględnieniem pozycji dziecka,
  • Priorytet trzeci: Spożytkowanie zasobów seniorów oraz osób z niepełnosprawnością na rzecz dobra wspólnego oraz zapewnienie im wsparcia w niezbędnym wymiarze,
  • Priorytet czwarty: Zapewnienie wsparcia i bezpieczeństwa osobom doświadczającym przemocy,
  • Priorytet piąty: Wsparcie i aktywizacja osób zagrożonych wykluczeniem społecznym z powodu bezdomności oraz uzależnień.

Dla seniorów przeznaczony jest przede wszystkim priorytet trzeci, w ramach którego zdefiniowano następujące cele operacyjne:

  • Cel I: Rozwijanie usług społecznych adresowanych do seniorów oraz osób z niepełnosprawnością i ich opiekunów,
  • Cel II: Zwiększenie udziału seniorów oraz osób z niepełnosprawnością w życiu zawodowym i społecznym,
  • Cel III: Zwiększenie skuteczności podejmowanych działań poprzez wsparcie kadr.


Rozdział 2. Charakterystyka Celu 3. Dobre zdrowie i jakość życia z perspektywy Kołobrzegu


Znaczną grupę mieszkańców Kołobrzegu stanowią osoby w wieku senioralnym (w 1995 roku grupa seniorów liczyła 14,1 % mieszkańców miasta, w 2021 roku jest to już 28,1 %. Osoby te cierpią najczęściej na wielochorobowość, co w znacznym stopniu obciąża system opieki zdrowotnej. W ramach kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia 29 lekarzy w siedmiu miejscach w Kołobrzegu udziela świadczeń opieki zdrowotnej w rodzaju podstawowa opieka zdrowotna. Miasto zauważa problem, z którym za rok lub dwa przyjdzie się zmierzyć – jest nim wiek lekarzy rodzinnych. Przeważająca grupa lekarzy nabyła już uprawnienia emerytalne i w każdej chwili może skorzystać z tej możliwości. Niestety specyfika podstawowej opieki zdrowotnej w Kołobrzegu, tj. rozdrobnienie na indywidualne specjalistyczne praktyki lekarskie w miejsce zakładów opieki zdrowotnej powoduje kłopoty. Oprócz braku zastępowalności, brak jest możliwości kształcenia nowych kadr, brak możliwości włączenia takich praktyk do działań zdrowotnych prowadzonych przez gminę.


W Kołobrzegu znajduje się wielospecjalistyczny szpital, który swoim działaniem obejmuje także sąsiadujące powiaty. W szpitalu znajduje się 18 oddziałów i 24 poradnie ambulatoryjnej opieki specjalistycznej. W ramach swojej działalności Regionalny Szpital w Kołobrzegu prowadzi także nocną i świąteczną opiekę zdrowotną. W szpitalu prowadzone są także staże niezbędne do uzyskania stopnia specjalisty w różnych dziedzinach medycyny.


W celu eliminacji lub ograniczenia problemów zdrowotnych kołobrzeskich seniorów miasto w dokumentach strategicznych zawarło działania skierowane do tej grupy społecznej oraz opracowało i uchwaliło specjalne programy dotyczące problemów osób starszym.


Jednym z ważniejszych działań skierowanych do seniorów było uchwalenie programu Rehabilitacja dla seniorów Miasta Kołobrzeg na lata 2019-2023. Celem głównym programu jest poprawa sprawności i jakości życia osób z populacji mieszkańców Kołobrzegu poprzez objęcie w okresie 2019-2023 usługami rehabilitacyjnymi 4300 osób, tj. 36,33% populacji 60+. Cel ten zostanie osiągnięty przez realizację czterech celów szczegółowych:

  • Zwiększenie dostępności do usług rehabilitacyjnych, dostępnych na terenie miasta Kołobrzeg poprzez finansowanie dodatkowych świadczeń przez gminę miejską Kołobrzeg dla 1000 osób każdego roku trwania programu (w roku 2019 – 300 osób),
  • Skrócenie kolejek osób oczekujących do usług rehabilitacyjnych w mieście Kołobrzeg o minimum 1 miesiąc w ciągu roku przez wykorzystanie potencjału w zakresie usług rehabilitacyjnych,
  • Zwiększenie kompetencji dotyczących samodzielnego podejmowania aktywności fizycznej poprzez edukację wszystkich osób, które wzięły udział w programie,
  • Zwiększenie poczucia odpowiedzialności za własne zdrowie oraz zwiększenie motywacji do prowadzenia zdrowego stylu życia poprzez edukację zdrowotną w ciągu trwania programu.


