Kraków

WDROŻENIE DZIAŁAŃ EDUKACYJNYCH ZWIĄZANYCH Z ODPOWIEDZIALNĄ KONSUMPCJĄ I PRODUKCJĄ

Wstęp

Towarzyszący 11. Światowemu Forum Miejskiemu „Plan Działań dla Miast. Modelowa lokalność” (PDM) to program unikatowy w skali europejskiej. Łączy ponad sto polskich miast, które w różnorodny sposób odpowiadają na lokalne wyzwania zgodne z celami zrównoważonego rozwoju określonymi w Agendzie 2030. Jego celem jest włączenie polskich miast w światową dyskusję na temat trendów zrównoważonej urbanizacji oraz popularyzacja ich wdrażania w ramach zadań własnych miast.

Kryterium kwalifikacji do programu stanowiły dotychczasowe osiągnięcia miast w wybranym celu zrównoważonego rozwoju Agendy 2030. O unikatowym charakterze „Planu Działań dla Miast” przesądza przedstawienie w jednej inicjatywie bogactwa różnorodnych doświadczeń, którymi polskie miasta mogą dzielić się z innymi. Program PDM prowadzony był równolegle do prac nad nową Krajową Polityką Miejską 2030 i stanowi jeden z projektów strategicznych ujętych w KPM 2030. Pokazuje dobre praktyki wypracowane już przez polskie miasta w ostatnich latach, aby mierzyć się z wyzwaniami w 17 celach, w tym ubóstwem mieszkańców, nierównościami społecznymi, barierami w rozwoju gospodarczym czy zmianami klimatu. Jednocześnie jak w soczewce dokument skupia się na 2022 roku i ukazuje bogactwo projektów zaplanowanych w miastach na ten rok. Chociaż Światowe Forum Miejskie trwa kilka dni, poprzez te działania jest obecne w ponad 100 polskich miastach przez cały okres realizacji „Planu Działań dla Miast”.

Kraków bierze udział w Programie „Plan Działań dla Miast. Modelowa lokalność” z projektem „Wdrożenie działań edukacyjnych związanych z odpowiedzialną konsumpcją i produkcją”, co przyczyni się do pozostawienia trwałego wkładu w wypracowanie wspólnej wizji zrównoważonego rozwoju polskich miast dzięki wymianie doświadczeń. włączając się w światowy trend zrównoważonej przemiany przestrzeni miejskich oraz realizując projekt w ramach „Planu Działań dla Miast”, Kraków uczestniczy w dyskusji na temat rozwoju terenów zurbanizowanych oraz tworzenie platformy dla systematycznego udoskonalania i wdrażania dobrych wzorców w lokalnych politykach miejskich. PDM ma na celu upowszechnienie dobrych praktyk zaczerpniętych ze zrealizowanych przedsięwzięć wypełniających Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ oraz promocję osiągnięć poszczególnych miast w ich wypełnianiu, istotnych z perspektywy miast oraz szukania odpowiedzi na lokalnie występujące problemy, niezależnie od skali projektów lub działań.

Działania Krakowa realizowane w ramach „Planu Działań dla Miast” w projekcie „Wdrożenie działań edukacyjnych związanych z odpowiedzialną konsumpcją i produkcją” odwołują się do 12. Celu Zrównoważonego Rozwoju, tj. Odpowiedzialna konsumpcja i produkcja jako celu uzupełniającego. Realizacja tego projektu wpisuje się w rozstrzygnięcia strategiczne w dokumentach strategicznych Krakowa wymienionych w raporcie. Zapraszamy do lektury raportu i zapoznania się z wyzwaniami i osiągnięciami Krakowa.

Rozdział 1. Przyczyny podjęcia przez miasto Kraków działań w Celu 12. Odpowiedzialna konsumpcja i produkcja

1.1. Krótka charakterystyka miasta

Kraków jest gminą miejską będącą siedzibą powiatu krakowskiego w województwie małopolskim. Jest drugim co do wielkości i powierzchni miastem Polski, obecnie podzielonym na 18 dzielnic. Jest jednym z najstarszych miast w Polsce, drugą stolicą Polski, która w 1257 roku otrzymała przywilej lokacyjny. Jest miastem zabytków kultury świeckiej i sakralnej, miastem królewskim, w którym do 1795 roku urzędowali polscy królowie, miastem, w którym założono najstarszą polską uczelnię – Uniwersytet Jagielloński stanowiący również jeden z najstarszych uniwersytetów świata. Jest miastem wielu wybitnych postaci: artystów, naukowców, przywódców, świętych i błogosławionych. Kraków jest również wygodnym węzłem komunikacyjnym i transportowym. Na podkrakowskim lotnisku lądują samoloty z całego świata. Położony malowniczo nad Wisłą, Kraków zawsze był doskonałym miejscem do handlu i wymiany towarowej.

Rycina. 1. Położenie Krakowa na tle Polski i województwa małopolskiego (źródło: oprac. własne UM Krakowa)

Spośród wydarzeń historycznych wymieniono tu tylko kilka najdonioślejszych. Od 1000 roku istniała w Krakowie siedziba biskupstwa. W 1138 roku, zgodnie z testamentem Bolesława Krzywoustego, Kraków został siedzibą senioratu i faktyczną stolicą Polski. Koronowanie się na króla Polski Władysława Łokietka odbyło się tu w 1320 roku. Po nim nastąpiło jeszcze 35 koronowań. Kazimierz III Wielki założył w 1364 roku Akademię Krakowską, która dała początek Uniwersytetowi Jagiellońskiemu. Kolejny król, Władysław Jagiełło, koronował się na króla Polski w 1386 roku, zapoczątkowując nową dynastię w Polsce trwającą aż do 1572 roku. W 1525 roku odbył się tu hołd pruski złożony przez ostatniego Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego Albrechta Hohenzollerna. W 1794 roku generał Tadeusz Kościuszko na krakowskim rynku złożył uroczystą przysięgę, rozpoczynając tym samym insurekcję, mającą na celu ratowanie Polski przed upadkiem. Kraków przez kilka wieków pełnił więc rolę głównego ośrodka administracyjnego w Polsce, co nie pozostawało bez wpływu na obecny kształt miasta.

Ponadtysiącletnia historia Krakowa znajduje odzwierciedlanie w liczbie i jakości jego zabytków. Spośród najważniejszych należy wymienić Wawel – siedzibę polskich władców z Zamkiem Królewskim i bazyliką archikatedralną św. Stanisława i św. Wacława, zwaną katedrą królewską, której budowę przypisuje się Bolesławowi Chrobremu. Ponadto warto wspomnieć Rynek Główny, kościół św. Wojciecha, kościół Mariacki z ołtarzem wykonanym przez Wita Stwosza, sukiennice (pierwsze pochodziły z XIII wieku), ul. Floriańską, Bramę Floriańską, Barbakan wzniesiony w latach 1498-1499, Żydowski Kazimierz, dziewiętnastowieczne Planty.

