Mińsk Mazowiecki

Wstęp

Towarzyszący 11. Światowemu Forum Miejskiemu „Plan Działań dla Miast. Modelowa lokalność” (PDM) to program unikatowy w skali europejskiej. Łączy ponad sto polskich miast, które w różnorodny sposób odpowiadają na lokalne wyzwania zgodne z celami zrównoważonego rozwoju określonymi w Agendzie 2030. Jego celem jest włączenie polskich miast w światową dyskusję na temat trendów zrównoważonej urbanizacji oraz popularyzacja ich wdrażania w ramach zadań własnych miast.

Kryterium kwalifikacji do programu stanowiły dotychczasowe osiągnięcia miast w wybranym celu zrównoważonego rozwoju Agendy 2030. O unikatowym charakterze „Planu Działań dla Miast” przesądza przedstawienie w jednej inicjatywie bogactwa różnorodnych doświadczeń, którymi polskie miasta mogą dzielić się z innymi. Program PDM prowadzony był równolegle do prac nad nową Krajową Polityką Miejską 2030 i stanowi jeden z projektów strategicznych ujętych w KPM 2030. Pokazuje dobre praktyki wypracowane już przez polskie miasta w ostatnich latach, aby mierzyć się z wyzwaniami w 17 celach, w tym ubóstwem mieszkańców, nierównościami społecznymi, barierami w rozwoju gospodarczym czy zmianami klimatu. Jednocześnie jak w soczewce dokument skupia się na 2022 roku i ukazuje bogactwo projektów zaplanowanych w miastach na ten rok. Chociaż Światowe Forum Miejskie trwa kilka dni, poprzez te działania jest obecne w ponad 100 polskich miastach przez cały okres realizacji „Planu Działań dla Miast”.

Mińsk Mazowiecki bierze udział w Programie „Plan Działań dla Miast. Modelowa lokalność” z projektem „Transformacja energetyczna turbiną rozwojową miasta – odtworzenie elektrowni wodnej w celu lepszego wykorzystania lokalnych zasobów odnawialnych źródeł energii”, co przyczyni się do pozostawienia trwałego wkładu w wypracowanie wspólnej wizji zrównoważonego rozwoju polskich miast dzięki wymianie doświadczeń. Włączając się w światowy trend zrównoważonej przemiany przestrzeni miejskich oraz realizując projekt w ramach „Planu Działań dla Miast”, Mińsk Mazowiecki uczestniczy w dyskusji na temat rozwoju terenów zurbanizowanych oraz tworzenie platformy dla systematycznego udoskonalania i wdrażania dobrych wzorców w lokalnych politykach miejskich. PDM ma na celu upowszechnienie dobrych praktyk zaczerpniętych ze zrealizowanych przedsięwzięć wypełniających Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ oraz promocję osiągnięć poszczególnych miast w ich wypełnianiu, istotnych z perspektywy miast oraz szukania odpowiedzi na lokalnie występujące problemy, niezależnie od skali projektów lub działań.

Działania Mińska Mazowieckiego realizowane w ramach „Planu Działań dla Miast” w projekcie „Transformacja energetyczna turbiną rozwojową miasta – odtworzenie elektrowni wodnej w celu lepszego wykorzystania lokalnych zasobów odnawialnych źródeł energii” odwołują się do 3. Celu Zrównoważonego Rozwoju, tj. Dobre zdrowie i jakość życia. Realizacja tego projektu wpisuje się w rozstrzygnięcia strategiczne w dokumentach strategicznych Mińska Mazowieckiego wymienionych w raporcie. Zapraszamy do lektury raportu i zapoznania się z wyzwaniami i osiągnięciami Mińska Mazowieckiego.

Rozdział 1. Przyczyny podjęcia przez Mińsk Mazowiecki działań w Celu 3. Dobre zdrowie i jakość życia

1.1. Krótka charakterystyka miasta

Mińsk Mazowiecki to miasto w województwie mazowieckim położone w Obszarze Metropolitalnym Warszawy. Jest siedzibą powiatu i gminy wiejskiej Mińsk Mazowiecki. Zajmuje około 13 km² powierzchni i jest zamieszkałe przez 40 916 mieszkańców (BDL GUS, 2020). Dogodna lokalizacja powoduje, że jest lokalnym i ponadlokalnym centrum gospodarczym, militarnym (baza lotnicza, żandarmeria wojskowa, wojskowa komisja uzupełnień), kulturalnym (dom kultury, szkoła artystyczna, dwie biblioteki, dwa muzea) i edukacyjnym (szkoła wyższa, sześć szkół średnich, uniwersytet trzeciego wieku). Dzięki temu Mińsk Mazowiecki staje się coraz bardziej atrakcyjnym miejscem do życia i wypoczynku dla wielu osób pracujących w Warszawie.

