Leszno

Wstęp

Towarzyszący 11. Światowemu Forum Miejskiemu „Plan Działań dla Miast. Modelowa lokalność” (PDM) to program unikatowy w skali europejskiej. Łączy ponad sto polskich miast, które w różnorodny sposób odpowiadają na lokalne wyzwania zgodne z celami zrównoważonego rozwoju określonymi w Agendzie 2030. Jego celem jest włączenie polskich miast w światową dyskusję na temat trendów zrównoważonej urbanizacji oraz popularyzacja ich wdrażania w ramach zadań własnych miast.

Kryterium kwalifikacji do programu stanowiły dotychczasowe osiągnięcia miast w wybranym celu zrównoważonego rozwoju Agendy 2030. O unikatowym charakterze „Planu Działań dla Miast” przesądza przedstawienie w jednej inicjatywie bogactwa różnorodnych doświadczeń, którymi polskie miasta mogą dzielić się z innymi. Program PDM prowadzony był równolegle do prac nad nową Krajową Polityką Miejską 2030 i stanowi jeden z projektów strategicznych ujętych w KPM 2030. Dokument pokazuje dobre praktyki wypracowane już przez polskie miasta w ostatnich latach, aby mierzyć się z wyzwaniami w 17 celach, w tym ubóstwem mieszkańców, nierównościami społecznymi, barierami w rozwoju gospodarczym czy zmianami klimatu. Jednocześnie jak w soczewce dokument skupia się na 2022 roku i ukazuje bogactwo projektów zaplanowanych w miastach na ten rok. Chociaż Światowe Forum Miejskie trwa kilka dni, poprzez te działania jest obecne w ponad 100 polskich miastach przez cały okres realizacji „Planu Działań dla Miast”.

Leszno bierze udział w Programie „Plan Działań dla Miast. Modelowa lokalność” z projektem „Oferta szyta na miarę – czyli jak dotrzeć do tych, do których nie docieramy”, co przyczyni się do pozostawienia trwałego wkładu w wypracowanie wspólnej wizji zrównoważonego rozwoju polskich miast dzięki wymianie doświadczeń. Włączając się w światowy trend zrównoważonej przemiany przestrzeni miejskich oraz realizując projekt w ramach „Planu Działań dla Miast”, Leszno uczestniczy w dyskusji na temat rozwoju terenów zurbanizowanych oraz tworzeniu platformy dla systematycznego udoskonalania i wdrażania dobrych wzorców w lokalnych politykach miejskich. PDM ma na celu upowszechnienie dobrych praktyk zaczerpniętych ze zrealizowanych przedsięwzięć wypełniających Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ oraz promocję osiągnięć poszczególnych miast w ich wypełnianiu, istotnych z perspektywy miast i szukania odpowiedzi na lokalnie występujące problemy, niezależnie od skali projektów lub działań.

Działania Leszna realizowane w ramach „Planu Działań dla Miast” w projekcie „Oferta szyta na miarę – czyli jak dotrzeć do tych, do których nie docieramy” odwołują się do 11. Celu Zrównoważonego Rozwoju, tj. Zrównoważone miasta i społeczności. Realizacja tego projektu wpisuje się w rozstrzygnięcia strategiczne w dokumentach strategicznych Leszna wymienionych w raporcie. Zapraszamy do lektury raportu i zapoznania się z wyzwaniami i osiągnięciami Leszna.

Rozdział 1. Przyczyny podjęcia przez Leszno działań w Celu 11. Zrównoważone miasta i społeczności

1.1. Ogólna charakterystyka miasta

Leszno jest miastem na prawach powiatu położonym w południowo-zachodniej części województwa wielkopolskiego, na północnym skraju Wysoczyzny Leszczyńskiej. Miasto znajduje się w zachodniej części Polski, blisko granicy z Niemcami, między dwoma dużymi ośrodkami gospodarczymi – Poznaniem (w odległości 90 km) i Wrocławiem (100 km). Jest jednym z niewielu miast w Polsce, które położone jest w niemal równej odległości (około 300 km) od trzech europejskich stolic: Warszawy, Berlina, Pragi. Leszno leży u zbiegu ważnych szlaków drogowych i kolejowych, których najważniejszymi elementami są: droga ekspresowa S5, droga krajowa nr 12 oraz linia kolejowa nr 271 relacji Poznań – Wrocław.