Rycina 2. Wawel (źródło: UM Krakowa, fot. Jan Graczyński)

Rycina 3. Rynek Główny (źródło: UM Krakowa, fot. Jan Graczyński)

Rycina 4. Kościół Mariacki (źródło: UM Krakowa, fot. Bogusław Świerzowski)

Rzeźba terenu Krakowa jest bardzo zróżnicowana, co wynika z położenia miasta na granicy trzech wielkich jednostek fizycznogeograficznych: Wyżyny Małopolskiej, Kotliny Sandomierskiej i Pogórza Karpackiego. Cechują się one odmienną budową geologiczną i historią rozwoju. W ich obrębie wyróżniono po kilka mniejszych jednostek morfostrukturalnych. I tak, w obrębie Wyżyny Małopolskiej są to Wyżyna Krakowska, obejmująca skłon Płaskowyżu Ojcowskiego i Bramę Krakowską ze Zrębem Sowińca i Izolowanymi Zrębami Bramy Krakowskiej. W Kotlinie Sandomierskiej są to Pradolina Wisły i Wysoczyzna Krakowska. W obrębie Pogórza Karpackiego na terenie miasta pozostaje niewielki fragment Pogórza Wielickiego.

Rycina 5. Kopiec Kościuszki (źródło: UM Krakowa, fot. Jan Graczyński)

Ne terenie gminy miejskiej Kraków występują prawne formy ochrony przyrody takie, jak: parki krajobrazowe, rezerwaty, obszary Natura 2000 i użytki ekologiczne. Trzy parki krajobrazowe chronią krajobrazy jurajskie Krakowa i są to: Bielańsko-Tyniecki Park Krajobrazowy, Park Krajobrazowy „Dolinki Krakowskie” i Tenczyński Park Krajobrazowy. Wchodzą one w skład utworzonego w 1981 roku Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych (ZJPK) stanowiącego 14,6% obszaru miasta. Na terenie gminy utworzono pięć rezerwatów przyrody, w tym cztery zlokalizowane w obrębie Bielańsko-Tynieckiego Parku Krajobrazowego (rezerwaty „Bielańskie Skałki”, „Skołczanka”, „Skałki Przegorzalskie”, „Panieńskie Skały”) oraz rezerwat „Bonarka”, trzy obszary Natura 2000, które Komisja Europejska uznała oficjalnie za tereny mające znaczenie dla Wspólnoty jako tzw. obszary „siedliskowe”: Łąki Nowohuckie (kod TZW: PLH120069), Skawiński Obszar Łąkowy (kod TZW: PLH120079), Dębnicko-Tyniecki Obszar Łąkowy (kod TZW: PLH120065) i osiem użytków ekologicznych.

Rycina 6. Zakrzówek (źródło: UM Krakowa, fot. Jan Graczyński)

Liczba ludności Krakowa 31 grudnia 2020 roku wynosiła 779 966 osób (BDL GUS, 2020) i utrzymuje się w trendzie wzrostowym. W latach 2014-2021 liczba ta wzrosła o 2,74%. Przyrost naturalny okazał się ujemny dwukrotnie w tym okresie, tj. w 2020 i 2021. W 2020 roku wyniósł -0,08‰, natomiast w 2021 -1,02‰. W pozostałych latach wspomnianego okresu jego wartość wahała się w przedzie 0,54-2,18‰. W 2020 roku saldo migracji wewnętrznej dało wynik dodatni, obejmowało 2032 osoby i to ono rokrocznie odpowiada głównie za wzrost liczby ludności Krakowa. Ludność miasta, pod względem struktury ekonomicznej, rozkłada się następująco. Odsetek osób w wieku produkcyjnym w 2020 roku wyniósł 58,6% ogólnej liczby ludności i spadł o 6,6% w ciągu 10 lat. Udział ludności w wieku przedprodukcyjnym stanowił 17,6%, a w wielu poprodukcyjnym – 23,8%. Wskaźnik obciążenia demograficznego (dotyczący ludności w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym) wzrósł w ciągu roku (2019-2020) z 69,2 do 70,6 osoby (w 2010 roku wynosił 53,4 osoby). Trwający proces starzenia się ludności obrazuje współczynnik obciążenia demograficznego osobami starszymi, który w 2010 roku wynosił 22,0, a w 2020 roku – 31,5 osoby.

Dzisiaj Kraków pozostaje polskim centrum nauki, kultury i nowych technologii. Potencjał naukowo-badawczy tworzą 23 uczelnie wyższe oraz 37 instytuty badawcze i ośrodki badawczo-rozwojowe B+R. Kraków posiada wyjątkową w skali kraju infrastrukturę badawczo – rozwojową (Prometeusz – najszybszy superkomputer w kraju i Europie środkowej, Solaris – pierwszy polski synchrotron, jedyne takie wielofunkcyjne laboratorium w Polsce).

Ponadto, w Polsce z działających 2700 startupów, prawie 300 (11%) zarejestrowanych jest w Krakowie (Raport Polskie Startupy 2016). W Krakowie w branży zaawansowanych usług technologicznych działa 76 międzynarodowych firm.

Kraków to miasto Jana Pawła II, Kopernika, Wyspiańskiego, Wajdy, Lema, Szymborskiej, Pendereckiego i Miłosza. To właśnie w Krakowie znajduje się niemal jedna trzecia wszystkich muzealiów w Polsce. W rejestrze zabytków znajduje się 1207 obiektów. Tutaj można oglądać obraz Leonardo da Vinci „Dama z Gronostajem”. Rocznie w Krakowie organizowanych jest niemal 100 festiwali, w tym wiele o znaczeniu międzynarodowym, np.: Festiwal „Unsound”, Festiwal Kultury Żydowskiej, Międzynarodowy Festiwal Teatrów Ulicznych, Misteria Paschalia, Conrad Festival, Boska Komedia, Materia Prima.

Stare Miasto oraz dzielnica Kazimierz zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, jako pierwsze obiekty w Polsce. Na liście UNESCO znajdują się także, położone w Krakowskim Obszarze Metropolitalnym: kopalnie soli w Wieliczce i Bochni oraz zespół architektoniczny w Kalwarii Zebrzydowskiej.

1.2. Główne wyzwania i ich ujęcie w strategii rozwoju miasta

Głównym dokumentem strategicznym realizującym zadania Krakowa w zakresie Celu 12. jest Cyrkularna Strategia Krakowa, która ma na celu długoterminową poprawę wydajności i efektywności zużycia energii i innych zasobów. Wizję strategii nakreślono w czterech obszarach:

Miasto o cyrkularnym metabolizmie,
Dobrze skomunikowane miasto propagujące kulturę kreatywności i innowacji,
Zrównoważone, zróżnicowane i sprzyjające włączeniu społecznemu budownictwo,
Miasto z ekosystemem przyjaznym dla ludzi i innych gatunków.