W topografii miasta widoczny jest układ przestrzenny osad handlowych powstałych jeszcze w średniowieczu (Mińsk i Górki) oraz renesansowego miasta. Oprócz układów urbanistycznych warte uwagi są również obiekty zabytkowe – Pałac Dernałowiczów wraz z parkiem i neobarokowy kościół pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Na terenie miasta obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (mpzp) uchwalony w 2004 roku, który chroni zabytkowe układy przestrzenne, zabytki i inne obiekty stanowiące dobra kultury współczesnej. Plan był kilkukrotnie modyfikowany – poza większymi zmianami z 2018 roku były to punktowe modyfikacje. Aktualnie trwają prace planistyczne zmierzające do uchwalenia czterech mpzp dla różnych fragmentów miasta.

Rycina 1. Pałac Dernałowiczów w parku miejskim (źródło: UM Mińsk Mazowiecki)

Rycina 2. Obszary opracowywania mpzp w Mińsku Mazowieckim (źródło: UM Mińsk Mazowiecki)

Jak podaje Raport o stanie Miasta Mińsk Mazowiecki za 2020 r., analiza struktury wiekowej mieszkańców Mińska Mazowieckiego z ostatniej dekady pokazuje, że „w latach 2008-2011 w mieście była ona najkorzystniejsza w układzie miasto-powiat-województwo-kraj. Natomiast od 2012 roku struktura wiekowa mieszkańców miasta według ekonomicznych grup wieku jest nieznacznie gorsza niż powiatu, ale nadal lepsza niż województwa i Polski. Gęstość zaludnienia na terenie miasta w 2019 roku wynosiła 3111 osób na km² i była wyższa niż wartość dla roku 2018 (3096 osób na km²). Wartość tego wskaźnika na terenie miasta od lat stopniowo wzrasta. Dostępne w bazie BDL GUS dane wskazują, że w 2002 roku wynosiła ona 2781 osób na km². Oznacza to, że w ciągu 17 lat wartość ta wzrosła o 330 osób na km²” (s. 7). Przytoczone dane pokazują, że Mińsk Mazowiecki staje się coraz atrakcyjniejszym miejscem do zamieszkania, a tereny zajęte przez funkcję mieszkaniową zajmują coraz większą powierzchnię miasta.

Niewątpliwym atutem miasta jest jego dostępność komunikacyjna. Leży ono bowiem na skrzyżowaniu DK2 (A2) i DK50 oraz linii kolejowych E20 Berlin-Moskwa i lokalnej Pilawa-Tłuszcz. Na terenie miasta znajdują się stacja kolejowa i przystanek osobowy obsługujące połączenia międzynarodowe (Moskwa, Mińsk Białoruski, Kijów, Wiedeń), krajowe (m.in. w kierunku Lublina, Poznania, Szczecina, Krakowa) oraz aglomeracyjnych (około 40 par połączeń w kierunku Warszawy). Ważnym elementem jest także autobusowa komunikacja regionalna realizowana przez przewoźników prywatnych obsługujących połączenia na terenie powiatu oraz do/z Warszawy, uzupełniająca i konkurująca z połączeniami kolejowymi. W mieście funkcjonuje parking P+R, a wraz z oddaniem do użytku planowanego centrum komunikacyjnego, w miejscu obecnego dworca PKP/PKS, powstanie kolejne 500 miejsc parkingowych. Mińsk Mazowiecki posiada własną komunikację miejską – cztery linie autobusowe obejmujące swoim zasięgiem większą część miasta. Publiczny transport zbiorowy organizowany został uruchomiony w styczniu 2018 roku wraz ze strefą płatnego parkowania, która jest stopniowo rozszerzana. Komunikacja była bezpłatna dla mieszkańców miasta, seniorów, dzieci i uczniów, natomiast od lutego 2022 roku będzie bezpłatna dla każdego użytkownika. Władze miasta zdają sobie sprawę, że dbałość o czyste powietrze jest wyzwaniem i mają nadzieję, że dzięki ograniczeniu liczby samochodów jakość powietrza się poprawi, a mieszkańcy wyrobią sobie nawyk korzystania z transportu publicznego lub przemieszczania się na piechotę.

