Towarzyszący 11. Światowemu Forum Miejskiemu „Plan Działań dla Miast. Modelowa lokalność” (PDM) to program unikatowy w skali europejskiej. Łączy ponad sto polskich miast, które w różnorodny sposób odpowiadają na lokalne wyzwania zgodne z celami zrównoważonego rozwoju określonymi w Agendzie 2030. Jego celem jest włączenie polskich miast w światową dyskusję na temat trendów zrównoważonej urbanizacji oraz popularyzacja ich wdrażania w ramach zadań własnych miast.
Kryterium kwalifikacji do programu stanowiły dotychczasowe osiągnięcia miast w wybranym celu zrównoważonego rozwoju Agendy 2030. O unikatowym charakterze „Planu Działań dla Miast” przesądza przedstawienie w jednej inicjatywie bogactwa różnorodnych doświadczeń, którymi polskie miasta mogą dzielić się z innymi. Program PDM prowadzony był równolegle do prac nad nową Krajową Polityką Miejską 2030 i stanowi jeden z projektów strategicznych ujętych w KPM 2030. Dokument pokazuje dobre praktyki wypracowane już przez polskie miasta w ostatnich latach, aby mierzyć się z wyzwaniami w 17 celach, w tym ubóstwem mieszkańców, nierównościami społecznymi, barierami w rozwoju gospodarczym czy zmianami klimatu. Jednocześnie jak w soczewce dokument skupia się na 2022 roku i ukazuje bogactwo projektów zaplanowanych w miastach na ten rok. Chociaż Światowe Forum Miejskie trwa kilka dni, poprzez te działania jest obecne w ponad 100 polskich miastach przez cały okres realizacji „Planu Działań dla Miast”.
Konin bierze udział w Programie „Plan Działań dla Miast. Modelowa lokalność” z projektem „Konin – Zielone Miasto Energii – nowy kierunek rozwoju”, co przyczyni się do pozostawienia trwałego wkładu w wypracowanie wspólnej wizji zrównoważonego rozwoju polskich miast dzięki wymianie doświadczeń. Włączając się w światowy trend zrównoważonej przemiany przestrzeni miejskich oraz realizując projekt w ramach „Planu Działań dla Miast”, Konin uczestniczy w dyskusji na temat rozwoju terenów zurbanizowanych oraz tworzeniu platformy dla systematycznego udoskonalania i wdrażania dobrych wzorców w lokalnych politykach miejskich. PDM ma na celu upowszechnienie dobrych praktyk zaczerpniętych ze zrealizowanych przedsięwzięć wypełniających Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ oraz promocję osiągnięć poszczególnych miast w ich wypełnianiu, istotnych z perspektywy miast i szukania odpowiedzi na lokalnie występujące problemy, niezależnie od skali projektów lub działań.
Działania Konina realizowane w ramach „Planu Działań dla Miast” w projekcie „Konin – Zielone Miasto Energii – nowy kierunek rozwoju” odwołują się do 7., 8. i 13. Celu Zrównoważonego Rozwoju, tj. Czysta i dostępna energia, Wzrost gospodarczy i dobra praca oraz działania w dziedzinie klimatu. Realizacja tego projektu wpisuje się w rozstrzygnięcia strategiczne w dokumentach strategicznych Konina wymienionych w raporcie. Zapraszamy do lektury raportu i zapoznania się z wyzwaniami i osiągnięciami Konina.
Konin to miasto na prawach powiatu, leżące we wschodniej części województwa wielkopolskiego, trzecie (po Poznaniu i Kaliszu) pod względem liczby ludności w regionie. Na koniec 2020 roku w Koninie mieszkało 72 539 osób.
Rycina 1. Panorama Starówki z Mostem Toruńskim (źródło: http://www.konin.pl/index.php/miasto-konin.html)
Położenie Konina należy uznać za korzystne pod względem komunikacyjnym. Przy południowej granicy miasta przebiega autostrada A2 wschód – zachód łącząca Warszawę z Poznaniem i będąca częścią międzynarodowej trasy Berlin – Moskwa. Przez miasto przebiega droga krajowa nr 25 biegnąca z północy na południe (Bydgoszcz – Kalisz), oraz droga krajowa nr 92 łącząca Rzepin z Warszawą. Miasto przecina także linia kolejowa (E 30) o znaczeniu międzynarodowym relacji Berlin – Moskwa, która łączy Konin z Poznaniem i Warszawą.