Miasto o cyrkularnym metabolizmie poddaje recyklingowi i innym procesom odzysku wytworzone odpady komunalne oraz przekształca termicznie odpady nienadające się do ponownego wykorzystania. Dąży do odzyskiwana prawie całej wartości materiałów oraz do ograniczenia ogólnego zużycia wody, energii i towarów konsumpcyjnych. Wspólnoty są motywowane do naprawy, wymiany i ponownego wykorzystania materiałów, uprawy lokalnej żywności. Elastyczna infrastruktura miejska umożliwia adaptację do nowych źródeł energii w miarę pojawiania się innowacji. Odnowienie połączeń między społecznością a środowiskiem naturalnym oraz edukacja w zakresie zasobów może stać się podstawowym elementem programu nauczania w szkole podstawowej, a w konsekwencji skutkować zwiększeniem poczucia własności i wyższym zaangażowaniem w losy zasobów na poziomie społeczności. Przykładowe działania w tym obszarze, to „Pilotażowy projekt dzielnicowego centrum naprawy i ponownego wykorzystania” czy „Ogólnomiejski system wykorzystania materiałów wielorazowych”.

Dobrze skomunikowane miasto ma stopniowo eliminować wszelkie formy transportu opartego na paliwach kopalnych, dzięki czemu znacząco redukuje liczbę wjeżdżających w granice miasta samochodów, oferuje mieszkańcom niedrogie alternatywy w postaci czystych środków transportu, korzysta z rozbudowanej, szybszej, przystępniejszej cenowo Szybkiej Kolei Aglomeracyjnej (FAR) do 2035 roku. „Miasto […] propagujące kulturę kreatywności i innowacji” przekształca lokale z międzynarodową odzieżą markową na lokale z odzieżą „Made in Kraków”. Wdraża dostępne publicznie panele monitorujące przepływy zasobów w regionie, za pomocą których można identyfikować możliwości o największym potencjale oraz kierować pomysły do realizacji. Z monitoringu przepływów korzystają przedsiębiorcy, nawiązując współpracę z innymi interesariuszami, w tym z uczelniami, w celu podjęcia pierwszych kroków w kierunku wdrożenia rozwiązań cyrkularnych. Przykładowe działanie w tym obszarze, to „Szkolenia z gospodarki o obiegu zamkniętym dla urzędników miejskich”.

Zrównoważone, zróżnicowane i sprzyjające włączeniu społecznemu budownictwo pozwoli miastu zostać uznanym na całym świecie dzięki wyjątkowemu połączeniu walorów estetycznych dziedzictwa kulturowego z wysokimi standardami zrównoważonego i integracyjnego projektowania urbanistycznego. Nowe budynki i osiedla będą mogły zostać zaprojektowane w sposób całkowicie cyrkularny. Tego typu budownictwo również pozwoli miastu zostać miastem znanym z nowych, ekstrawaganckich obiektów, budynków publicznych, w których tradycyjne praktyki budowlane są łączone z eksperymentalnymi nowymi technologiami i materiałami, np. drewnem i bambusem. Społeczności, deweloperzy, architekci, gmina i eksperci ds. środowiska naturalnego współpracują m.in. przy projektowaniu dzielnic, które mogłyby oferować zróżnicowane typologie i modele mieszkań, a także wystarczające usługi publiczne i kulturalne. Pozwoliłoby również wzmacniać działania na rzecz zmian demograficznych, przywracających życie do centrum miasta i odwrócenie zjawiska suburbanizacji. Ośrodki i domy kultury mogą stać się bijącym sercem każdej dzielnicy, gdzie członkowie lokalnej społeczności będą mogli zdobywać umiejętności, naprawiać zepsute dobra lub zgłaszać zainteresowanie uprawą lokalnego ogrodu wspólnotowego. Ważną kwestią jest włączenie społeczne, m.in. poprzez udział w tworzeniu budżetu partycypacyjnego, które w 2017 roku wynosiło 5%. Do 2050 roku uczestniczenie w tym budżetowaniu mogłoby stać się ogólnie przyjętą normą. Przykładowe działania w tym obszarze, to „Centrum budownictwa do gromadzenia i wymiany odzyskanych materiałów budowlanych” czy „Wymaganie wznoszenia wszystkich nowych budynków zgodnie z zasadami obiegu zamkniętego”.

Miasto z ekosystemem przyjaznym dla ludzi i innych gatunków dąży do optymalizacji integracji ze środowiskiem naturalnym w perspektywie ćwierćwiecza. Oddzielenie przyrody od miasta nie jest już możliwe, gdyż ekstremalne zjawiska pogodowe wywołane zmianą klimatu skłaniają do jak najszybszego przejścia na odporniejszy system, u którego podstaw leży sprzyjanie rozwojowi bioróżnorodności. Konieczne jest aktywne wdrażanie narzędzi ograniczających zanieczyszczenie, których źródłem są przede wszystkim zanieczyszczenia napływające z gmin ościennych, gdzie spalane są paliwa kopalne. Władze miejskie współpracują z prywatnymi fundatorami, środowiskiem akademickim i organizacjami pozarządowymi w celu powołania funduszu, który będzie koncentrować się na tworzeniu terenów zielonych o wysokiej jakości. Miasto ukierunkowuje swoje działania na ograniczenie ruchu samochodowego w centrum na rzecz jego obrzeży. Kraków podjął zobowiązanie również do podwojenia powierzchni lasów miejskich do 2030 roku. Wszystko to mogłoby wywołać rewolucję w projektowaniu urbanistycznym, uwalniając znaczne przestrzenie miejskie. Nowa Huta, niegdyś narażona na powodzie, będzie prezentować unikatowe połączenie dziedzictwa kulturowego z wysokiej jakości naturalnym ekosystemem. Przykładowe działania w tym obszarze, to „Pilotażowy projekt rewitalizacji terenów zdegradowanych” oraz „Tworzenie lokalnej kultury produkcji żywności”.

Tu chcę żyć. Kraków 2030. Strategia rozwoju Krakowa przedstawia Kraków w perspektywie dziesięcioletniej jako jedno z dwu najważniejszych miast Polski, jako silną europejską metropolię oraz jako miasto inteligentne (smart city). W perspektywie wyzwań globalnych realizacja Celu 12., czyli zapewnienie zrównoważonej konsumpcji i produkcji – prawidłowo i skutecznie realizowana – w dużej części odpowiada za wyżej wymienione aspiracje. Cel 12. oznacza zrównoważone zarządzanie w różnych sferach życia miejskiego, efektywne zużycie surowców naturalnych, energii i innych zasobów.