W 2021 roku miasto rozpoczęło obchody 600-lecia nadania praw miejskich. Na motto działań realizowanych w ramach jubileuszu wybrano RELACJE. Jubileusz miał być świętem każdego mieszkańca. Powołano do życia grupę Forum Kultury, zrzeszającą społeczników, dziennikarzy, artystów, nauczycieli, którzy współtworzyli  z miastem program wydarzeń. Kolejną inicjatywę wdraża Miejska Biblioteka Publiczna, zapraszając mieszkańców do udziału w spotkaniach „Przy wspólnym stole”, podczas których poruszane są tematy związane z rozwojem miasta, potrzebami i troskami mińszczan. Mińsk szczyci się jedyną w kraju Aleją Gwiazd Literatury. Corocznie spotkania z autorami jednoczą coraz szersze grono mińszczan i gości. „Miasto z kulturą” to hasło, które jest realizowane w praktyce. Festiwal im. Piotra Skrzyneckiego, Festiwal Himilsbacha, Festiwal 4M (Mińsk Mazowiecki Miasto Muzyki) to wydarzenia kulturalne znane bardzo dobrze mieszkańcom, ale także gościom z całej Polski.

Bardzo dużą wagę miasto przykłada do współpracy z młodzieżą. Mińsk jest jedynym miastem w Polsce, w którym działa Międzyszkolna Inicjatywa Samorządowa. Jej założeniem jest integracja samorządów uczniowskich z miejskich szkół, wzmocnienie potencjału ich członków oraz wsparcie wspólnych działań młodzieżowych na terenie miasta. Dzięki współpracy przedstawicieli środowisk szkolnych inspiruje się i zachęca młodych mińszczan do aktywnego uczestnictwa w życiu miasta oraz do zaangażowania się w działalność społeczną i obywatelską. Ważnym celem jest też wzmocnienie głosu młodzieży, doprowadzenie do usystematyzowanego dialogu między młodzieżą a decydentami w ramach współpracy między samorządami szkolnymi i lokalnymi.

1.2. Główne wyzwania i ich ujęcie w strategii rozwoju miasta

Obowiązująca Strategia Rozwoju Miasta Mińsk Mazowiecki do roku 2025 przedstawia wizję miasta w pełni zaspokajającego oczekiwania mieszkańców dotyczące wysokiej jakości życia – bogate funkcje gospodarcze i społeczne pozwalające na realizowanie różnego rodzaju aspiracji zawodowych i edukacyjnych, a także korzystanie z bogatej oferty kulturalnej, sportowej i rekreacyjnej. W tym celu miasto wspiera lokalną przedsiębiorczość, współpracuje z instytucjami otoczenia biznesu i sąsiadującymi gminami. Efektem ma być zintegrowana społeczność o silnej tożsamości lokalnej.

Rycina 3. Osiedla mieszkaniowe na terenie miasta (źródło: UM Mińsk Mazowiecki)

W tym kontekście jednym z podstawowych czynników analizowanych w strategii była atrakcyjność mieszkaniowa Mińska Mazowieckiego. Przedstawiono dane ilustrujące niesłabnące zainteresowanie deweloperów terenami inwestycyjnymi i wysokie liczby mieszkań oddawanych rokrocznie do użytkowania. Wadą inwestycji deweloperskich jest niskie zaopatrzenie nowych osiedli w niezbędną infrastrukturę, zwłaszcza społeczną. Nowi mieszkańcy wybierają Mińsk Mazowiecki przede wszystkim ze względu na stosunkowo niskie koszty zakupu nieruchomości w porównaniu z Warszawą, niższe koszty życia w mniejszym ośrodku, a także szybkie połączenie komunikacyjne z Warszawą. „Miasto Mińsk Mazowiecki charakteryzuje nie tylko silny napływ nowych mieszkańców, ale również niski odpływ ludności. Przyczynia się to do zwiększania udziału osób młodych w strukturze społeczeństwa. Wyższa niż w innych gminach OMW zasiedziałość ludności jest wynikiem stale poprawiającej się jakości życia mieszkańców oraz dostępności oferty stolicy” (s. 14). Jakość życia jest oceniana pozytywnie, ale stałe poszerzanie oferty mieszkaniowej deweloperów może być wyzwaniem, zwłaszcza że napływowi mieszkańcy mają coraz wyższe oczekiwania wobec jakości życia, edukacji i zaplecza społecznego miasta.

Rycina 4. Skwer miejski (źródło: UM Mińsk Mazowiecki)

Ważnym elementem kształtującym ocenę jakości życia w Mińsku Mazowieckim jest ukształtowanie miasta i specyfika przestrzeni publicznej. Na pozytywny odbiór otoczenia przez mieszkańców i użytkowników miasta, wpływają m.in. funkcjonalność zagospodarowania, bezpieczeństwo oraz aspekty wizualne (przede wszystkim estetyka i spójność). Pomimo pozytywnej ogólnej oceny przestrzeni miasta jest jeszcze sporo do zrobienia w tym obszarze: rewitalizacja przestrzeni publicznych, dalsza poprawa ich estetyki i ograniczanie presji reklamowej. Zwartość zabudowy i wąskie pasy drogowe stanowią ograniczenia w możliwości zagospodarowania zieleni, szczególnie w centrum miasta. W ostatnich latach urząd miejski realizował projekt rewaloryzacji zieleni w centrum miasta, m.in. wykonując nasadzenia drzew w ciągu ul. Piłsudskiego i zagospodarowując wolne przestrzenie w formie „skwerków” z ławkami, nasadzeniami niską roślinnością, np. krzewami i kwiatami.