Rozdział 3. Modelowa lokalność na przykładzie działań Kołobrzegu w Celu 3. Dobre zdrowie i jakość życia


3.1. Działania Kołobrzegu w drodze do realizacji Celu 3. Dobre zdrowie i jakość życia


Jednym z zadań własnych gminy jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej, także w materii zdrowia. Kołobrzeg realizuje to zadanie poprzez działania profilaktyczne i wdrażanie programów polityki zdrowotnej. W ramach tych działań miasto wspiera także Regionalny Szpital w Kołobrzegu.


Znaczącą grupą mieszkańców Kołobrzegu są osoby w wieku senioralnym. Wśród 944 polskich miast ocenianych jako miasta z najstarszymi mieszkańcami, Kołobrzeg otrzymał 45 lokatę. Tak wysoką pozycję w rankingu potwierdzają dane demograficzne. W 2021 roku 28,1 % mieszkańców osiągnęło wiek powyżej 60 lat, natomiast średni wiek mieszkańców wynosił 46,4 lat i był wyższy od porównywalnych danych zarówno w województwie zachodniopomorskim, jak i w całym kraju. Społeczność Kołobrzegu starzeje się – wskaźnik obciążenia demograficznego osobami starszymi dla miasta, w 2021 w porównaniu do 2003 roku wzrósł z 16,5 do 37,0. Co roku liczba seniorów wzrasta o 1%. Priorytetem jest zatem, aby zadbać o sprawność seniorów i utrzymać ich w dobrym zdrowiu jak najdłużej. Zaniechanie tych czynności będzie skutkowało wzrostem kosztów związanych z zapewnieniem usług opiekuńczych.


3.2. Modelowa lokalność – dobra praktyka miasta


Na terenie Kołobrzegu od wielu lat organizacje pozarządowe podejmują aktywne działania na rzecz seniorów: w 2016 i 2017 roku organizacji realizujących działania z zakresu polityki senioralnej było sześć, w latach 2018-2021 były to cztery organizacje.


30 maja 2019 roku na mocy uchwały rady miasta została powołana Rada Seniorów Miasta Kołobrzeg. Rada składa się z 21 przedstawicieli organizacji, którzy w ramach działalności statutowej podejmują ziałania na rzecz seniorów.


W celu rozwiązania problemów związanych z życiem i funkcjonowaniem osób starszych w Kołobrzegu opracowano program Rehabilitacja dla seniorów Miasta Kołobrzeg na lata 2019-2023. Program został przyjęty do realizacji uchwałą nr XV/201/19 Rady Miasta Kołobrzeg z 5 listopada 2019 roku. W okresie realizacji programu z rehabilitacji skorzystało 673 seniorów. Na realizację programu wydatkowano w 2021 roku kwotę 280 074,00 zł. Rehabilitacja odbywała się u czterech realizatorów.