Rozdział 2. Charakterystyka Celu 12. Odpowiedzialna konsumpcja i produkcja z perspektywy Krakowa

W zakres Celu 12. wchodzi zrównoważona konsumpcja i produkcja oznaczająca dążenie do tego, by „dokonać czegoś lepiej i więcej przy użyciu mniejszych środków”. Zgodnie z tą myślą osiąga się korzyści z działalności gospodarczej przez zmniejszenie zużycia środków, zmniejszenie skali degradacji i zanieczyszczeń, jednocześnie poprawiając jakość życia. Aby realizacja Celu 12. okazała się skuteczna, potrzeba kilku czynników: współpracy podmiotów samorządowych i pozarządowych, naukowców i przedsiębiorców, producentów i konsumentów, działania konsekwentnego i długotrwałego, prowadzenia skoordynowanego procesu edukacji wszystkich grup społecznych, tworzenia i wdrażania programów dotyczących zrównoważonej konsumpcji i produkcji, wspierania nauki i technologii pod kątem zrównoważonego rozwoju, jak również odpowiednich środków finansowych na te działania. Z punktu widzenia Krakowa, miasta o dominującej funkcji turystycznej, kulturalnej i naukowej, ważne jest w tej kwestii rozwiązanie kilku kluczowych problemów.

Jednym z nich jest nasilony ruch turystyczny. Sprzyja on tworzeniu nowych miejsc pracy, rozwojowi kultury, gastronomii itp., generuje też nadprodukcję żywności i nadprodukcję odpadów. Oznacza to z jednej strony konieczność zmniejszenia o połowę strat żywnościowych powstałych w procesie produkcji i dystrybucji, w tym strat powstałych podczas zbiorów, a z drugiej zdecydowane ograniczenie plastikowych naczyń i sztućców, edukację proekologiczną, respektowanie tych zasad przez branżę gastronomiczną i egzekwowanie ich przez miasto. Będzie to możliwe dzięki wsparciu miasta przez zaangażowanych przedsiębiorców i organizacje pozarządowe oraz wykorzystaniu naukowego i technologicznego zaplecza miasta. Całokształt takich działań – uzupełniony o promocję lokalnego produktu – kształtuje tzw. zrównoważoną turystykę. Jej początki już można obserwować w Krakowie. Pojęcie zrównoważonej turystyki – aby można było je uznać za zaistniałe – powinno stać się w pewien sposób mierzalne. Będzie to możliwe dzięki wdrożeniu narzędzi monitorujących wpływ zrównoważonego rozwoju na całą branżę turystyczną.

Kraków pod względem przemysłu to najważniejsze miasto w Małopolsce. Można nawet spotkać się z terminem „Krakowski Okręg Przemysłowy”. Do tego okręgu oprócz Krakowa zaliczają się takie miejscowości, jak: Bochnia, Skawina, Myślenice, Trzebina, Chrzanów, Olkusz i Wieliczka.

Warto zaznaczyć, że Krakowski Okręg Przemysłowy wytwarza około 4% krajowej produkcji sprzedanej. Do dominujących gałęzi przemysłu należy tu przede wszystkim przemysł spożywczy, hutniczy i elektromaszynowy. Dynamicznie rozwija się tu również przemysł chemiczny oraz farmaceutyczny. Na terenie okręgu znajdują się liczne zakłady produkcyjne, w których wywarzane są m.in.: wyroby walcowane, urządzenia dla górnictwa i hutnictwa, maszyny budowlane, wyroby gumowe, lekarstwa, wyroby tytoniowe i wyroby czekoladowe. Ze względu na występowanie takich czynników, jak: duże zasoby siły roboczej, dobry rynek zbytu i dogodne położenie komunikacyjne można uznać, że lokalizacja Krakowskiego Okręgu Przemysłowego jest bardzo korzystna.

Głównym ośrodkiem Krakowskiego Okręgu Przemysłowego jest Kraków. Jednak tradycje przemysłu w tym mieście nie są zbyt długie, ponieważ przemysł rozwinął się tu dopiero w okresie powojennym.

Obecnie na terenie Krakowa działają takie firmy przemysłowe, np. Philip Morris, Zakłady Farmaceutyczne Teva Operations Poland Sp. z o. o., Huta Sendzimira (Mittal Steel Poland) i Can Pack.

Innym aspektem w dziedzinie ochrony środowiska z punktu widzenia Celu 12. jest potrzeba istotnego obniżenia poziomu generowanych odpadów poprzez prewencję, redukcję, recykling i ponowne użycie, czyli ekologiczne zarzadzanie wszystkimi odpadami podczas ich całego cyklu życia. To jednak nie wystarczy. Ważne jest efektywne zużycie zasobów naturalnych, zrównoważone nimi zarządzanie oraz podniesienie świadomości w zakresie stylu życia w zgodzie ze zrównoważonym rozwojem i z naturą, m.in. przez zachęty dla przedsiębiorców do procesów produkcji opartych na gospodarce o obiegu zamkniętym (GOZ). Zaplecze naukowe i technologiczne Krakowa jest jednym z największych w Polsce. Realizacja Celu 12. oznacza wykorzystanie zdolności naukowych i technologicznych miasta do utworzenia bardziej zrównoważonych wzorców konsumpcyjnych i produkcyjnych i polega na wspieraniu i wzmacnianiu badań naukowych i technologicznych ukierunkowanych na wdrożenie bardziej zrównoważonych rozwiązań.

Rozdział 3. Droga Krakowa do doskonałości w realizacji 12. Celu odpowiedzialna konsumpcja i produkcja

3.1. Działania miasta w drodze do realizacji Celu 12. Odpowiedzialna konsumpcja i produkcja

Najważniejszym krokiem, jaki zrobił Kraków w drodze do realizacji Celu 12. Odpowiedzialna konsumpcja i produkcja, było wejście od 2019 roku, wraz z Gdańskiem i Lublinem, do programu Circular Cities. Jego celem było przede wszystkim stworzenie indywidualnej strategii wprowadzania gospodarki o obiegu zamkniętym. Pozostałymi celami były: analiza aktualnego stanu gospodarki odpadami w mieście, długoterminowa strategia zero waste z monitoringiem, plan działania zawierający modele biznesowe oraz korzyści, jakie wynikają z ich wdrożenia. W grudniu 2020 roku została opracowana Cyrkularna Strategia dla Krakowa, następnie powstał Plan działań gospodarki o obiegu zamkniętym dla Miasta Krakowa. Prestiż opracowania podkreśla fakt, że jest ono elementem projektu współfinansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ramach I konkursu na projekty otwarte w ramach Strategicznego Programu Badań Naukowych i Prac Rozwojowych „Społeczny i gospodarczy rozwój Polski w warunkach globalizujących się rynków” GOSPOSTRATEG 2.