Na identyfikację lokalną i budowę więzi, a także rozpoznawalność miejsca wywiera wpływ przestrzeń publiczna. Umacnianiu relacji będzie służyła większa podaż zagospodarowanej przestrzeni publicznej, w tym reprezentacyjnej, z którą mieszkańcy mogliby identyfikować Mińsk Mazowiecki. Obecnie, pomimo inwestycji takich jak plac przed Miejskim Domem Kultury z fontanną tego rodzaju przestrzeni nadal brakuje. Przedsięwzięcia tego typu mają przede wszystkim zachęcić obecnych mieszkańców do spędzania większej ilości czasu w Mińsku i wyjście poza rolę „sypialni” dla Warszawy, a także zwiększyć zainteresowanie miastem jako miejscem atrakcyjnym do osiedlenia się. Atutem jest także otoczenie przyrodnicze – pobliskie kompleksy leśne dają możliwości rozwoju funkcji rekreacyjnych przeznaczonych dla mieszkańców.

Rycina 5. Park miejski (źródło: UM Mińsk Mazowiecki)

Władze miasta zauważają problem ograniczenia roli miasta do funkcji „sypialni”. Istnieje poważne ryzyko, że dalszy rozwój bez zapewnienia atrakcyjnych, funkcjonalnych i przyjaznych przestrzeni tworzonych zgodnie z ideą „smart districts” doprowadzi w długofalowej perspektywie do pauperyzacji i społecznej degradacji Mińska. W konsekwencji mieszkańcy, których status materialny z czasem się poprawi, będą szukali atrakcyjniejszych miejsc do życia. W ich miejsce sprowadzą się mieszkańcy o niższym statusie materialnym. W efekcie Mińsk złapie się w pułapkę średniego rozwoju. Już teraz zwiększająca się liczba mieszkańców powoduje negatywne zjawiska wpływające na jakość życia takie jak korki, problemy z parkowaniem, zbyt mała liczba szkół podstawowych. Przeprowadzona analiza procesów migracji wykonana na podstawie danych Monitora Rozwoju Lokalnego wskazuje także, że pojawiło się zjawisko migracji mieszkańców miasta na tereny wiejskie. Z jednej strony może to wskazywać na bogacenie się mieszkańców Mińska Mazowieckiego, z drugiej zaś na niezadowolenie z jakości życia w mieście. Odpływ mieszkańców jest równoważony przez napływ nowych osób głównie spoza województwa mazowieckiego i z innych miast regionu. Odpływ mieszkańców do innych miast regionu utrzymuje dodatnią dynamikę, w latach 2009-2018 wyniosła ona blisko 40%. Jest to potwierdzenie tezy zawartej m.in. w Gminnym Programie Rewitalizacji na lata 2016-2023, że dla części mieszkańców Mińsk Mazowiecki jest jedynie przystankiem do czasu poprawy sytuacji materialnej pozwalającej na osiedlenie się w Warszawie. Opracowane dotychczas diagnozy wskazują, że głównym problemem miasta jest intensywny wzrost liczby napływowych mieszkańców przy niedostatecznej integracji społecznej. Przeciwdziałanie temu zjawisku jest jednym z ważniejszych wyzwań w celu uniknięcia przez miasto pułapki średniego wzrostu.

Taka tendencja obserwowana jest w wielu średnich i małych miastach będących ośrodkami „satelickimi” w stosunku do dużych ośrodków, zwłaszcza tzw. peryferii metropolii. Budowanie potencjału miejskiego jest zatem istotne dla wzmacniania tych ośrodków, zwłaszcza że stanowią one jednocześnie centra lokalne dla okolicznych miast i wsi. Proponowanym rozwiązaniem jest wprowadzenie inteligentnego, zintegrowanego zarządzania zasobami małego i średniego samorządu w oparciu o mechanizmy analiz potrzeb odbiorców, optymalizację oferty gminy i wykorzystanie mechanizmów planowania dla kompleksowej oferty środowiska zamieszkania. Wyrazem tego działania było opracowanie w ramach konkursu Human Smart Cities, na podstawie diagnoz społecznych, audytów i przy aktywnym udziale mieszkańców, strategii inteligentnych dzielnic i koncepcji „przyjaznych” przestrzeni wspólnych. Działania, prowadzone w duchu „smart district” będą następnie ukierunkowane nie tylko na polepszenie dostępu do infrastruktury społecznej, ale także na planowanie przestrzenne sprzyjające integracji mieszkańców, budowaniu tożsamości lokalnej, wzmacnianiu potencjału społecznego mieszkańców Mińska i ich roli w kształtowaniu rozwoju miasta i jego struktur lokalnych. Obecnie realizowana jest budowa terenu rekreacji publicznej w ramach projektu „HUMAN SMART CITIES. INTELIGENTNE MIASTA TWORZONE PRZEZ MIESZKAŃCÓW”.