W końcu 2020 roku w Lesznie mieszkało 62 854 osób (BDL GUS, 2020). Całkowita powierzchnia miasta to 31,86 km², w tym około 49% stanowią tereny zurbanizowane, a użytki rolne około 42% ogólnej powierzchni – dominują wśród nich grunty orne. Ogółem tereny mieszkaniowe stanowią prawie 18% powierzchni miasta. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i wielorodzinnej stanowią około 47% powierzchni miasta, tereny zabudowy usługowej około 8%, tereny produkcyjno-usługowo-techniczne około 13%, tereny zieleni około 29% oraz tereny komunikacji około 3%. Całe miasto położone jest w zlewni Rowu Polskiego, będącego dopływem Baryczy. System wód powierzchniowych Leszna stanowi sieć rowów melioracyjnych, która służy do odprowadzania wód opadowych i roztopowych z terenu miasta.

Istotny element struktury miasta Leszna stanowi system transportowy, głównie kolejowy. Tereny kolejowe, zajmujące prawie 100 ha, dzielą miasto na część wschodnią, zachodnią i południową. Układ przestrzenny miasta jest wyraźnie podzielony przez linię kolejową z Poznania do Wrocławia, przechodzącą przez Leszno w osi północ-południe.

Leszno jest centrum kulturowym o znaczeniu lokalnym i regionalnym. W mieście znajduje się teatr miejski, muzeum okręgowe, centrum kultury i sztuki oraz biblioteka publiczna. Organizowane są liczne imprezy kulturalne i turystyczne. Leszno słynie z bogatej historii i tradycji kupieckich począwszy od czasów rodów Leszczyńskich i Sułkowskich, których gospodarne rządy przynosiły systematyczne pomnożenie majątków mieszczan. Miasto zostało założone na mocy przywileju lokacyjnego z XVI wieku i od początku aż do końca pierwszej połowy XVII wieku było otwarte dla religijnych uchodźców, dzięki czemu tworzyło różnorodną kulturowo i religijnie społeczność. Twórcza różnorodność i tolerancja przyniosły miastu rozwój intelektualny i gospodarczy. Dziedzictwem złotego wieku miasta jest zachowany układ urbanistyczny starówki, na której znajdują się m.in. barokowo-klasycystyczny ratusz, barokowa kolegiata, synagoga, poewangelickie zbory i rezydencja Leszczyńskich.

Na terenie miasta działają klastry budowlany, spożywczy, informatyczny i poligraficzny, a przedsiębiorcy mogą skorzystać z oferty zlokalizowanych w Lesznie instytucji okołobiznesowych, np. Inkubatora Przedsiębiorczości, Regionalnej Izby Przemysłowo-Handlowej czy Cechu Rzemiosł Różnych.

1.2. Główne wyzwania i ich ujęcie w strategii rozwoju miasta

Projekt odpowiada na potrzebę dopasowania oferty instytucji miejskich do potrzeb mieszkańców, w szczególności tych dotychczas niekorzystających z inkluzywnych przestrzeni publicznych, w następujących aspektach:

• jak dotrzeć do mieszkańców i poznać ich potrzeby;
• jak stworzyć ofertę instytucji, aby stanowiła odpowiedź na realne potrzeby mieszkańców z obszaru rewitalizacji;
• w jaki sposób informować o stworzonej ofercie, aby trafiła do osób z niej nie korzystających oraz do osób wykluczonych społecznie czy zagrożonych wykluczeniem;
• w jaki sposób utrzymać zainteresowanie mieszkańców, aby stali się stałymi uczestnikami życia publicznego?

W Lesznie, w ścisłym centrum, w sercu obszaru rewitalizacji istnieją trzy miejsca będące, co do zasady, takimi przestrzeniami, realizującymi działania rewitalizacyjne, a mianowicie:

• Stacja Biznes – jest to przestrzeń przeznaczona do organizacji warsztatów, szkoleń i spotkań nie tylko biznesowych. Jest darmowa i zawsze dostępna dla wszystkich.
• Klub Młodzieżowy – jest to miejsce przeznaczone dla dzieci z obszaru rewitalizacji (OR), stanowiące dla nich azyl i bezpieczną przystań.
• Nowa siedziba Miejskiej Biblioteki Publicznej (zostanie oddana do użytku w czerwcu 2022 roku), która stanowić będzie niejako kulturalne serce rewitalizacji, w sąsiedztwie rewitalizowanego pl. Metziga.