W myśl podejścia do gospodarowania o obiegu zamkniętym Kraków rozpoczął wdrażanie kultury ponownego wykorzystywania produktu, zwłaszcza poza przestrzeniami skomercjalizowanymi tak, aby aktywizować tkankę miejską. Tego typu punkty pozwalają na pozostawienie niepotrzebnych rzeczy przez jednych w celu skorzystania z nich przez drugich lub pomoc w ich naprawie. Są nimi: jadłodzielnie, kawiarnie typu repair café, tworzące społeczną przestrzeń usług naprawczych, porad itp., punkty wymiany mebli itd. Przykładami tego typu punktów usługowych lub projektów są:

Krakowski Kantorek Wymiany – zainaugurowany lipcu 2020 roku na terenie Punktu Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych, w którym mieszkańcy mogą wymieniać używane książki na takie "Lamusownia", które mogą ich zaciekawić; można przynosić książki, encyklopedie, atlasy, mapy itp.; książki na wymianę można oddawać w każdy czwartek od 10.00 do 18.00;

Rycina 7. Krakowski Kantorek Wymiany (źródło: UM Krakowa)

Krakowska Meblarnia – zlokalizowana na terenie Punktu Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych „Lamusownia” przy ul. Nowohuckiej 1, uruchomiona 10 czerwca 2021 roku; mieszkańcy mogą w ramach tej usługi dać nowe życie dobrym lub lekko uszkodzonym meblom, których sami już nie potrzebują, następnie pracownicy MPO Sp. z o.o., wykwalifikowani stolarze po ocenie mebla pod kątem możliwości naprawy przywrócą go do ponownego użycia;

Rycina 8. Krakowska Meblarnia (źródło: UM Krakowa)

projekt „Lodówka pełna dobra” – zainaugurowany we wrześniu 2021 roku, w ramach którego uruchomiono lodówki spożywcze w trzech punktach, gdzie można zostawić żywność dla potrzebujących osób (ul. Sas–Zubrzyckiego 10, ul. Sudolska 7a, os. Szkolne 20);
projekt „Daj drugie życie choince po świętach!” – pozwala na pozostawieniu żywej choinki zakorzenionej w donicy, w okresie od stycznia do lutego, na ul. Za Torem 22; pracownicy Zarządu Zieleni Miejskiej w Krakowie posadzą je w lasach, aby dać im drugie życie;
wykorzystanie fusów z kawy do usuwania oblodzenia na chodnikach – zabieg ten minimalizuje użycie soli do utrzymania alejek i chodników oraz zasila miejskie parki nawozem naturalnym.

Innymi działaniami miasta wdrożonymi we wcześniejszych latach, a dotyczącymi kultury ponownego wykorzystania, są:

prowadzony od 2015 roku program odbioru i zagospodarowania tekstyliów „100% Korzyści”, realizowany przez Miejskie Przedsiębiorstwo Oczyszczania Sp. z o.o. w Krakowie we współpracy z Polskim Czerwonym Krzyżem; w ramach realizowanego programu niepotrzebne ubrania przekazywane są osobom potrzebującym;
prowadzony w latach 2016-2021 projekt „INTHERWASTE – Międzyregionalna wymiana doświadczeń w zakresie funkcjonowania systemów gospodarowania odpadami komunalnymi w Miastach Europejskiego Dziedzictwa”, w ramach programu INTERREG EUROPE; w ramach projektu zaimplementowano od partnerów dobrą praktykę polegającą na utworzeniu Punktu Napraw i Ponownego Użycia Produktów (Krakowska Meblarnia) i Krakowskiego Kantorka Wymiany;
prowadzony od 2017 roku projekt „SYMBI – Symbioza przemysłowa na rzecz zrównoważonego rozwoju regionalnego i efektywnego gospodarowania zasobami w gospodarce o obiegu zamkniętym”, realizowany przez Departament Polityki Regionalnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego w porozumieniu z Wydziałem Gospodarki Komunalnej UMK; celem projektu jest wspieranie polityk publicznych w regionach dążących do modelu gospodarki o obiegu zamkniętym poprzez zwiększoną efektywność wykorzystania zasobów i zmniejszoną emisję gazów cieplarnianych;
dołączenie Krakowa do sygnatariuszy Karty zobowiązań w zakresie zrównoważonego zarządzania zasobami naturalnymi i gospodarki o obiegu zamkniętym dnia 7 maja 2019 roku – jako pierwszej gminy w Polsce; ceremonia podpisania karty miała miejsce podczas konferencji projektu URBAN-WASTE w Brukseli; jej podpisanie potwierdziło starania miasta w zakresie zrównoważonej gospodarki odpadami opartej na gospodarce cyrkularnej, polegającej m.in. na:

minimalizacji powstawania odpadów przez turystów i dostawców usług turystycznych,
zwiększeniu efektywności wykorzystania zasobów naturalnych przez promocję zrównoważonej konsumpcji,
podjęciu współpracy z interesariuszami,
podwyższaniu świadomości turystów oraz wspieraniu ich w odpowiedzialnych zrównoważonych działaniach,
rozprzestrzenianiu wizji oraz wymianie dobrych praktyk z innymi miastami i regionami o znaczeniu turystycznym;