Rycina 6. Plac Stary Rynek (źródło: UM Mińsk Mazowiecki)

Obszar znajduje się na osiedlu zabudowy wielorodzinnej i jest ograniczony budynkami mieszkalnymi zabudowy jedno- i wielorodzinnej oraz drogą osiedlową. Od strony południowej obszar graniczy z terenem przedszkola. Tereny rekreacyjne powstają w miejscu po zlikwidowanych barakach komunalnych, których mieszkańcy zostali przeprowadzeni na nowe osiedle komunalne, zlokalizowane w sąsiedztwie nowo projektowanego osiedla Poligon, dla którego powstaje plan miejscowy przewidziany w projekcie.

Rycina 7. Lokalizacja projektowanego terenu rekreacyjnego (źródło: UM Mińsk Mazowiecki)

Planowane jest wyznaczenie i aranżacja poszczególnych stref aktywności, w tym terenów zielonych i wypoczynkowych z możliwością organizacji kina plenerowego, występów lokalnych artystów lub dzieci, ciągów pieszych, placu zabaw dla dzieci, siłowni plenerowej, miejsca do gry w streetball, górki ze zjeżdżalniami, siedziskami w postaci bloków z betonu architektonicznego i z wyznaczonym torem do zjazdu sankami, elementami małej architektury wraz z wiatą rowerową, ławkami solarnymi i źródełkami do mycia rąk, oświetleniem terenu oraz nasadzeniami zieleni niskiej i wysokiej wraz z zaleceniami pielęgnacyjnymi.

Rycina 8. Wizualizacja projektowanego obszaru przestrzeni wspólnej (źródło: UM Mińsk Mazowiecki)

Rozdział 2. Charakterystyka Celu 3. Dobre zdrowie i jakość życia z perspektywy Mińska Mazowieckiego

Ważnym elementem strategii miasta w zakresie mieszkalnictwa jest zarządzanie miejskim zasobem mieszkaniowym. Zgodnie z Raportem o stanie Miasta Mińsk Mazowiecki za 2020 r. „miasto Mińsk Mazowiecki dysponuje 396 lokalami mieszkalnymi o łącznej powierzchni ponad 15 000 m², w których na koniec 2020 roku zamieszkiwało 1028 osób. Miasto jest właścicielem 43 obiektów mieszkaniowych, w których znajduje się 297 lokali mieszkalnych, pozostałe 99 lokali mieszkalnych wchodzących w skład zasobu miasta jest zarządzanych przez wspólnoty mieszkaniowe” (s. 44).

Analiza danych z poprzednich lat pokazuje, że każdego roku trafia do miasta co najmniej 50 wniosków o zawarcie umowy najmu lokalu mieszkalnego. Liczba oczekujących na przydział mieszkania jest mniej więcej stała, a w każdym roku ze względu na kryterium dochodowe co najmniej 30 wniosków jest oddalanych. W tej grupie są osoby, których mimo uzyskiwania stabilnych dochodów nie mają wystarczającej zdolności kredytowej lub nie stać ich na obsługę wieloletniego kredytu. W związku z tym miasto Mińsk Mazowiecki poszukuje rozwiązania odpowiadającego na tę lukę na rynku mieszkaniowym.

W roku 2021 roku ukończono budowę dwóch budynków mieszkaniowych wielorodzinnych zrealizowanych w ramach komercyjnej części Rządowego Programu Mieszkanie Plus, w wyniku którego powstało 138 mieszkań na wynajem. Obecnie inwestor – spółka z udziałem Skarbu Państwa – jest w trakcie podpisywania umów najmu. W celu obniżenia obciążeń z tytułu najmu mieszkańcy lokali mogą ubiegać się o dopłaty do czynszu z Funduszu Dopłat w ramach programu Mieszkanie na Start.

Dodatkowo miasto pod koniec 2021 roku wraz z gminą Mińsk Mazowiecki oraz Krajowym Zasobem Nieruchomości (KZN) powołało spółkę SIM Mińsk Mazowiecki sp. z o.o., której celem będzie budowa mieszkań o umiarkowanym czynszu. Na pierwszym etapie współpracy planowana jest budowa ponad 500 mieszkań na wynajem o regulowanym czynszu z możliwością późniejszego wykupu lokalu przez najemcę. Mieszkania te również będą objęte dopłatami do czynszu w programie „Mieszkanie na Start”. Jest to rozwiązanie przeznaczone dla osób i rodzin nieposiadających własnego mieszkania w danej miejscowości, którzy dysponują środkami na regularne opłacanie czynszu, ale osiągają dochody za niskie na zaciągnięcie kredytu hipotecznego.