Rycina 2. Konin z lotu ptaka (źródło: gospodarka.konin.pl)
Struktura funkcjonalna miasta ukształtowana jest głównie przez duże podmioty gospodarcze, stąd miasto cechuje się niskim udziałem pracujących w mikroprzedsiębiorstwach – 25,2%. Jest to zjawisko typowe dla miast monofunkcjonalnych, głównie przemysłowych, których baza ekonomiczna opiera się na jednym lub kilku dużych podmiotach gospodarczych. Na terenie Konina znajdują się elektrownie wchodzące w skład Zespołu Elektrowni Pątnów-Adamów-Konin. Do niedawna funkcjonowały również Huta Aluminium „Konin” i Zakład Produkcji Odzieżowej „Konwart”. Przekształcenie huty oraz upadłość zakładu odzieżowego, przyczyniły się do znacznego wzrostu stopy bezrobocia. Z uwagi na funkcjonowanie w granicach miasta m.in. elektrowni o dużej mocy (cały Zespół Elektrowni Pątnów-Adamów-Konin wytwarza około 8,5% krajowej produkcji energii elektrycznej) Konin, na tle innych miast średniej wielkości, cechuje się wysokimi dochodami budżetu gminy. Wynoszą one blisko 5490,92 zł na mieszkańca.
Rycina 3. Konin dzisiaj (źródło: gospodarka.konin.pl)
Konin charakteryzuje się stosunkowo niską gęstością zaludnienia. Wynika to m.in. ze specyficznej struktury przestrzennej miasta ukształtowanej w okresie powojennym. Na jakość przestrzeni wpływa również wysoki udział terenów przemysłowych w ogólnej powierzchni terenów zabudowanych i zurbanizowanych (19,1%). Zabudowa przedwojenna Konina stanowi jedynie 5,2% substancji mieszkaniowej, mieszkania w budynkach powstałych po wojnie do 1989 roku stanowią aż 3/4 ogółu. Są to głównie mieszkania w budynkach wielorodzinnych w zabudowie blokowej. Relatywnie niski udział terenów zabudowanych i zurbanizowanych (26,8%), a co za tym idzie, niska gęstość zaludnienia (923 osób/km2) jest konsekwencją systematycznego rozszerzania miasta o tereny wiejskie stanowiące w większości obszar Nowego Konina.
Sytuacja w sektorze węglowym rzutuje niekorzystnie na sytuację Konina. Miasto cechuje silna utrata funkcji i niekorzystna sytuacja społeczno-gospodarcza, co obrazuje raport Przemysława Śleszyńskiego przygotowany na potrzeby Strategii Odpowiedzialnego Rozwoju w 2016 roku, gdzie Konin plasuje się na 25. miejscu wśród 122 miast pod względem utraty funkcji.
Rycina 4., 5. Konin dzisiaj (źródło: gospodarka.konin.pl)
Konin ma wiele walorów naturalnych – zieloną pradolinę w centrum, rzekę, jeziora oraz wody termalne. Tożsamość miejsca zbudowana jest obecnie na skojarzeniach związanych z generowaniem energii. Dzięki zasobom naturalnym, dotychczas przeprowadzonym działaniom oraz Nowej Ścieżce Rozwoju 2020-2030, miasto Konin ma szansę stać się dobrze prosperującym centrum energii odnawialnej i dobrym miejscem do życia i rozwoju dla swoich mieszkańców.
Stojąc w obliczu ogromnego wyzwania, jakim jest transformacja energetyczno-gospodarcza całego regionu Wielkopolski wschodniej, miasto Konin, jako lider regionu, wspólnie z mieszkańcami stworzyło ambitny program, którego głównym celem jest wprowadzenie miasta na nową ścieżkę rozwoju, jaką jest Zielone Miasto Energii.
Konin to miejsce, w którym pulsuje zarówno energia nowoczesnych, przyjaznych dla człowieka i środowiska technologii, jak i energia relacji międzyludzkich, kreatywności i przedsiębiorczości. To zdrowe miasto pełne zieleni, terenów rekreacyjnych i ekologicznych rozwiązań. Miasto, w którym energia ludzi łączy się z energią natury.
Misja Miasta Wyzwalamy energię ludzi i natury do wspólnego tworzenia nowoczesnego i zdrowego miasta
Wybrane cele zrównoważonego rozwoju: działania w dziedzinie klimatu, czysta i dobra energia oraz wzrost gospodarczy i dobra praca są zgodne i wpisują się w Strategię Rozwoju Miasta – Konin. Zielone Miasto Energii. Zestaw działań w ramach strategii przedstawiono w dokumencie Nowa Ścieżka Rozwoju 2020-2030 (NŚR), która opiera się na trzech strategicznych filarach: energia ludzi, zielona energia, zieleń w mieście.