dołączenie Krakowa do projektu „Zero emisyjne miasta do roku 2030” w czerwcu 2019 roku jako jedynego miasta z Europy Środkowo-Wschodniej; jego celem jest osiągnięcie przez miasto neutralności klimatycznej;
wykorzystanie biogazu powstałego w wyniku naturalnego procesu fermentacji odpadów na składowisku na terenie Centrum Ekologicznego Barycz na energię elektryczną i cieplną; wytworzona w ten sposób energia jest wykorzystywana na potrzeby własne instalacji i obiektów zlokalizowanych przy ulicy Krzemienieckiej w Krakowie;
wprowadzanie kompostu do obrotu pod nazwą „Kompost na rabaty”, wyprodukowanego z odpadów zielonych przetworzonych w kompostowni przez MPO z o.o. (za zezwoleniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi);
produkcja w zakładowej stolarni MPO z o.o. ekologicznych budek i karmników, powstałych z kawałków dobrego drewna pochodzących z zebranych odpadów wielkogabarytowych (z ram łóżek, palet, mebli); w 2019 roku rozdano mieszkańcom 300 budek dla sikorek, tyle samo dla większych ptaków, 200 domków dla jerzyków i 200 karmników; ponadto część zebranego drewna jest mielona i przekazywana firmom meblarskim, które wytwarzają z nich płyty meblowe i paździerzowe; odpady nienadające się do innego wykorzystania (drobne części, pył) stają się częścią paliwa alternatywnego, które zastępuje węgiel kamienny w cementowaniach;
podpisanie przez Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji S.A. (od 2021 roku Wodociągi Miasta Krakowa S.A. – dalej zwane MPWIK S.A.) z Miejskim Przedsiębiorstwem Oczyszczania Sp. z o.o. umowy w dniu 7 sierpnia 2019 roku, której celem jest wykorzystanie wody technologicznej odzyskiwanej w oczyszczalni ścieków Płaszów do mycia krakowskich ulic;
termiczne przekształcanie 245 000 Mg/rok odpadów wraz z odzyskiem energii zawartej w odpadach i produkcję energii elektrycznej oraz cieplnej w procesie kogeneracji przez Zakład Termicznego Przekształcania Odpadów w Krakowie;
przekazywanie m.in. do budowy dróg (podobnie jak popioły lotne i żużle energetyczne z Elektrociepłowni Łęg) odpadów poprocesowych powstałych z Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów w Krakowie;
inauguracja projektu Foodsharing Kraków w 2016 roku, którego celem jest ograniczenie marnowania żywności; w ramach programu na terenie gminy powstały trzy jadłodzielnie, dostosowane do wymogów projektu, do których sklepy, restauracje i mieszkańcy miasta mogą przynieść produkty spożywcze i podzielić się nadwyżką żywności, która w przeciwnym razie zostałaby wyrzucona;
stosowanie przez MPWiK S.A. wody technologicznej do celów technologicznych w krakowskich oczyszczalniach ścieków i spalarni osadów, uzyskiwaną poprzez poddanie oczyszczonych ścieków procesowi dodatkowej filtracji i dezynfekcji; dzięki produkcji wody technologicznej w krakowskich oczyszczalniach ścieków roczne zużycie wody pitnej wykorzystywanej przez ten obiekt zmniejszyło się o około pół miliona metrów sześciennych;
wytwarzanie z biogazu energii elektrycznej i ciepła przez MPWiK na terenie Oczyszczalni Kujawy; rocznie wytwarzane jest tam około 4 000 MWh energii elektrycznej; całość wygenerowanej energii wykorzystywana jest na własne potrzeby oczyszczalni;
wytwarzanie z biogazu energii elektrycznej przez oczyszczalnię Płaszów; rocznie turbiny łącznie produkują około 780 MWh energii elektrycznej;
prowadzenie przez MPWIK S.A., w ramach swojej działalności, projektów badawczych dotyczących gospodarczego wykorzystania odpadów poprocesowych (piasek, osady z klarowania wody) i unikatowego na skalę krajową odzysku fosforu z osadów ściekowych;
rozstawienie trzech recyklomatów, zbierających zużyte butelki plastikowe i puszki po napojach (zadanie zrealizowane w ramach Budżetu Obywatelskiego Miasta Krakowa w latach 2020-2021), w trzech lokalizacjach: przy Krakowskim Ośrodku Sportowo-Rekreacyjnym „Kurdwanów Nowy” (ul. Wysłouchów 34a), w Com-Com Zone na Kozłowce (ul. Facimiech 32), przy Szkole Podstawowej z Oddziałami Integracyjnymi nr 158 (ul. Strąkowa 3a).

Działania w Celu 12. wymagają współdziałania miasta z różnymi grupami społecznymi i zawodowymi. Kraków realizuje politykę w zakresie społeczeństwa obywatelskiego za pomocą Programu Współpracy Gminy Miejskiej Kraków na rok 2020 z organizacjami pozarządowymi, Programu aktywnego uczestnictwa młodzieży w życiu miasta „Młody Kraków 2.0” na lata 2019-2023 oraz Programu „Otwarty Kraków”. Oznacza to przede wszystkim istnienie pewnego potencjału obywatelskiego, które miasto powinno wykorzystać, chcąc rozwijać na swoim terenie odpowiedzialną konsumpcję i produkcję.

Na terenie Krakowa funkcjonuje Zintegrowany System Gospodarowania Odpadami Komunalnymi. Wszystkie odpady komunalne odebrane i zebrane w ramach ZSGOK w 2021 roku poddane zostały procesowi przetwarzania w odpowiednich dla danego rodzaju odpadów instalacjach. W roku tym zostało spełnione ustawowe kryterium dotyczące przetworzenia wszystkich niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych w instalacjach przetwarzania odpadów komunalnych. W 2021 roku, w stosunku do roku poprzedniego, nastąpił wzrost ilości odebranych odpadów komunalnych z terenu miasta o 3,25%. W tym czasie ilość odpadów niesegregowanych (zmieszanych) wzrosła o 1,71%, ilość odpadów komunalnych selektywnie zbieranych (papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła) wzrosła o 11,86%, ilość odebranych odpadów wielkogabarytowych wzrosła o 2,72%, odpadów zielonych – o 4,48%, odpadów kuchennych ulegających biodegradacji – o 1,30%. Aby zapewnić pełną funkcjonalność systemu, spełniającego wzrastające wymagania prawne i mogącego zapewnić zagospodarowanie wszystkich odpadów komunalnych powstałych na terenie gminy, planuje się doposażenie tego systemu w kolejne instalacje do zagospodarowania odpadów komunalnych, w szczególności instalacje do recyklingu odpadów i biogazowni.

Odpowiedzialna konsumpcja i produkcja wymaga wykorzystania najnowszej wiedzy technologicznej i naukowej, tym samym korzystania z lokalnych ośrodków technologiczno-naukowych. W roku 2020 zakończyła się realizacja Krakowskiego Programu Wspierania Przedsiębiorczości i Rozwoju Gospodarczego Miasta 2016-2020. Miał on na celu prowadzenie wsparcia dla istniejących przedsiębiorstw, udzielanie informacji i doradztwa, wspieranie młodych przedsiębiorców m.in. po to, aby zwiększyć liczbę przedsięwzięć, badań, projektów i wydarzeń realizowanych we współpracy miasta z ośrodkiem akademickim. W ramach współpracy zostały zrealizowane kolejne edycje Krakowskich Konferencji Naukowych. Ponadto miasto prowadzi strony internetowe poświęcone wydarzeniom z zakresu biznesu i nauki w Krakowie oraz wspieraniu przedsiębiorczości i współpracy oraz stronę na Facebooku. Sukcesem Krakowa jest szerokie wykorzystanie nowoczesnych technologii w postaci narzędzi mapowych w czasie pandemii. Dla przykładu portal www.jestemaktywny.krakow.pl jest pierwszym projektem mapowym realizowanym na tak ogromną skalę w polskich miastach. Pozwolił on na wsparcie dla przedsiębiorców oferujących swoje produkty i usługi pomimo pandemii, potwierdzając też odpowiedzialność za wyprodukowaną żywność. Pod koniec 2020 roku na mapie znajdowały się 784 podmioty.