Gminie trudno pozyskać wiarygodne dane dotyczące zdrowia mieszkańców. W Kołobrzegu została wypracowana metoda obrazowania zestawionego z danych pochodzących z różnych źródeł. Pierwszym (o umiarkowanej wiarygodności) jest informacja, która znajduje się w mapach potrzeb zdrowotnych. Drugim są bezpośrednie kontakty z personelem systemu ochrony zdrowia, a także powszechnie dostępnymi danymi dotyczącymi liczby pacjentów w poszczególnych oddziałach i przychodniach ambulatoryjnej opieki specjalistycznej (AOS) Te dane mają szczególnie duże znaczenie, mają bowiem charakter zbliżony do wywiadu standaryzowanego. Trzecim źródłem informacji jest Kołobrzeska Rada Seniorów. Czwartym (uznane za najbardziej wiarygodne) są ankiety dotyczące sytuacji zdrowotnej mieszkańców. Ankiety są pozyskiwane z różnych aktywności zdrowotnych. W 2021 roku przeprowadzono ankietę sytuacji zdrowotnej mieszkańców w ramach akcji szczepień przeciwko COVID-19 (współprowadzenie punktu szczepień powszechnych). Drugie źródło ankiet to realizacja programów polityki zdrowotnej i działań zdrowotnych. Pacjenci korzystający z programu (lub działania) otrzymują od realizatora ankietę dotyczącą stanu zdrowia z pytaniami charakterystycznymi dla podejmowanej interwencji oraz pytaniami ogólnymi. Wyniki ankiet są opracowywane przez socjologa i służą jako najbardziej wiarygodne źródło dotyczące zdrowia i potrzeb zdrowotnych mieszkańców. Zebranie, zrozumienie i opracowanie informacji, wyciagnięcie odpowiednich wniosków wymaga specjalistycznej wiedzy w zakresie finansowania systemu ochrony zdrowia, jego organizacji. Dobrą praktyką jest zatrudnienie osoby posiadającej wykształcenie medyczne. Idealnym rozwiązaniem jest zatrudnianie osoby posiadającej czynne prawo wykonywania zawodu medycznego. Taki warunek jest niezbędny do objęcia pełną kontrolą podmiotów leczniczych – realizatorów zadania i przetwarzaniem szczególnie wrażliwych danych osobowych. Zgodnie z art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta takie przetwarzanie jest możliwe przez osobę wykonującą zawód medyczny lub na zasadach, o których mowa w art. 26 ust. 3 tejże ustawy.


Z pozyskanych danych wynikało, że mieszkańcy w wieku senioralnym oczekują dostępu do badań diagnostycznych, rehabilitacji i do szczepień przeciwko grypie. Osoby w wieku produkcyjnym potrzebowały programów profilaktyki nowotworów, dla dzieci zdiagnozowano potrzebę walki z otyłością i alergiami. Po przeanalizowaniu możliwości realizacji i możliwości finansowych została podjęta decyzja o opracowaniu pięciu programów polityki zdrowotnej:

Programy polityki zdrowotnej nr 1, 2, 4 posiadają pozytywną opinie Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, programy nr 3 i 5 powstały na bazie rekomendacji wydanych przez prezesa AOTMiT (takie programy nie są opiniowane przez agencję, gmina przed uchwaleniem takiego programu wysyła do AOTMiT oświadczenie o zgodności programu polityki zdrowotnej z rekomendacją). Obecnie trwają prace nad szóstym programem polityki zdrowotnej dotyczącym profilaktyki nadwagi i otyłości u dzieci klas III szkoły podstawowej. Pierwszy program został napisany przez firmę zewnętrzną, pozostałe zostały opracowane pracownika urzędu. Realizator programu polityki zdrowotnej jest wyłaniany w ramach konkursu ofert ogłaszanego na podstawie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Do programów polityki zdrowotnej można uzyskać dofinansowanie z Narodowego Funduszu Zdrowia. W 2021 roku miasto Kołobrzeg skorzystało z dofinansowania programów polityki zdrowotnej dotyczących rehabilitacji dla seniorów oraz profilaktyki i leczenia osteoporozy.


Oprócz programów polityki zdrowotnej Kołobrzeg prowadzi także działania zdrowotne. Między realizacją programów polityki zdrowotnej, a działaniami zdrowotnymi nie istnieje żadna różnica w jakości udzielanych świadczeń opieki zdrowotnej, inne jest natomiast źródło finansowania. Do działań zdrowotnych nie ma możliwości uzyskania dofinansowania z Narodowego Funduszu Zdrowia. Obecnie Kołobrzeg prowadzi dwa takie zadania:

  • wczesne wykrywanie nowotworów piersi dla mieszkanek Kołobrzegu w wieku 20-49 lat i 75 lat i więcej,
  • profilaktyka nowotworów prostaty dla mężczyzn w wieku 50 lat i więcej.