Rycina 6. Konin. Zielone Miasto Energii (źródło: www.konin.pl)
Projekt zgłoszony w ramach programu „Plan Działań dla Miast” jest obecnie wdrażany w różnych projektach realizowanych przez miasto takich, jak: „Generator miejskiej energii źródłem sukcesu Konina” (https://www.konin.pl/index.php/wydarzenia-1868.html), „Zielone korytarz miejskie – klimatyczne przebudzenie w Koninie” (Wydarzenia - Konin. Tu płynie energia; www.konin.pl), „Młodzi ambasadorzy klimatu” (Młodzi Ambasadorzy Klimatu wystartowali - Konin. Tu płynie energia; www.konin.pl)
Nasilające się problemy demograficzne oraz starzenie się populacji, wzrost patologii społecznych oraz negatywnych zjawisk społecznych, w tym przestępczości. Kolejne problemy to wzrost obciążenia demograficznego ludności, utrata tożsamości lokalnej i zanik inicjatywy obywatelskiej jak np. brak zainteresowania sprawami Starówki jako obszaru o unikatowej dla miasta wartości. Ważnymi informacjami mającymi wpływ na demograficzny, ekonomiczny, kulturalny, edukacyjny czynnik są również odpływ ludzi młodych i dobrze wykształconych (w tym fachowych kadr technicznych) z miasta, zmniejszenie potrzeb kulturalnych mieszkańców lub poszukiwanie usług kultury i rozrywki poza miastem. Coraz mniej nowych kadr na rynku pracy, mniejsza liczba dzieci i młodzieży szkolnej (konieczność redukcji sieci szkół, ograniczanie profili kształcenia) oraz utrudniony dostęp do budynków urzędu miejskiego. Słaba dynamika rozwoju gospodarczego miasta wobec jego wcześniejszego potencjału, trudności z przyciągnięciem inwestorów, niskie dochody lokalnych przedsiębiorców, mniejsza dynamika wpływów do budżetu miasta, mniejsze możliwości finansowania rozwoju, gorsze perspektywy rozwoju usług publicznych, podnoszenia jakości życia w mieście. Marginalizacja starówki, większe koszty i mniejsza efektywność funkcjonowania miasta.
Istotnym wyzwaniem jest kojarzenie Konina przez pryzmat zagłębia górniczo-energetycznego, a więc niezdrowego do życia, w którym występują większe potrzeby transportowe, mniejsza efektywność świadczenia usług publicznych, niechęć do spędzania czasu wolnego w mieście oraz trudności z przyciągnięciem inwestorów.
Transformacja energetyczna i gospodarcza, rozwój energetyki odnawialnej, w tym wykorzystania wodoru oraz wód geotermalnych do produkcji energii, to chronologicznie pierwszy cel Nowej Ścieżki Rozwoju Miasta. Realizacja tego kierunku działań została już zainicjowana:
W tym samym czasie, spójnie z tą ideą, drugi cel rozwoju stanowić będzie zdrowa równowaga, czyli nadanie miastu nowego, proekologicznego charakteru, wspierającego zdrowie mieszkańców. Wykorzystując pradolinę Warty i zielone unikalne zasoby miasta, tworzone są tzw. zielone korytarze. To zielony krwioobieg biegnący przez tereny łączące jeziora miejskie, parki, place, skwery, miejsca integracji i sportu z naturalną wyspą Pociejewo znajdującą się w centrum miasta, w dolinie Warty. Dodatkowo przygotowano dokumenty dotyczące m.in. zrównoważonego zagospodarowania w zakresie przestrzeni miejskiej.
Jednocześnie dopełnieniem powyższych działań jest cel trzeci – Generator Kreatywności, czyli uruchamianie energii ludzi, wyzwalanie przedsiębiorczości i aktywności mieszkańców Konina poprzez realizację planu rozwoju kultury, planu Smart City oraz Inkubatora Aktywności Kulturalnej. Proces zmian zaczął się również w dziedzinie oświaty. W ramach projektu Szkoła Naszych Marzeń wspólnie ze środowiskiem nauczycieli, rodziców i uczniów opracowana została wizja zmiany edukacji na edukację przyszłości stymulującą kreatywność i przedsiębiorczość młodych ludzi. Dzięki temu powstaje program rozwoju edukacji, w ramach którego zostanie przeprowadzona transformacja cyfrowa wszystkich placówek oświatowych łącząca je w jeden spójny system ułatwiający rozwój kompetencji cyfrowych, komunikację i współpracę.
Transformacja Energetyczna, Zdrowa Równowaga i Generator Kreatywności to trzy cele wzajemnie uzupełniających i napędzających się działań, które przeobrażą Konin w dobrze prosperujący zdrowy i przedsiębiorczy ośrodek miejski, pełny energii, nowoczesnych, przyjaznych dla człowieka i środowiska technologii, relacji międzyludzkich i kreatywności. Miasto, w którym energia ludzi łączy się z energią natury.