Wszystkie te przestrzenie funkcjonują lub rozpoczną działalność wraz z nowym otwarciem (Biblioteka jako centrum rewitalizacji), jednak liczba osób korzystających z oferty mogłaby być większa, jej odbiorcami są zazwyczaj te same osoby (aktywne, poszukujące). Funkcjonowanie biblioteki w nowej lokalizacji nie będzie ograniczać się do działań związanych z szeroko pojętym czytelnictwem. Nowa przestrzeń zaplanowana została w taki sposób, aby pełnić funkcje społeczne. Funkcjonować tam będzie Klub Rodzinny (miejsce, gdzie rodzinom z OR przekazywane będą dobre wzorce rodzicielskie), swoją siedzibę będą miały podmioty ekonomii społecznej. Tym ważniejsze jest więc takie opracowanie programu włączenia mieszkańców w działania prowadzone w Bibliotece, by jak najlepiej wykorzystać potencjał nowego miejsca na społeczne cele rewitalizacji. W przypadku Klubu Młodzieżowego niezwykle ważnym jest dotarcie do dzieci i młodzieży z obszaru rewitalizacji, którzy nie posiadają miejsca, gdzie mogą spędzać wolny czas. W Stacji Biznes z kolei ciągle istnieje wiele obszarów działań, które nie zostały odpowiednio zagospodarowane. Aby przestrzenie te w pełni realizowały swoją misję, niezwykle ważne jest, aby docierały ze swoją ofertą do mieszkańców obszaru rewitalizacji. Stanowi to duże wyzwanie, ponieważ w wyniku uformowania się określonej struktury mieszkań na obszarze rewitalizacji występuje zjawisko koncentracji mieszkańców zagrożonych wykluczeniem społecznym (prawie co dziesiąty mieszkaniec tego obszaru korzysta z usług pomocy społecznej), a statystyki notowanych tu przestępstw wykazują wysoki odsetek tych zdarzeń w skali miasta (16% wszystkich notowanych przestępstw w Lesznie zdarza się na terenie objętym rewitalizacją) (Program partycypacji społecznej, 2016, s. 14). Według danych Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w Lesznie (MOPR) z pomocy społecznej korzystało w 2015 roku 1850 mieszkańców obszaru rewitalizacji, tj. 14% ogólnej liczby jego mieszkańców (GPR, s. 28).

W Gminnym Programie Rewitalizacji (GPR, 2017, s. 86) wskazano główne problemy społeczne występujące na obszarze rewitalizacji oraz potrzeby z nich wynikające. Spośród nich wymienia się, m.in. konieczność:

• wzmocnienia wewnętrznego poczucia kontroli i budowania w mieszkańcach poczucia wpływu na swój los i swoje otoczenie,
• stworzenia przestrzeni pod działalność społeczną ważną dla inkluzji osób zagrożonych wykluczeniem, umożliwić aktywizację mieszkańców.

W dokumencie tym wymienia się również przedsięwzięcia dopuszczające (s. 172, wspierające rozwój społeczny, wynikające z koncepcji działań w sferze społecznej, w szczególności:

• inicjatywy edukacyjne dla dzieci i młodzieży będące uzupełnieniem programu nauczania realizowanego podczas zajęć szkolnych,
• usługi z dziedziny kultury i edukacji nieformalnej wspierające rozwój osobisty realizowane przez sektor pozarządowy oraz instytucje miejskie, w tym działania sportowe nakierowane na mieszkańców obszaru rewitalizacji.

Realizując projekt „Modelowej Rewitalizacji Miast”, a następnie wdrażając program rewitalizacji, realizatorzy przedsięwzięć napotykają na następujące problemy:

• jak dotrzeć do nowych interesariuszy;
• jak budować komunikaty;
• jak zachęcać do aktywności (fragment raportu ewaluacyjnego, „Doświadczalnik, czyli kręte tory rewitalizacji”, 2019, s. 29);
• jak i jaką stworzyć ofertę społeczną i kulturalną, aby docierała tam, gdzie nie dociera?

Osoby, z myślą o których planowane są projekty, z różnych względów nie korzystają z oferty m.in. dlatego, że informacja do nich nie dociera lub sposób informowania o nich powoduje przekonanie „to nie dla mnie”. Budynki onieśmielają, wydarzenia stwarzają barierę, a przestrzenie nie są wystarczająco przystępne i inkluzywne.