Rozdział 3. Modelowa lokalność na przykładzie działań Mińska Mazowieckiego w Celu 3. Dobre zdrowie i jakość życia

3.1. Działania Mińska Mazowieckiego w drodze do realizacji Celu 3. Dobre zdrowie i jakość życia w ostatnich latach

Miasto Mińsk Mazowiecki przystąpiło do współpracy z Krajowym Zasobem Nieruchomości polegającej na wspólnej realizacji modelowego zrównoważonego osiedla mieszkaniowego na dotychczas niezurbanizowanych terenach byłego poligonu wojskowego będącego w zasobach KZN w ramach Społecznej Inwestycji Mieszkaniowej. Dla realizacji tego zamierzenia niezbędna jest zmiana obowiązującego od 2004 roku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, który to do chwili obecnej nie był zmieniany w przedmiotowym obszarze. W odpowiedzi na tę potrzebę Rada Miasta Mińsk Mazowiecki podjęła uchwałę w sprawie przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego części miasta Mińsk Mazowiecki dla obszaru planowanego osiedla potocznie nazywanego Poligon, które znajduje się we wschodniej części Mińska Mazowieckiego na pograniczu z gminą wiejską Mińsk Mazowiecki przy drodze krajowej nr 2 stanowiącej ul. Warszawską (gówna ulica miasta). Teren ten stanowił poligon wojskowy dla jednostki zlokalizowanej naprzeciwko omawianego terenu.

Rycina 9. Koncepcja opracowana przez MKUA (źródło: UM Mińsk Mazowiecki)

Rada Miasta i gmina wiejska Mińsk Mazowiecki podjęły działania w sprawie wyrażenia zgody na utworzenie spółki SIM Mińsk Mazowiecki spółka z o.o. z siedzibą w Mińsku Mazowieckim. Co ważne, miasto posiada już koncepcję zagospodarowania terenu, sporządzoną przez Miejską Komisję Urbanistyczno-Architektoniczną.

Rycina 10. Koncepcja opracowana przez MKUA (źródło: UM Mińsk Mazowiecki)

Inwestycja zostanie zrealizowana przy wsparciu środków publicznych pochodzących w szczególności z Rządowego Funduszu Rozwoju Mieszkalnictwa, kredytu Społeczne Budownictwo Czynszowe i grantu z Funduszu Dopłat. Źródłami finansowania inwestycji będą:

• środki z Rządowego Funduszu Rozwoju Mieszkalnictwa do 10% kosztów inwestycji,
• finansowe wsparcie z Funduszu Dopłat,
• partycypacja najemców,
• finansowanie zwrotne (preferencyjny kredyt) w ramach realizacji rządowego programu popierania budownictwa mieszkaniowego z Banku Gospodarstwa Krajowego.

KZN wniósł jako aport do spółki nieruchomość położoną w Mińsku Mazowieckim o łącznej powierzchni 6,06 ha. SIM Mińsk Mazowiecki zrealizuje przedsięwzięcie (około 544 lokale mieszkalne) najpóźniej do końca IV kwartału 2028 roku.

3.2. Modelowa lokalność – dobra praktyka miasta

W ramach osiedla Poligon przewidziano, że co najmniej 80% powierzchni użytkowej mieszkań będą stanowiły mieszkania na wynajem. Przewiduje się co najmniej jeden lokal mieszkalny, którego pierwszymi najemcami będą osoby wychowujące przynajmniej jedno własne lub przysposobione dziecko, oraz jeden lokal mieszkalny, którego pierwszymi najemcami będą osoby starsze.

Miasto Mińsk Mazowiecki przedstawiło koncepcję osiedla. Wytyczne projektowe, opracowane dla terenu o powierzchni ponad 18 ha, zakładają stworzenie przyjaznych i bezpiecznych przestrzeni wspólnych oraz odpowiedzialnego ekologicznie budownictwa –  budynki mają być wyposażone w odnawialne źródła energii. Planuje się także przekazanie mieszkańcom części terenu do samodzielnego zagospodarowania zielenią w formie ogródków warzywnych.

