Poznań

Wstęp

Towarzyszący 11. Światowemu Forum Miejskiemu „Plan Działań dla Miast. Modelowa lokalność” (PDM) to program unikatowy w skali europejskiej. Łączy ponad sto polskich miast, które w różnorodny sposób odpowiadają na lokalne wyzwania zgodne z celami zrównoważonego rozwoju określonymi w Agendzie 2030. Jego celem jest włączenie polskich miast w światową dyskusję na temat trendów zrównoważonej urbanizacji oraz popularyzacja ich wdrażania w ramach zadań własnych miast.

Kryterium kwalifikacji do programu stanowiły dotychczasowe osiągnięcia miast w wybranym celu zrównoważonego rozwoju Agendy 2030. O unikatowym charakterze „Planu Działań dla Miast” przesądza przedstawienie w jednej inicjatywie bogactwa różnorodnych doświadczeń, którymi polskie miasta mogą dzielić się z innymi. Program PDM prowadzony był równolegle do prac nad nową Krajową Polityką Miejską 2030 i stanowi jeden z projektów strategicznych ujętych w KPM 2030. Pokazuje dobre praktyki wypracowane już przez polskie miasta w ostatnich latach, aby mierzyć się z wyzwaniami w 17 celach, w tym ubóstwem mieszkańców, nierównościami społecznymi, barierami w rozwoju gospodarczym czy zmianami klimatu. Jednocześnie jak w soczewce dokument skupia się na 2022 roku i ukazuje bogactwo projektów zaplanowanych w miastach na ten rok. Chociaż Światowe Forum Miejskie trwa kilka dni, poprzez te działania jest obecne w ponad 100 polskich miastach przez cały okres realizacji „Planu Działań dla Miast”.

Poznań bierze udział w Programie „Plan Działań dla Miast. Modelowa lokalność” z projektem „Wdrażanie idei zrównoważonego rozwoju miasta Poznań poprzez poprawę efektywności energetycznej budynków użyteczności publicznej oraz rozbudowę sieci miejskich punktów selektywnej zbierania odpadów komunalnych”, co przyczyni się do pozostawienia trwałego wkładu w wypracowanie wspólnej wizji zrównoważonego rozwoju polskich miast dzięki wymianie doświadczeń. Włączając się w światowy trend zrównoważonej przemiany przestrzeni miejskich oraz realizując projekt w ramach „Planu Działań dla Miast”, Poznań uczestniczy w dyskusji na temat rozwoju terenów zurbanizowanych oraz tworzeniu platformy dla systematycznego udoskonalania i wdrażania dobrych wzorców w lokalnych politykach miejskich. PDM ma na celu upowszechnienie dobrych praktyk zaczerpniętych ze zrealizowanych przedsięwzięć wypełniających Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ oraz promocję osiągnięć poszczególnych miast w ich wypełnianiu, istotnych z perspektywy miast oraz szukania odpowiedzi na lokalnie występujące problemy, niezależnie od skali projektów lub działań.

Działania Poznania realizowane w ramach „Planu Działań dla Miast” w projekcie „Wdrażanie idei zrównoważonego rozwoju miasta Poznań poprzez poprawę efektywności energetycznej budynków użyteczności publicznej oraz rozbudowę sieci miejskich punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych” odwołują się do 12. i 9. Celu Zrównoważonego Rozwoju, tj. Odpowiedzialna konsumpcja i produkcja oraz innowacyjność, przemysł, infrastruktura, przy czym Cel 12. pozostaje celem głównym, a Cel 9. uzupełniającym. Realizacja tego projektu wpisuje się w rozstrzygnięcia strategiczne w dokumentach strategicznych Poznania wymienionych w raporcie. Zapraszamy do lektury raportu i zapoznania się z wyzwaniami i osiągnięciami Poznania.