Bezpośrednio do zagadnienia rewitalizacji w Strategii Rozwoju Leszna odnosi się projekt/zadanie II.4.2. Lokalny Program Rewitalizacji, w ramach programu II.4. „Mój dom – moje miasto”, cel strategiczny II. Ponadto do problemów obszarów zdegradowanych i ich rewitalizacji odnoszą się następujące programy, projekty i zadania zdefiniowane w strategii:

• Cel I, program „Praca”, który koncentruje się na podejmowaniu inicjatyw skierowanych bezpośrednio do mieszkańców, m.in. poprzez następujące projekty/zadania: I.2.4. Przeciwdziałanie i zwalczanie długotrwałego bezrobocia; I.2.5. Integracja i reintegracja zawodowa kobiet; I.2.6. Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych;
• Cel II, program II.5. „Czas wolny”, który obejmuje zarówno bierne, jak i aktywne formy wypoczynku, realizowane m.in. poprzez następujące projekty/zadania: II.5.1. Organizacja masowych imprez kulturalnych; II.5.2. Organizacja imprez z zakresu kultury wyższej; program II.7. „Bezpieczne miasto”, który zakłada utrzymanie wysokiego poziomu bezpieczeństwa publicznego, m.in. poprzez następujące projekty/zadania: II.7.3. Działania prewencyjne poprawiające bezpieczeństwo w mieście; program II.8. „Rodzinie”, który zakłada zapewnienie pomocy osobom zagrożonym wykluczeniem, m.in. poprzez następujące projekty/zadania: II.8.5. Wsparcie i aktywizacja zawodowa osób bezrobotnych; II.8.6. Integracja osób starszych i osamotnionych.

W chwili opracowywania niniejszego raportu, miasto pracuje nad nową Strategią Rozwoju Leszna – jej publikacja planowana jest na 2023 rok.

Rozdział 2. Charakterystyka Celu 11. Zrównoważone miasta i społeczności z perspektywy Leszna

W celu rozwiązywania problemów społecznych Leszno opracowało wiele dokumentówo charakterze strategicznym i operacyjnym. Poza Strategią Rozwiązywania Problemów Społecznych w mieście Lesznie na lata 2017-2023 powstały również: Program Budowania Miejskiego Systemu Profilaktyki i Opieki nad Dzieckiem i Rodziną na lata 2014-2016, Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie na terenie Miasta Leszna na lata 2017-2020, Miejski Program na Rzecz Wspierania Osób Niepełnosprawnych na lata 2017-2020, Miejska strategia rozwiązywania problemów osób starszych „Seniorzy w Lesznie 2014-2020”. Wszystkie dokumenty aktualizowane są na bieżąco i skierowane są na poprawę sytuacji mieszkańców oraz zwiększenie potencjału społecznego na obszarach zdegradowanych.

Ponad połowa beneficjentów MOPR z obszaru rewitalizacji ubiegała się o pomoc z powodu ubóstwa, definiowanego ustawowo (zgodnie z obowiązującą ustawą o pomocy społecznej) jako kwota dochodu, która uprawnia do ubiegania się o przyznanie świadczenia pieniężnego. Ubóstwo jest ściśle związane z bezrobociem, które stanowi drugą z najczęstszych przyczyn ubiegania się o pomoc społeczną. Wśród czynników zwiększających ryzyko życia w ubóstwie znajdują się również długotrwała lub ciężka choroba czy niepełnosprawność. Koncentracja negatywnych zjawisk w sferze społecznej na obszarze rewitalizacji implikuje też nasycenie negatywnych wzorców wychowawczych. Co dziesiąta osoba jest beneficjentem pomocy społecznej z tytułu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych. Istnieje więc deficyt przekazywanych, pozytywnych wzorców wychowawczych.

Jednym z głównych problemów na obszarze rewitalizacji jest koncentracja niekorzystnych zjawisk społecznych i mieszkańców zagrożonych ekskluzją (o niskich dochodach, objętych świadczeniami pomocy społecznej, długotrwale bezrobotnych), co wpływa na degradację obszaru objętego programem rewitalizacji. Pomysłem na zahamowanie negatywnych trendów i zjawisk jest wdrożenie miksu społecznego, czyli mechanizmu zapewniającego zrównoważenie cech społeczności zamieszkującej obszar rewitalizacji poprzez wdrożenie oferty mieszkań w różnym standardzie. Jednocześnie, koncepcja rewitalizacji w ramach projektu „Nowe tory – centrum Leszna po kolei” zakłada stworzenie holistycznego modelu zrównoważonego rozwoju centrum Leszna z wykorzystaniem zdegradowanych terenów pokolejowych.