Na terenach po byłym poligonie wojskowym ma również powstać szkoła podstawowa z Centrum Aktywności Lokalnej (CAL) i infrastrukturą towarzyszącą (boiska, hala sportowa i basen pływacki) oraz sieć modelowych ciągów komunikacyjnych zapewniających obsługę urbanizowanego terenu. Mając na względzie poprawę jakości środowiska, zostaną zastosowane proekologiczne rozwiązania zarówno w budynkach, jak i w przestrzeniach publicznych oraz infrastrukturze technicznej. Żeby budować poczucie lokalnej wspólnoty w oparciu o historię miejsca, osiedle będzie nawiązywać do wojskowych tradycji miasta nie tylko poprzez nazwę, ale i obiekty małej architektury, natomiast właściwy poziom edukacji historycznej zapewni partnerstwo z Wojskiem Polskim, które mogłoby objąć swoim patronatem nową szkołę.

Planowane osiedle mieszkaniowe będzie wymagać odpowiedniej obsługi komunikacyjnej. W ramach planowanych dróg powstanie bezpieczna infrastruktura dla pieszych z elementami małej architektury oraz ścieżka rowerowa będąca elementem systemu ścieżek rowerowych (zielonych korytarzy) w mieście (połączenie ze ścieżką rowerową w ciągu ul. Warszawskiej – zapewniającą dojazd do każdej części miasta). Technologia budowy przewiduje nawierzchnię z przepuszczalnych materiałów, a wody opadowe retencjonowane będą w zbiorniku, z którego będzie nawadniana przydrożna roślinność. Planowane są także nazwy ulic nawiązujące do wojskowości.

Realizacja inwestycji ma na celu zapewnienie obsługi komunikacyjnej wschodniej części miasta (nowo projektowane osiedle realizowane przez KZN, szkoły i osiedla socjalnego). Modelowa droga rowerowa, szerokie i bezpieczne chodniki mają zachęcać do zmian nawyków komunikacyjnych mieszkańców miasta, co przyczyni się do ograniczenia niskiej emisji generowanej przez ruch kołowy i polepszy jakość życia w mieście.

Poprawa jakości infrastruktury technicznej miasta wpływa na zadowolenie mieszkańców z jakości życia, co również przekłada się na budowę silnej społeczności lokalnej i wychodzi naprzeciw zdiagnozowanym deficytom w zakresie komunikacji wewnętrznej oraz zanieczyszczeniu powietrza.

Powstanie nowej szkoły we wschodniej części miasta jest niezbędne dla zapewnienia właściwej jakości usług oświatowych na podstawowym poziomie. Szkoła pozwoli też na odciążenie istniejących placówek i tym samym przyczyni się do poprawy jakości nauki i pracy w pozostałych szkołach w mieście. Funkcjonujące w budynku Centrum Aktywności Lokalnej pozwoli na szeroko rozumianą aktywizację mieszkańców, głównie na polach społecznym i kulturalnym, co z kolei pozwoli na rozwiązanie problemu niskiej aktywności społecznej i słabego angażowania się mieszkańców w życie miasta oraz przyczyni się do wzmocnienia tożsamości lokalnej. Szkoła mogłaby zostać objęta patronatem Wojska Polskiego, co służyłoby wzmocnieniu tradycji wojskowych miasta i zachęceniu najmłodszych mieszkańców do poznania jego historii.

Budynek oprócz funkcji dydaktyczno-oświatowej ma być też siedzibą Centrum Aktywności Lokalnej. Sportowe zaplecze szkoły ma stanowić uzupełnienie infrastruktury miejskiej służącej poprawie jakości życia mieszkańców. Partycypacja mieszkańców na etapie projektowania ma na celu stworzenie lokalnego centrum życia społeczno-kulturalnego we wschodniej części miasta – przestrzeni dla działań animacyjnych, edukacyjnych i kulturalnych, co pozwoli inicjować procesy służące zacieśnianiu więzi społecznych.

Szkoła razem z Centrum Aktywności Lokalnej i infrastrukturą towarzyszącą będzie w pełni dostosowana do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, zgodnie z aktualnymi standardami dostępności. Opracowanie dokumentacji projektowej planowanej do budowy w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego szkoły wraz z CAL będzie odbywać się przy szerokiej partycypacji mieszkańców miasta. Działanie przyczyni się do poprawy jakości usług edukacyjnych przez stworzenie warunków lokalowych do pracy i nauki na najwyższym poziomie oraz do wzmocnienia społeczeństwa obywatelskiego zaangażowanego w życie miasta dzięki działalności CAL. Zadanie wpisuje się również we wszystkie założenia zmierzające do poprawy jakości życia mieszkańców – poprzez poprawę jakości oferty edukacyjnej, rekreacyjnej, kulturalnej i animacyjnej, a także aktywizacyjnej pod względem zawodowym.

Według wstępnych koncepcji opracowanych przez Miejską Komisję Architektoniczno-Urbanistyczną na osiedlu powstanie około 1500 mieszkań w budynkach wielorodzinnych, powierzchnie komercyjne i tereny rekreacyjne wykorzystujące naturalne ukształtowanie terenu.