Wiedzę z zakresu odpowiedzialnej konsumpcji otrzymują uczniowie krakowskich szkół. W 2020 roku następujące projekty edukacyjne wpisały się w zadania Celu 12.: „Krakowskie szkoły najlepiej segregują odpady”, realizowany przez Miejskie Przedsiębiorstwo Oczyszczania Sp. z o.o., „Upowszechnianie zasad prawidłowego żywienia wśród dzieci i młodzieży na terenie Miasta Krakowa” (m.in. program dla szkół: „Mamo, tato wolę wodę”, zaopatrzenie stołówek szkolnych w ekologiczne produkty).

3.2. Modelowa lokalność – dobra praktyka miasta

Dobrą praktyką miasta było przyjęcie Cyrkularnej Strategii dla Krakowa w grudniu 2020 roku. Strategia jest efektem zrealizowanego programu Circular Cities, którego celem było stworzenie indywidualnej strategii wprowadzania gospodarki o obiegu zamkniętym dla miast. Podjęta inicjatywa jest jednym z elementów przygotowywanej strategii klimatycznej miasta, zakładającej m.in. potrzebę zwiększenia komfortu życia mieszkańców z uwzględnieniem warunków środowiskowych. W 2019 roku zaproszenie do Programu dla miast polskich wystosował Instytut Innowacji i Odpowiedzialnego Rozwoju „INNOWO” i Fundacja „Metabolic”. Oprócz Krakowa przyjęły je Lublin i Gdańsk.

Rycina 9. Strona tytułowa Cyrkularnej Strategii dla Krakowa (źródło: UM Krakowa)

Prace nad Cyrkularną Strategią trwały ponad rok. Projekt współfinansowała Fundacja MAVA. Przygotowanie strategii opiera się na dwóch filarach: na konsultacjach z lokalnymi społecznościami oraz na badaniach analitycznych dotyczących głównie zrównoważonego rozwoju. Proces badań obejmujący analizę przepływu materiałów w kluczowych sektorach, ocenę interesariuszy i analizę przestrzenną ma za zadanie wyznaczenie praktycznych rozwiązań, umożliwiając transformację miasta w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym. Ten typ gospodarowania przynosi duże oszczędności finansowe dzięki odzyskowi niewykorzystanych materiałów i korzyści dla środowiska w postaci redukcji CO₂ dzięki niższej produkcji a wyższej efektywności zużycia wyprodukowanych surowców. Drugi etap prac nad strategią obejmował zidentyfikowanie mierzalnych wskaźników dopasowanych do wizji rozwoju miasta. Efektem końcowym prac było sporządzenie mapy typologii przestrzennej oraz listy konkretnych działań przewidzianych do realizacji.

Strategia jako dokument zawiera krótkie, treściwe rozdziały: wprowadzenie z rozwinięciem dotyczącym zamian systemowych, część dotyczącą przedstawienia modelu miasta opartego na podejściu do gospodarki o obiegu zamkniętym, część dotyczącą zasobów Krakowa, na których można zbudować wspomniany typ gospodarki, wreszcie wizję i plan działań GOZ ujęty w czterech grupach i 24 zadaniach, studium przypadków dla strategii biznesowych oraz, last but not least – szczegółowe omówienie stanu obecnego różnych sektorów gospodarki Krakowa. Formuła strategii jest zwięzła i przejrzysta. Interesujący, kolorowy układ graficzny, wyróżniający poszczególne rozdziały, ułatwia zrozumienie treści, którą ilustrują zdjęcia, diagramy, mapy i osobno syntetycznie uwypuklone najważniejsze informacje.

Powstała długofalowa strategia cyrkularna z gotowymi do wdrożenia planami działań potwierdza dążenie Krakowa do przechodzenia na gospodarowanie w obiegu zamkniętym w różnych sektorach gospodarki miejskiej.

Najważniejszym efektem realizowanego programu jest otrzymanie:

zindywidualizowanej strategii implementacji gospodarki o obiegu zamkniętym, dostosowanej do warunków lokalnych,
dogłębnej analizy aktualnego stanu gospodarki odpadami w mieście,
długoterminowej strategii zero-waste, obejmującej różne obszary i sektory, z uwzględnieniem kluczowych wskaźników efektywności,
planu działania zawierającego przedstawienie konkretnych modeli biznesowych oraz korzyści, jakie wynikają z jego wdrożenia.

Miasta uczestniczące w programie mają możliwość wymiany doświadczeń z krajowymi oraz międzynarodowymi partnerami w ramach sieci networkingowej miast cyrkularnych – Polish Circular Hotspot, skupiającej różne grupy interesariuszy z całego kraju (m.in. przedstawicieli nauki, biznesu, samorządów, organizacji samorządowych).

Ponadto, w 2021 roku Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk opracował Plan działań gospodarki o obiegu zamkniętym dla Miasta Krakowa. Opracowanie jest elementem projektu współfinansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ramach I konkursu na projekty otwarte w ramach Strategicznego Programu Badań Naukowych i Prac Rozwojowych „Społeczny i gospodarczy rozwój Polski w warunkach globalizujących się rynków” GOSPOSTRATEG 2; akronim projektu „oto-GOZ”. Celem planu jest określenie wskaźników i przygotowanie Planu Działań Gospodarki o Obiegu Zamkniętym dla miasta Krakowa w perspektywie do roku 2030 z uwzględnieniem czterech obszarów wdrożenia GOZ zidentyfikowanych w Cyrkularnej Strategii dla Krakowa:

Miasto o cyrkularnym metabolizmie,
Miasto zintegrowane, gospodarujące w sposób kreatywny i innowacyjny,
Miasto z ekosystemem przyjaznym dla ludzi i innych gatunków,
Zrównoważone, zróżnicowane i sprzyjające włączeniu społecznemu budownictwo.

3.3. Opis projektu wybranego do realizacji w ramach ,,Planu Działań dla Miast. Modelowa lokalność’’

3.3.1. Krótka charakterystyka projektu

W ramach programu „Plan działań dla miast” Kraków zgłosił projekt „Wdrożenie działań edukacyjnych związanych z odpowiedzialną konsumpcją i produkcją”. Projekt wpisuje się w obszar – Miasto zintegrowane, gospodarujące w sposób kreatywny i innowacyjny ujęty w Cyrkularnej Strategii Krakowa. Obszar dotyczący przypływu informacji i edukacji w zakresie gospodarki o obiegu zamkniętym ma za zadanie przede wszystkim promocję tych działań. Polega on na docieraniu z wiedzą o odpowiedzialnej konsumpcji i produkcji do najszerszego grona odbiorców. Wiedza ta oparta jest na nowych technologiach związanych z gospodarką o obiegu zamkniętym. Działania edukacyjne skierowane są do pracowników jednostek miejskich, uczelni, organizacji pozarządowych (np. Polskie Stowarzyszenie Zero Waste), jak również przedsiębiorców, naukowców i przede wszystkim mieszkańców.