Istnieje również problem braku przestrzeni dla organizacji pozarządowych, które wzmacniałaby potencjał aktywności obywatelskiej. W Lesznie działa ponad 250 organizacji trzeciego sektora, jednak miasto nie dysponuje większym budynkiem, odpowiadającym na potrzeby tych organizacji. Szczególnie młode, dopiero rozwijające się NGO, których nie stać na wynajęcie biura, zyskałyby na powstaniu takiego miejsca. Obszar rewitalizacji boryka się z problemami dwojakiego rodzaju: z jednej strony nie w pełni wykorzystuje potencjał tkwiący w organizacjach pozarządowych, z drugiej natomiast obszar ten charakteryzuje się aktywnością niższą niż średnia w mieście.  Tym bardziej właśnie winno się podjąć działania wyzwalające możliwości aktywnych mieszkańców, którzy stanowić mogą katalizator zmian na obszarze rewitalizacji i wpłynąć na podwyższenie aktywności obywatelskiej.

Jeżeli chodzi o wyniki nauczania w szkołach zlokalizowanych na obszarze rewitalizacji, są one niższe niż w innych szkołach w mieście. Przyczyn niższych wyników nauczania w szkołach zlokalizowanych na obszarze rewitalizacji należy upatrywać w koncentracji negatywnych zjawisk, a co za tym idzie w zróżnicowanym poziomie wsparcia edukacyjnego otrzymywanego przez uczniów w domu rodzinnym (brak pomocy w nauce, dostarczania pozytywnych wzorców osobowych, pobudzania aspiracji uczniów). Sam poziom edukacji tychże placówek nie budzi większych zastrzeżeń. Dlatego tak ważna jest pomoc we włączaniu dzieci i młodzieży w różne inicjatywy miejskie, które rozwijałyby ich zainteresowania również te pozaszkolne.

Rozdział 3. Modelowa lokalność na przykładzie działań Leszna w Celu 11. Zrównoważone miasta i społeczności

3.1. Działania Leszna w drodze do realizacji Celu 11 Zrównoważone miasta i społeczności

Miasto Leszno było jednym z 20 miast, biorących udział w projekcie „Modelowej Rewitalizacji Miast”. Koncepcja rewitalizacji w ramach projektu zakładała stworzenie holistycznego modelu zrównoważonego rozwoju centrum Leszna przy instrumentalnym wykorzystaniu zdegradowanych terenów pokolejowych. Pilotaż polegał na dogłębnym zaplanowaniu działań koniecznych do wyprowadzenia centrum ze stanu kryzysowego, a także wprost na prowadzeniu działań edukacyjnych oraz nakierowanych na włączanie społeczności lokalnej w proces rewitalizacji.  W trakcie realizacji projektu miasto wypracowało szereg koncepcji i dobrych praktyk partycypacyjnych – włączenia mieszkańców w projektowanie przestrzeni. Jednym z modelowo prowadzonych przedsięwzięć był konkurs architektoniczny na zagospodarowanie pl. Metziga i Nowego Rynku. Zwycięską pracę wyłoniono w konkursie architektonicznym współorganizowanym z SARP. Konkurs był poprzedzony szerokimi konsultacjami społecznymi z grupami interesariuszy (ponad 350 osób). Dzięki temu zwycięska praca stanowi modelowy przykład projektowania inkluzywnych przestrzeni publicznych. W ramach programu włączania mieszkańców w planowanie zmian przestrzennych przeprowadzono także konsultacje rowerowe, których celem było odszukanie newralgicznych punktów obszaru rewitalizacji podczas jazdy rowerem. W efekcie takich spotkań nastąpiła przebudowa jednej z najważniejszych ulic w śródmieściu, tak aby udostępnić ją również dla rowerzystów. Efektem programu partycypacji społecznej było również powstanie Stacji Biznes – przestrzeni dostępnej prosto z ulicy i oferującej szeroki zakres podejmowanych działań. Ponadto w ramach modelowej rewitalizacji miasto dokonało inwentaryzacji kamienic i na ich podstawie sporządzono dokumentacje techniczną dla 13 kamienic oraz 36 programów funkcjonalno-użytkowych. W najbliższych latach miasto planuje sukcesywne remonty miejskich kamienic, poprawiając tym samy standard mieszkań na obszarze rewitalizacji.

Od 2021 roku Leszno tworzy z partnerami związek Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (ZIT) (w ramach Leszczyńskiego Obszaru Funkcjonalnego). Wśród zadań w ramach ZIT Leszno planuje m.in. podniesienie odporności Leszna na ekstremalne zjawiska pogodowe poprzez budowę kolektora deszczowego i redukcję efektu miejskiej wyspy ciepła poprzez przygotowanie zielono-niebieskiej infrastruktury, a także przedsięwzięcia wynikające z gminnego programu rewitalizacji – „Rodzinne Stare Miasto”, „Biblioteka kulturalnie rewitalizuje”, „Kultura w centrum”.