Rozdział 1. Przyczyny podjęcia przez miasto Poznań działań w Celu 12. Odpowiedzialna konsumpcja i produkcja oraz Celu 9. Innowacyjność, przemysł, infrastruktura

1.1. Krótka charakterystyka miasta

Poznań to jedno z najstarszych i największych miast w Polsce – jest piątym co do wielkości miastem w kraju. Liczy 532 048 mieszkańców (BDL GUS, 2020). Jest stolicą Wielkopolski położoną nad rzekami Wartą i Cybiną, na Pojezierzu Wielkopolskim. W obrębie miasta znajduje się duży węzeł drogowy (autostrada A2, drogi ekspresowe S5 i S11), węzeł kolejowy oraz międzynarodowy port lotniczy Ławica. Poznań jest dużym ośrodkiem gospodarczym, akademickim, naukowym i kulturalnym.

Rycina 1. Poznań na tle mapy Open Street Map (źródło: Raport o stanie miasta Poznania za rok 2021)

Poznań w przeszłości pełnił funkcję siedziby władców Polski, był jednym z ośrodków stołecznych i religijnych państwa Piastów w X i XI wieku. Był też stolicą Polski w latach 1290-1296. Jest jednym z najstarszych lokowanych miast w Polsce – nadanie praw miejskich nastąpiło w 1253 roku. W poznańskiej katedrze znajduje się symboliczny grobowiec pierwszych władców Polski – Mieszka I i Bolesława I Chrobrego. Na wyspie Ostrów Tumski mieściła się druga najstarsza uczelnia wyższa w Polsce. W 2008 roku zespół najstarszych dzielnic miasta uznano za Pomnik Historii. Z Poznaniem związanych jest pięć powstań wielkopolskich: z 1794, z 1806, z 1846 i z 1848 roku oraz z lat 1918-1919. Dwa z nich (drugie i piąte) zakończyły się pełnym zwycięstwem i są zaliczane – oprócz powstania sejneńskiego z 1919 roku – oraz dwóch powstań śląskich z 1920 i 1921 roku do pięciu zwycięskich powstań narodowych w historii Polski.

Rycina 2. Ratusz, widok z lotu ptaka (źródło: www.fotoportal.poznan.pl)

Przebiegająca południkowo dolina Warty stanowi oś ekologiczną miasta, determinując rozwój przestrzenny Poznania po obu jej stronach. Połączona z równoleżnikowo ukształtowanymi dolinami dopływów Warty: Bogdanki, Cybiny i Głównej tworzy system ciągów ekologicznych wschód-zachód i północ-południe. System dolin, uzupełniony pierścieniowo rozłożonymi terenami zieleni historycznego systemu fortyfikacyjnego, stanowi osnowę ekologiczną miasta – klinowo-pierścieniowy system zieleni.

Poznań to miasto, które umiejętnie łączy tradycję, kulturę z nowoczesnością i biznesem. Stanowi centralny ośrodek dynamicznie rozwijającej się metropolii. Wraz z okolicznymi gminami tworzy aglomerację – miejsce pracy, nauki, wypoczynku dla prawie miliona osób. O sile miasta świadczy m.in. jego atrakcyjność inwestycyjna, na którą składają się: dogodne położenie komunikacyjne, zróżnicowana struktura gospodarki, bogate otoczenie naukowo- techniczne i biznesowe. To również ośrodek przemysłu (Poznański Okręg Przemysłowy) i usług, miejsce najstarszych i największych w Polsce, corocznych Międzynarodowych Targów Poznańskich. Według zewnętrznych ocen przeprowadzonych przez agencję ratingową Fitch Ratings, Poznań jest jednym z najsilniejszych ośrodków gospodarczych w kraju. Stanowi ważne centrum przemysłu, handlu, logistyki i turystyki biznesowej. Funkcjonuje tu ponad 100 000 podmiotów gospodarczych, wśród nich znane przedsiębiorstwa z europejskich i światowych rynków. Wiele z nich swoją pozycję i sukces zawdzięcza stosowaniu nowoczesnych rozwiązań technologicznych. Rozwój innowacji jest efektem udziału wielu inwestorów zagranicznych, którzy w ostatnich latach ulokowali w mieście swój kapitał. Według zewnętrznych ocen przeprowadzonych przez agencję ratingową Moody’s Investors Service, pod względem wiarygodności dla inwestorów nieznacznie ustępuje znacznie większej Warszawie.