3.3. Opis projektu w ramach ,,Planu Działań dla Miast. Modelowa lokalność’’

3.3.1. Krótka charakterystyka projektu

Sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obszaru dawnego poligonu ułatwi realizację budowy osiedla mieszkaniowego na około 1500 mieszkań we współpracy z Krajowym Zasobem Nieruchomości i pozwoli na uniknięcie chaosu urbanistycznego, ponieważ obecnie obowiązujący plan uchwalony w 2004 roku przestał już być aktualny. W opinii Miejskiej Komisji Architektoniczno-Urbanistycznej i zespołu ekspertów Związku Miast Polskich (podczas realizacji programu „Rozwój Lokalny” finansowanego ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2014-2021 i Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2014-2021, tzw. Funduszy Norweskich) zmiana mpzp dla tego obszaru jest niezbędna dla sprawnej realizacji koncepcji modelowego osiedla mieszkaniowego oraz zapewnienia realizacji inwestycji w sposób przemyślany i zgodny z aktualnymi standardami urbanistycznymi. Realizacja tego działania ma w założeniu przyczynić do wykreowania wysokiej jakości przestrzeni publicznej na 18 ha terenu poprzez kompleksowe ożywienie tej części miasta w znaczeniu nie tylko społecznym, ale także gospodarczym, wpływając na lokalny rynek pracy przez umieszczenie w planie miejscowym zapisów dotyczących obowiązku lokalizowania usług w parterach budynków wielorodzinnych czy zarezerwowanie terenu pod przedszkole i obiekty handlowe.

Przystąpienie do sporządzenia planu ma umożliwić realizację zabudowy wielorodzinnej i usługowej. Miasto rozpoczęło współpracę z Krajowym Zasobem Nieruchomości i na tym terenie planuje realizację I etapu inwestycji w ramach Społecznej Inicjatywy Mieszkaniowej. Planowana jest budowa przyjaznego, bezpiecznego i ekologicznego osiedla, którego budynki zostaną wyposażone w odnawialne źródła energii. Na pierwszym etapie mają powstać 544 lokale mieszkalne. Pierwszym krokiem do realizacji tego zamierzenia jest zmiana obowiązującego od 2004 roku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, zaprojektowanie optymalnego układu komunikacyjnego uwzględniającego potrzeby wszystkich uczestników ruchu drogowego, uzbrojenie terenu, wyznaczenie przestrzeni rekreacyjnych, usług oświatowych, jak również określenie pozostałych wskaźników umożliwiających racjonalne wykorzystanie terenu.

3.3.2. Realizacja i wdrażanie

Przed przystąpieniem do sporządzania zmiany mpzp na terenie tym została wykonana inwentaryzacja zieleni w celu ochrony cenniejszych egzemplarzy drzew i fragmentów kompleksu leśnego, który w przeważającej części pokrywa teren inwestycyjny. W trakcie tworzenia koncepcji dostrzeżono rozbieżności z usytuowaniu drzew w terenie i w dokumentacji inwentaryzacyjnej, dlatego wykonawca zobowiązał się do przeprowadzenia pomiarów za pomocą GPS i oznaczenia drzew cennych oraz zieleni izolacyjnej, które pozostaną w nienaruszonym stanie podczas budowy osiedla. Usunięte zostaną tylko egzemplarze kolidujące z inwestycją, w tym z drogami publicznymi, założeniem koncepcji jest bowiem pozostawienie możliwie jak największej ilości drzew i krzewów.

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest w trakcie opracowania, miasto posiada już jego wstępną koncepcję. Dodatkowo, w toku prac nad koncepcją po zasięgnięciu opinii Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej w Mińsku Mazowieckim na terenie tym planowana jest budowa ciepłowni i wieży solarnej do obsługi projektowanego osiedla.

Aktualnie projekt planu miejscowego jest przygotowywany do zaopiniowania i uzgodnienia zgodnie z procedurą planistyczną na podstawie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

Rycina 11. Projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (źródło: UM Mińsk Mazowiecki)

3.3.3. Produkty/rezultaty z odniesieniem do wskaźników zrównoważonego rozwoju

Realizacja projektu przyczyni się do przeniesienia założeń opracowanej koncepcji osiedla do miejscowego planu zagospodarowania terenu.

Podstawowy wskaźnik przyjęty w projekcie to stworzenie projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego umożliwiającego powstanie zrównoważonego, modelowego osiedla, który zapewni wysoki standard przestrzeni publicznej.

Pośrednim rezultatem projektu będzie ograniczenie niskiej emisji poprzez zmniejszenie ruchu kołowego oraz wzrost aktywności społecznej i partycypacji mieszkańców dzięki uczestnictwu w konsultacjach.