Ponadto, od 2014 roku miasto realizuje projekt budżetu obywatelskiego. W 2022 roku na realizacje pomysłów mieszkańców przeznaczy 2,5 mln zł. Ze środków zostanie zrealizowany m.in. projekt zielonego rynku. Co roku uruchamiany jest także budżet inicjatywy lokalnej, zktórej mieszkańcy mogą realizować swoje pomysły –w roku 2022 na ten cel przeznaczono kwotę 50 000 zł.

Wśród projektów wypełniających kierunki określone w Celu 11. można wymienić:

• Leszczyńska Akademia Kobiet

Głównym celem projektu „Leszczyńska Akademia Kobiet – Wracam do pracy jest szkolenie, wpieranie i aktywizacja kobiet w powrocie na rynek pracy. Cykl spotkań warsztatowych, wzmacniających kompetencje i umiejętności kobiet, a także budujących poczucie ich własnej wartości i pewności siebie. Dotychczas odbyła się jedna edycja Akademii. Podczas cyklu sześciu warsztatów, panie pod okiem trenerki Renaty Brukiewicz, wzmacniały swoje kompetencje i umiejętności, a także budowały poczucie własnej wartości i pewności siebie. Wszystko po to, by ułatwić im powrót na rynek pracy. Dzięki projektowi kobietom udało uwierzyć w siebie, zmienić swój wizerunek, a nawet znaleźć pracę.

• Sąsiedzki Teatr Podwórkowy

Projekt sąsiedzkiego teatrzyku podwórkowego polega na kompleksowej organizacji plenerowych spektakli teatralnych dla całych rodzin, na podwórkach, skwerkach i innych placach w bliskiej okolicy budynków mieszkalnych, znajdujących się na obszarze rewitalizacji miasta Leszna. Działanie to ma na celu nieformalne spotkania ze sztuką dla najmłodszych, w bezpiecznych i znanych im warunkach. Dodatkowo jest to świetna okazja do sąsiedzkiej integracji.

• Koło Gospodyń Miejskich – Cura Domestica

Cykl spotkań dla kobiet w każdym wieku, poświęconych nowoczesnemu rozumieniu pojęcia „kura domowa”. Spotkania są poświęcone omawianiu zagadnień życia codziennego – z zakresu np. wychowania dzieci, prowadzenia domu, relacji międzyludzkich, ekologii i wielu innych. W spotkaniach uczestniczą specjaliści z danej dziedziny. Także uczestniczki będą prezentowały zagadnienia, w których czują się specjalistkami. Jest więc to wielowątkowa, zróżnicowana grupa wsparcia dla kobiet.

• Świetlica Podwórkowa

Uliczne świetlice są adresowane zarówno do dzieci, jak i ich rodziców czy opiekunów. Ideą projektu jest wychowanie młodych ludzi przez pracę w małych grupach, w ramach wszechstronnego programu, który ma rozbudzić zainteresowania uczestników. Ważnym elementem jest również nauka przez doświadczanie. Każda świetlica to mniej więcej od 15 do 20 uczestników, którzy mają zorganizowany czas w ramach zajęć pozadomowych i pozalekcyjnych. Istotą świetlic podwórkowych jest to, że ona nie jest przypisana do danego miejsca i przygotowana jest tak, by zorganizować dzieciom i młodzieży ich wolny czas. Świetlica podwórkowa pojawia się tam, gdzie naturalnie spędzają czas dzieci z obszaru rewitalizacji. Zajęcia odbywają się w małych grupach, co pozwala na dobre poznanie uczestników i właściwie zdiagnozowanie w jakim obszarze rozwoju kompetencji społecznych potrzebują wsparcia. Inicjatorem i realizatorem było Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „Krokus”.

Wszystkie te działania mają na celu uczynić Leszno miastem inkluzywnym, sprzyjającym włączeniu społecznemu, realizującym przy tym cele i kierunki wyznaczone w gminnym programie rewitalizacji oraz dążącym do realizacji Celu 11. Zrównoważonego Rozwoju.