Rycina 3. Przystań Warta (źródło: www.fotoportal.poznan.pl)

Tempo dynamicznych zmian dyktują przede wszystkim ludzie młodzi, którzy wybierają Poznań jako miejsce nauki, zawodowej kariery i rozwoju życiowych pasji. Na wyższych uczelniach studiuje tu ponad 100 000 studentów. Jako wykształcona kadra, kreatywna, znająca języki obce, odznaczająca się wielopolską pracowitością i solidarnością, stanowią bezcenny kapitał rozwoju metropolii. W Poznaniu funkcjonuje także kilkanaście placówek rozwojowo-badawczych. Miasto to nie tylko ważny ośrodek akademicki i naukowy, ale również kulturalny. W stolicy Wielkopolski odbywają się liczne festiwale, w tym najbardziej rozpoznawalny – Malta Festival, przeznaczony dla twórców i miłośników teatru.

Poznań sukcesywnie realizuje wiele projektów infrastrukturalnych i działań w sektorze transportu, komunikacji, nauki, sportu, rekreacji czy kultury. Strategia inwestycyjna, oparta na zasadzie zrównoważonego rozwoju, zwraca szczególną uwagę na jakość życia mieszkańców i poszanowanie środowiska.

1.2. Główne wyzwania i ich ujęcie w strategii rozwoju miasta

Za realizację 12. i 9. Celu Zrównoważonego Rozwoju odpowiada Strategia Rozwoju Miasta Poznania 2020+. Zakres Celu 12. w strategii realizuje Priorytet 3. Zielone, mobilne miast” w ramach kierunku interwencji 3.7. Racjonalne korzystanie z zasobów środowiskowych oraz ich odzyskiwanie, w który wpisują się dwa działania dotyczące zrównoważonej konsumpcji i produkcji: Rozbudowa systemu gospodarki odpadami i Wspieranie wdrożenia europejskich założeń gospodarki o obiegu zamkniętym oraz ochrona powierzchni ziemi.

Zakres Celu 9. obejmują Priorytet 2. Nowoczesna przedsiębiorczość oraz Priorytet 3. Zielone, mobilne miasto w ramach następujących kierunkach interwencji:

• 2.1. Rozwój lokalnych małych i średnich firm w kierunku innowacyjności,
• 2.2. Rozwój i wsparcie lokalnych centrów innowacji i biznesu,
• 2.3. Wspieranie i promocja lokalnych start-upów i sektorów kreatywnych,
• 2.4. Współpraca edukacji, nauki i biznesu na rzecz wsparcia/wdrażania innowacji,
• 2.5.Rozwój przemysłów czasu wolnego, kultury, kongresów, targów,
• 3.3. Zwiększenie atrakcyjności i efektywności transportu publicznego oraz wykorzystania możliwości transportowych miasta,
• 3.5. Rozwój ekomobilności,
• 3.6. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń i wzrost efektywności energetycznej.

Realizacja 12. i 9. Celu Zrównoważonego Rozwoju wpisuje się też w Program ochrony środowiska dla miasta Poznania na lata 2017-2020 z perspektywą do 2024 roku, w którym zostały określone kierunki i cele polityki na szczeblu lokalnym, przy czym podstawowym celem jest poprawa jakości życia mieszkańców Poznania, umożliwiająca im funkcjonowanie w warunkach zrównoważonego rozwoju, przy zachowaniu wysokiej jakości środowiska i istotnych walorów przyrodniczych będących podstawą rozwoju gospodarczego miasta.