W praktyce projekt obejmuje szereg działań edukacyjnych mających na celu pogłębienie wiedzy wszystkich wymienionych powyżej grup na temat gospodarki w obiegu zamkniętym oraz wykorzystanie innowacyjnego potencjału współpracy międzysektorowej. Podstawowe zaplanowane działania edukacyjne to:

szkolenia z gospodarki o obiegu zamkniętym dla urzędników miejskich, mające zasymilować główne zasady i ujednolicić wiedzę między wydziałami, aby pracownicy byli ukierunkowani na czynne wdrażanie zasad GOZ;
zbudowanie sieci „mistrzów” gospodarowania w obiegu zamkniętym inicjujących współpracę między sektorami;
budowanie platformy do wymiany wiedzy o wysokowartościowych synergiach między branżami.

Nie mniejsze znaczenie edukacyjne mają projekty wdrożeniowe – „Krakowskie centrum przetwarzania żywności” i „Porozumienie w sprawie turystyki zero waste”, które jednak pozostają poza obszarem działalności miasta.

Dzięki wymianie doświadczeń, szkoleniom i współpracy mają powstawać nowe rozwiązania korzystające z synergii działań różnych środowisk. Rozwiązania bazujące na odpowiedzialnej konsumpcji i produkcji wpisują się w koncepcję tzw. symbiozy przemysłowej, której założeniem jest wykorzystywanie lub odzyskiwanie produktów pochodzących z nieprzetworzonych lub niewykorzystanych materiałów i surowców. Dzięki takiemu działaniu można nie tylko zredukować ilość odpadów, ale także znacząco obniżyć koszty pozyskiwania surowców.

Osobną grupą odbiorców są turyści, wobec których podejmuje się działania promujące przechodzenie w kierunku bardziej zrównoważonej turystyki takie jak np. eliminacja sztućców i talerzy jednorazowego użytku. Konieczność podjęcia tego typu działań wynika z faktu, że przy liczbie mieszkańców Krakowa wynoszącej w 2019 roku 779 100 osób, liczba odwiedzających go turystów wynosiła 14 000 000. Z tego 10 750 000 stanowili turyści krajowi, a 3 000 000 – zagraniczni. Za sprawą pandemii 2020-2022, a następnie wojny na Ukrainie liczba turystów zmalała, niemniej Kraków nadal stanowi najatrakcyjniejsze polskie miasto dla ruchu turystycznego. Kreowanie odpowiedzialnych nawyków wśród turystów jest więc istotnym elementem zarządzania konsumpcją całego miasta.

3.3.2. Realizacja i wdrażanie

W 2023 roku planuje się wdrożenie projektu „Szkolenia z gospodarki o obiegu zamkniętym dla urzędników miejskich”, które będą prowadzone w celu asymilacji głównych zasad i ujednolicenia wiedzy między wydziałami. Oczekiwanym rezultatem będzie szybsze przekształcanie pomysłów urzędników w strategię działania. Wsparcia dla tego szkolenia udzieli jedna z krakowskich uczelni lub zewnętrzna firma doradcza.

Projekt „Zbudowanie sieci »mistrzów« gospodarowania w obiegu zamkniętym inicjujących współpracę między sektorami” ma na celu pobudzanie współpracy między uczelniami, szkołami, organizacjami pozarządowymi i gminą, jak np. utworzenie Centrum Edukacji Klimatycznej. Przykład stanowi również współpraca pomiędzy absolwentami miejscowych uczelni i absolwentami branż kreatywnych skutkująca podnoszeniem świadomości i pobudzaniem współpracy między uczestnikami w sprawie działań związanych z GOZ. Ponadto, działanie ma na celu m.in. wprowadzanie systemu zachęt dla jednostek miasta wdrażających GOZ, a także opracowanie mapy punktów naprawczych i usługowych dla mieszkańców. Początkującymi interesariuszami, późniejszymi „mistrzami”, mogą być uczelnie, organizacje pozarządowe, klasy w poszczególnych szkołach, samorząd gminny, firmy prywatne. Spotkania mogą się odbywać podczas miejskich wydarzeń i platform, na których uczestnicy mogą się spotykać, prowadzić wymianę i współpracować.

Projekt „Wiedza o wysokowartościowych synergiach między branżami” umożliwia zebranie informacji o możliwych synergiach przemysłowych wykorzystywanych m.in. przez krakowskie parki przemysłowe. Edukacja prowadzona dla przedsiębiorców z zakresu GOZ może wspomóc ich branżę w identyfikacji szans na wymianę zasobów i wspólne korzystanie z infrastruktury. Może również zacieśnić współpracę z naukowcami, prowadząc do poprawy efektywności działań.

Oprócz wymienionych trzech kluczowych projektów edukacyjnych miasto podejmie działania związane z promowaniem dwóch innych projektów skierowanych do restauratorów i branży turystycznej mających na celu redukcję odpadów oraz budowanie świadomości o niewykorzystanej żywności i tworzenie z niej wartości.

„Krakowskie centrum przetwarzania żywności” to projekt-miejsce, w którym lokalne restauracje i przedsiębiorcy mogą przekształcać niewykorzystaną żywność w produkty wartościowe takie jak sosy, zupy lub marynaty. Miejsce to może również mieć wymiar edukacyjny zwłaszcza dla młodego pokolenia, gdzie będzie istniała możliwość wymiany pomysłów mieszkańców z istniejącymi organizacjami społecznymi i właścicielami małych firm spożywczych.

„Porozumienie w sprawie turystyki zero waste” dotyczy niemal wszystkich liczących się podmiotów branży turystycznej (gastronomia i hotelarstwo, agencje podróży, muzea). W ramach projektu podmioty te podpisują zobowiązanie do stopniowego zmniejszania ilości odpadów wytwarzanych przez turystów. Wśród tych podmiotów zostanie przeprowadzona kampania edukacyjna. Zobowiązania obejmują m.in. zakaz stosowania nienadających się do recyklingu sztućców czy opakowań na żywność, a także rozpowszechnianie świadomości zero waste podczas zwiedzania miasta.

3.3.3. Produkty/rezultaty z odniesieniem do wskaźników zrównoważonego rozwoju

Przewiduje się, że rezultatami projektu będą:

podniesienie poziomu wiedzy mieszkańców Krakowa i turystów na temat gospodarki o obiegu zamkniętym,
upowszechnienie zasad GOZ wśród pracowników i współpracowników krakowskiego samorządu,
poprawa stanu wiedzy na temat strumieni odpadów komunalnych w mieście w celu podejmowania ukierunkowanych interwencji,
stopniowe wykorzystanie międzysektorowych innowacji we wdrażaniu zasad GOZ w Krakowie,
zmniejszenie wpływu branży turystycznej na ilość odpadów komunalnych.

Do góry