3.2. Modelowa lokalność – dobra praktyka miasta

„Stacja Biznes. Strefa Kreatywna” to miejsce wspierające proces rewitalizacji, prowadzone przez Wydział Rozwoju Urzędu Miasta. To przestrzeń w centrum miasta, która służy animowaniu społeczności, przedsiębiorców i osób przedsiębiorczych, organizacji spotkań oraz praktycznych warsztatów dla mieszkańców. Formuła działalności w zakresie organizowanych w tym miejscu licznych wydarzeń odbywa się na zasadzie partnerstwa. Stacja Biznes jako organizator wydarzenia nie płaci „partnerowi” za wykonane warsztaty i spotkania, dzięki temu możliwe jest zorganizowanie wydarzenia dla mieszkańców bez pobierania od nich opłat za uczestnictwo. Natomiast „partnerzy” Stacji Biznes korzystają z wysokich zasięgów postów na profilach „Stacji Biznes” i „Rewitalizacji Leszna” prowadzonych w social mediach (Facebook, Instagram), gdzie wymieniana jest ich nazwa, logotyp i profil działalności. Dzięki nawiązaniu współpracy z podmiotami działającymi w Lesznie i okolicach organizowane są tu bezpłatne warsztaty, szkolenia i spotkania cieszące się dużą popularnością wśród mieszkańców miasta i okolic. W stacji odbywały się m.in. biznes speed networking, czyli szybkie randki biznesowe, kafejki językowe, a nawet nauka warzenia serów zagrodowych (w ramach Cura Domestica).

Ponadto Stacja Biznes cieszy się coraz większą popularnością jako przestrzeń co-workingowa. Codziennie stację odwiedzają przedsiębiorcy chcący skorzystać z darmowego wi-fi, wygodnych miejsc do pracy i dobrej kawy. 

Uruchomiono tutaj również miejskie biuro nieruchomości, oferujące usługi pośrednictwa i sieciowania między właścicielami pustych lokali handlowych a potencjalnymi wynajmującymi. Rolą zarządzającego stacją jest uaktualnianie bazy wolnych lokali usługowych, pomoc w znalezieniu optymalnego lokalu, prezentacja dostępnych zasobów lokalowych.

Stacja Biznes pełni też rolę biura festiwalowego podczas LUFY, czyli Leszczyńskiego Ulicznego Festiwalu Artystycznego, współorganizowanego przez miasto wydarzenia, podczas którego, sztuka – w każdej formie – wychodzi na ulicę, zaprasza do współtworzenia i dobrej zabawy.

Nowatorskim pomysłem, które wprowadziło miasto, jest także stworzenie magazynu w całości poświęconego obszarowi rewitalizacji – Magazynu „L”. L jak Leszno, ludzie i lifestyle. Kilka miesięcy pracy, współpraca 160 osób, mnóstwo wyzwań i jeszcze więcej dobrej energii oraz jeden efekt – magazyn poświęcony w całości starówce. Idea „L” z założenia jest bardzo prosta. Pokazać lokalną starówkę z tej dobrej, zaskakującej, nieoczywistej i różnorodnej strony. Przybliżyć mieszkańcom i turystom ludzi, którzy tu tworzą, pracują, inwestują, po prostu są z centrum związani i wyzwalają pozytywną energię. Wreszcie odkryć miejsca, do których wielu jeszcze nie dotarło.

Gdy rozpoczynano pracę nad „L”, do udziału w akcji zgłosiło się ponad 110 punktów ze starówki, na łamach udało się przedstawić około 80 z nich. W roli modelek i modeli wystąpili mieszkańcy Leszna. Efektem ogłoszonego castingu było ponad 60 zgłoszeń. Na łamach magazynu pozowali m.in. artystka malarka, profesor uczelni, tancerka, lokalni przedsiębiorcy i mieszkający w Lesznie obcokrajowcy. Wszystkie elementy użyte w sesjach zdjęciowych pochodziły z lokalnych butików i sklepów. Artykuły do Magazynu „L” napisali leszczyńscy dziennikarze, a makijażyści i fryzjerzy z obszaru rewitalizacji zajęli przygotowaniem modelek i modeli do sesji. Magazyn został wydany w 3000 egzemplarzy, a koszt druku sfinansował prywatny sponsor. Czasopismo dostępne było bezpłatne i dostępne dla każdego.

Magazyn „L” jest przykładem nowego podejścia do komunikacji społecznej. Nowa forma, duże zaangażowanie społeczności lokalnych i zmiana postrzegania wizerunku starówki – wszystko to powoduje, że wydawnictwo warto kontynuować i miasto planuje druk kolejnej edycji w 2022 roku.