Głównym problemem rozwojowym Konina jest niska atrakcyjność miasta jako miejsca zamieszkania, pracy, spędzania czasu wolnego. Problem ten dotyka nie tylko aktualnych mieszkańców i podmioty gospodarcze już funkcjonujące w mieście, ale zniechęcać może także potencjalnych mieszkańców, gości oraz inwestorów. Jest tak mimo istotnych potencjałów (kluczowych czynników rozwoju), jakimi odznacza się miasto. Są nimi:
Sfera społeczna mimo nagromadzenia problemów cechują też potencjały, które również mogą przyczynić się do rozwoju miasta jako całości, a mianowicie:
Mimo że w mieście podejmuje się wiele inicjatyw związanych z rozwojem kultury i edukacji znaczna część mieszkańców nie wykazuje związku z miastem i nie angażuje się w życie lokalne. Dlatego wizję sformułowano w postaci idei: Konin. Zielone Miasto Energii.
Zaplanowana Nowa Ścieżka Rozwoju realizuje wizję i misję określoną w strategii rozwoju miasta, która została wypracowana z aktywnym udziałem mieszkańców począwszy od 2020 roku. Wskazane w niej priorytety są przemyślanymi i kluczowymi działaniami przyczyniającymi się do rozwoju Konina.
Rycina 7. Konin. Zielone Miasto Energii (źródło: Wydział Strategii i Marketingu UM w Koninie, Plan Rozwoju Lokalnego, s. 98)
NŚR to 114 przedsięwzięć zgrupowanych w 17 działaniach, przyporządkowanych do sześciu celów, w tym: do trzech celów Planu Rozwoju Lokalnego, odpowiadających celom wyróżnionym w diagnozie wymiarom:
oraz trzem celom w wymiarze instytucjonalnym (cele Planu Rozwoju Instytucjonalnego):
Cele te nie pozostają wobec siebie w oderwaniu, lecz wzajemnie się uzupełniają, aby przyczynić się do osiągnięcia założonej wizji miasta. Tak więc poszczególne wymiary nie są rozłączne – wskazane dla nich cele po prostu kładą na dany wymiar akcent, jednak poszczególne działania będą realizowane w różnych sferach.
Miasto Konin brało udział również w dodatkowych projektach: „Modelowa Rewitalizacja Miast” i „Rozwoju lokalnym” (EOG 2014-2021).
Obecnie natomiast realizuje następujące projekty:
Głównym celem projektu „Konin – Zielone Miasto Energii – nowy kierunek rozwoju” jest zaangażowanie lokalnej społeczności, organizacji pozarządowych i przedsiębiorców w proces transformacji energetycznej. Celem szczegółowym projektu jest zachęcenie lokalnej społeczności, NGO i przedsiębiorców w realizowane procesu rozwoju miasta, w tym na przestrzeń miejską oraz zarządzanie miastem. Realizowane działania to szeroko rozumiana kampania edukacyjna polegająca na organizacji szkoleń, warsztatów, festynów i konferencji. Efektem projektu będzie zwiększenie wiedzy oraz wymiana doświadczeń.
Planowany termin realizacji projektu: IV kwartał 2022 roku.
Planowana kampania edukacyjna i w ramach niej działania będą opierać się na sprawdzonych technikach i narzędziach partycypacji społecznej, poprzez zaproszenie wszystkich grup do prac warsztatowych (burza mózgów), praca w grupie, szkolenia (stacjonarne i online) i wspólne edukacyjne festyny. Dobór narzędzi partycypacyjnych wynika z wieloletniego doświadczenia i ostatnich prac związanych z opracowywaniem strategii i Planu Rozwoju Lokalnego.
Zakładane produkty: podstrona internetowa zawierająca bazę dobrych praktyk i projektów z zakresu zrównoważonego rozwoju oraz artykuły w prasie. Projekt „Konin – Zielone Miasto Energii – nowy kierunek rozwoju” przyczyni się do rozwiązania problemu: utrata tożsamości lokalnej i zanik inicjatywy obywatelskiej, brak zainteresowania sprawami Starówki jako obszaru o unikatowej dla miasta wartości.
Kampania edukacyjna oraz wymiana dobrych praktyk odbywa się przy realizacji projektów. Np. w projekcie „Generator miejskiej energii źródłem sukcesu Konina” planowane są następujące działania: konferencje, seminaria, filmy promocyjne, strona internetowa, artykuły w prasie, sitilauty na przystankach, konkursy dla uczniów itp. W projekcie „Zielone korytarze miejskie – klimatyczne przebudzenie w Koninie” planowane są konferencje, artykuły w prasie, filmy promocyjne, publikacje, strona internetowa, konkursy, warsztaty itp.