Realizator działania zdrowotnego jest wyłaniany w konkursie ofert ogłaszanym na podstawie ustawy o zdrowiu publicznym.


Średnia wielkość Kołobrzegu generuje kłopoty z wyłanianiem podmiotów leczniczych, które zrealizują program polityki zdrowotnej lub zadanie zdrowotne, często do konkursu staje jeden podmiot, czasami nie ma ofert.


Dobrą praktyką jest pomoc potencjalnym realizatorom w weryfikacji uprawnienia do korzystania przez mieszkańców z programu polityki zdrowotnej. W Kołobrzegu realizowane jest to przez Kołobrzeską Kartę Mieszkańca. Jest to usługa świadczona przez gminę, dostępna wyłącznie dla jej mieszkańców (członków wspólnoty samorządowej). Każdy realizator ma dostęp do aplikacji na smartfon, która pozwala na zweryfikowanie, czy karta jest ważna oraz czy mieszkaniec nie skorzystał w danym roku z tego samego działania.


3.3. Opis projektu w ramach ,,Planu Działań dla Miast. Modelowa lokalność’’


3.3.1. Krótka charakterystyka projektu


Projekt „Rehabilitacja dla seniorów Miasta Kołobrzeg na lata 2019-2023” jest realizowany od 2020 roku, jego zakończenie zaplanowano na 2023 rok. Adresatami projektu są seniorzy zamieszkujący gminę.


Dobrze funkcjonujący program rehabilitacji, który proponuje seniorom Kołobrzeg, może nie tylko poprawić stan ich zdrowia, ale także znacząco zwiększyć aktywność, zaangażowanie i zadowolenie z życia starszych mieszkańców miasta.


W 2022 roku w ramach programu miasto sfinansuje terapie fizjoterapeutyczne dla 1000 kołobrzeskich seniorów. Program obejmujące dziesięciodniowy cykl terapii, trzy zabiegi w ciągu dnia zabiegowego oraz wizytę lekarską lub fizjoterapeutyczną początkową i końcową. Działanie jest połączone z edukacją dotyczącą zdrowego stylu życia.


Im lepszy dostęp do kompleksowej rehabilitacji, tym większa szansa na utrzymanie zdrowia  i samodzielności osób starszych. W programie polityki zdrowotnej będą mogli wziąć udział mieszkańcy Kołobrzegu, którzy ukończyli 60 lat, posiadający skierowanie od lekarza rodzinnego i Kołobrzeską Kartą Mieszkańca. Dzięki zaproponowanym rozwiązaniom zwiększy się sprawność ruchowa osób starszych, a tym samym możliwa będzie większa aktywność seniorów w społeczności lokalnej. Kondycja fizyczna jest jednym z najważniejszych elementów zdrowia, więc seniorzy wyposażeni zostaną w wiedzę na temat aktywnego trybu życiu. Udział w programie będzie niwelować poziom wyobcowania społecznego.


Projekt zapewni szeroką współpracę z organizacjami pozarządowymi, Radą Seniorów Miasta Kołobrzeg, Uniwersytetem Trzeciego Wieku i Klubami Seniorów. Ważną rolę będą pełnić lekarze rodzinni informujący o programie i kierujący pacjentów na rehabilitację.


3.3.2. Realizacja i wdrażanie


Z informacji uzyskanych w chwili powstawania programu od potencjalnych wykonawców cena jednostkowa brutto dziesięciodniowego cyklu terapeutycznego obejmującego trzy zabiegi fizjoterapeutyczne dziennie przez 10 dni oraz wizytę lekarską lub fizjoterapeutyczną początkową i końcową w ramach lecznictwa uzdrowiskowego wynosi 300 zł. W związku z ograniczoną dostępnością zabiegów rehabilitacyjnych dla mieszkańców Kołobrzegu, spowodowanych ograniczonymi środkami z NFZ gmina zdecydowała o finansowaniu dodatkowych terapii z własnych środków budżetowych. Przyjmując za optymalne ekonomicznie rozwiązanie dziesięciodniowy cyklu terapii (po trzy zabiegi w ciągu dnia zabiegowego) oraz wizytę lekarską lub fizjoterapeutyczną początkową i końcową, połączoną z edukacją, zaplanowano wydatkowanie na ten rodzaj interwencji po 300 zł za cały cykl dla jednej osoby.