3.3. Opis projektu w ramach ,,Planu Działań dla Miast. Modelowa lokalność’’

3.3.1. Krótka charakterystyka projektu

W trakcie rewitalizacji pojawiła się potrzeba stworzenia kompleksowej i komplementarnej oferty trzech instytucji: Miejskiej Biblioteki Publicznej (MBP), Stacji Biznes i Klubu Młodzieżowego w aspekcie włączenia osób wykluczonych społecznie lub zagrożonych wykluczeniem – w ramach programu włączenia mieszkańców „Włącznik miejski”. Ponadto w ramach projektu planuje się stworzyć plan skutecznego informowania – „Megafon miejski” z dostosowaniem narzędzi w taki sposób, aby informacja docierała do szerokiego grona interesariuszy rewitalizacji. Niezwykle ważne jest, aby produkty i rezultaty wypracowane w projekcie były uniwersalne i stanowiły podręcznik dobrych praktyk w wieloletniej perspektywie funkcjonowania nie tylko ww. instytucji, ale także innych organizacji i przestrzeni publicznych, zarówno w Lesznie, jak i całej Polsce. Przedsięwzięcie polegać będzie na przeprowadzeniu swoistego audytu rewitalizacyjnego funkcjonowania trzech wspomnianych powyżej instytucji. Nadrzędnym celem będzie stworzenie przestrzeni realnie włączających mieszkańców, szczególnie tych jeszcze niezaktywizowanych. W ramach projektu planuje się następujące działania:

• analizę obecnej oferty instytucji publicznych,
• dotarcie do mieszkańców, niekorzystających z oferty,
• dostosowanie oferty do potrzeb mieszkańców z obszaru rewitalizacji z zastosowaniem technik partycypacyjnych i warsztatowych (design thinking, grupy fokusowe, kawiarenki obywatelskie,
• opracowanie programu włączenia mieszkańców w działania instytucji miejskich – „Włącznik miejski,
• stworzenie spójnego planu skutecznego informowania – „Megafon miejski” o działaniach realizowanych przez instytucje, w tym także założeń dla portalu informacyjnego/aplikacji promującej różnorodne działania w mieście,
• wypracowanie rekomendacji w formie podręcznika dobrych praktyk dotyczących programu i planu informowania wśród społeczności lokalnych z uwzględnieniem osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem.

3.3.2. Realizacja i wdrażanie

Na każdym etapie projektu miasto planuje włączać społeczność lokalną. Nad procesem będzie czuwał Komitet Rewitalizacji. Do działań Klubu Młodzieżowego zostaną włączone dzieci i młodzież poprzez różnego rodzaju warsztaty metodą design thinking . Kolejne działanie to prototypowanie w ramach Stacji Biznes, w ramach którego miasto chce włączyć mieszkańców obszaru rewitalizacji, tworząc grupy fokusowe i kawiarenki obywatelskie. Kolejna instytucja to Miejska Biblioteka Publiczna obejmująca działaniami podmioty ekonomii społecznej, instytucje, mieszkańców obszaru rewitalizacji (działania metodami design thinking, ankiety w szkołach, wywiady bezpośrednie).

3.3.3. Produkty/rezultaty z odniesieniem do wskaźników zrównoważonego rozwoju

Produkty projektu będą następujące działania:

• program włączenia mieszkańców w działanie instytucji miejskich (z uwzględnieniem diagnozy oraz nowej propozycji oferty) – „Włącznik miejski”,
• plan skutecznego informowania – „Megafon miejski”.

Ponadto powstaną uniwersalne rekomendacje (z możliwością implementacji przez inne organizacje i instytucje z Leszna i z całej Polski) w formie podręcznika dobrych praktyk dotyczących programu i planu informowania wśród społeczności lokalnych.

Grupy docelowe, z którymi miasto będzie się dzielić efektami projektu, to jednostki samorządu terytorialnego (JST), instytucje (w tym NGO) oraz organizacje lokalne, regionalne i ogólnopolskie prowadzące działania skierowane do osób zagrożonych wykluczeniem, miasta biorące udział w „Modelowej Rewitalizacji Miast” oraz Programie „Akademia Miast Przyszłości”. Formami działań edukacyjnych i popularyzatorskich będą spotkanie podsumowujące, poradnik dobrych praktyk w wersji elektronicznej, wysyłany mailowo, zamieszczany na stronach internetowych, w Samorządzie Miejskim (SM).

Partnerem projektu jest Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie. Projekt ma na celu inkluzję osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem. MOPR będzie stanowić wsparcie m.in. w dotarciu do potencjalnych interesariuszy z obszaru rewitalizacji. Ponadto w Miejskiej Bibliotece Publicznej mają być zlokalizowane Kluby Rodzinne, których operatorem będzie MOPR. Efektem projektu będą dobre praktyki we włączaniu mieszkańców, które będą stanowić zbiór zaleceń do wykorzystania przez partnera w swojej pracy.