Podejmowane interwencje są działaniami o udowodnionej skuteczności i bezpieczeństwie oraz są zgodne z aktualną wiedzą medyczną. Zabiegi są dopasowane do indywidualnych potrzeb pacjentów, a czas ich trwania dostosowany jest do możliwości zdrowotnych rehabilitowanych seniorów. Decyzja o czasie trwania rehabilitacji powinna należeć do lekarza lub fizjoterapeuty po uprzednim przebadaniu pacjenta. Dla zapewnienia ciągłości efektów zdrowotnych uzyskanych w programie przeprowadzona jest edukacja uczestników w zakresie podejmowanej indywidualnie aktywności fizycznej.


W 2022 roku zaplanowano kwotę 320 000,00 zł na zapewnienie rehabilitacji dla 1000 kołobrzeskich seniorów.


Rycina 8. Solux (źródło: UM Kołobrzeg)


Rycina 9. Krioterapia elektrycznie schłodzonym powietrzem (źródło: UM Kołobrzeg)


Rycina 10. Laseroterapia miejscowa (źródło: UM Kołobrzeg)


Rycina 11. Masaż suchy kręgosłupa (źródło: UM Kołobrzeg)


Rycina 12. Magnetoterapia (źródło: UM Kołobrzeg)


3.3.3. Produkty/rezultaty z odniesieniem do wskaźników zrównoważonego rozwoju


Oczekiwanym rezultatem projektu jest poprawa sprawności i jakości życia osób z populacji senioralnej mieszkańców Kołobrzegu poprzez objęcie w okresie 2019-2023 usługami rehabilitacyjnymi łącznie 4300 osób, tj. około 36,33 % populacji 60+. Zabiegi finansowane w programie polityki zdrowotnej są uzupełnieniem gwarantowanych świadczeń zdrowotnych finansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia.


Program zakłada także włączenie podmiotów leczniczych z dzielnicy uzdrowiskowej do świadczeń udzielanych mieszkańcom miasta. To działanie ma być realizacją postulatów kołobrzeżan dotyczących korzystania z bazy zabiegowej do tej pory dostępnej wyłącznie kuracjuszom. Mieszkańcy, a szczególnie seniorzy, wielokrotnie podkreślali uciążliwość funkcji sanatoryjno-wypoczynkowej bez realnych korzyści dla kołobrzeżan.


Rycina 13. Posiedzenie Rady Seniorów Miasta Kołobrzeg (źródło: UM Kołobrzeg)


Rozdział 4. Deklaracja kierunku dalszego działania w ramach Dziedzictwa WUF11 (WUF11 Legacy) w latach 2023-2024


Miasto Kołobrzeg w ramach Dziedzictwa WUF11 deklaruje działania edukacyjne i popularyzatorskie.


Aby dotrzeć do jak największej liczby osób, Kołobrzeg przeprowadza akcje informacyjno-promocyjne z użyciem portalu miasta, lokalnych mediów i mediów społecznościowych. Informacje o realizowanym projekcie pojawią się także w szpitalach, przychodniach, aptekach i parafiach. Również podmioty realizujące program polityki zdrowotnej zostaną poproszone o przekazanie informacji o działaniach projektowych za pomocą swoich kanałów komunikacyjnych. Rada Seniorów Miasta Kołobrzeg podczas spotkań i szkoleń z innymi radami przekazuje informację o programie przedstawicielom innych samorządów.


„Realizujemy teraźniejszość i planujemy przyszłość w pełnym poszanowaniu trudnej historii Kołobrzegu. Każde wyzwanie traktujemy jako szansę rozwoju, a budowę społeczności miasta opieramy na solidnych fundamentach, a nie pięknych zamkach na piasku”.


Rycina 14. Zamki na piasku (źródło: UM Kołobrzeg)

Do góry