Zakres Celu 9. wpisuje się w wizję Poznania bezpiecznego, będącego zieloną dobrze skomunikowaną metropolią o silnej gospodarce i wysokiej jakości życia, z przyjaznym dla środowiska, zrównoważonym transportem. Zgodnie z nakreśloną wizją Poznań to:

• miasto zrównoważonego rozwoju o wysokich walorach środowiskowych i przyrodniczych,
• miasto godzące funkcję zamieszkania, atrakcyjność turystyczną z zachowaniem wysokich standardów środowiskowych i walorów przyrodniczych,
• miasto świadomej ekologicznie wielopokoleniowej wspólnoty ludzi, aktywnie uczestniczących w społecznych działaniach na rzecz ochrony środowiska i rozwoju miasta,
• stabilny ośrodek innowacyjno-proekologicznej gospodarki.

Rozdział 2.  Charakterystyka Celu 12. Odpowiedzialna konsumpcja i produkcja oraz Celu 9. Innowacyjność, przemysł, infrastruktura z perspektywy Poznania

Jako lider województwa i jedno z największych miast Polski Poznań podejmuje wszelakie inicjatywy mające na celu nieustanny rozwój. Jako ośrodek z akademickim zapleczem stawia na innowacyjne rozwiązania i dąży do osiągnięcia statusu „smart city” z jednej strony, a jako duże miasto rozumie potrzebę wprowadzenia działań ograniczających ilość odpadów i wzrost ilości odpadów poddawanych recyklingowi.

Poznań widzi potrzebę prowadzenia nowoczesnej gospodarki odpadami, zgodnej z unijną hierarchią postępowania i dąży do wdrażania modelu gospodarczego opartego na obiegu zamkniętym. Przez rozwój edukacji dąży do zwiększania świadomości ekologicznej mieszkańców. Budowa nowych łatwo dostępnych punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych (PSZOK) na terenie miasta, tzw. gratowisk, będzie stanowić czynnik zachęcający do prawidłowego postępowania z odpadami, w tym odpadami niebezpiecznymi.

W dobie kryzysu energetycznego bardzo ważne jest ograniczenie zużycia energii elektrycznej i cieplnej poprzez zwiększenie efektywności energetycznej budynków na terenie miasta. Aby to osiągnąć, niezbędna jest  wiedza na temat zużycia energii, stanu technicznego obiektów, ocena opłacalności ekonomicznej i możliwej do uzyskania oszczędności energii poprzez dalsze działanie, np. termomodernizacje. Na podstawie wykonanych audytów energetycznych możliwa jest m.in. optymalizacja zużycia energii w budynkach użyteczności publicznej. Jednocześnie działania te wpłyną pozytywnie na ochronę środowiska naturalnego dzięki mniejszemu zużyciu zasobów ziemi, tj. węgla, ropy, gazu. Dotychczas zostało wykonanych 29 audytów energetycznych i prace są kontynuowane.

Rozdział 3. Droga Poznania do doskonałości w realizacji Celu 12. Odpowiedzialna konsumpcja i produkcja oraz Celu 9. Innowacyjność, przemysł, infrastruktura

3.1. Działania miasta – stanowiące dobre praktyki – w drodze do realizacji Celu 12. Odpowiedzialna konsumpcja i produkcja oraz Celu 9. Innowacyjność, przemysł, infrastruktura

• Działania w zakresie Celu 12.

W mieście funkcjonują trzy punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych, tzw. gratowiska, przyjmujące odpady dostarczane przez mieszkańców: przy ul. 28 czerwca 1956 nr 284 i  ul. Wrzesińskiej 12 w Poznaniu oraz przy ul. Meteorytowej 1 w Suchym Lesie. Gratowiska są prowadzone przez miejską spółkę Zakład Zagospodarowania Odpadów w Poznaniu Sp. z o.o. Dodatkowo na terenie gratowisk przy ul. Wrzesińskiej 12 i 28 czerwca 1956 nr 284 zlokalizowane są punkty „Drugie Życie Rzeczy”, do których przyjmowane są przedmioty nadające się do ponownego wykorzystania. W ramach tej inicjatywy usytuowano nietypowe regały na książki wykonane ze starych lodówek. Recyklingowe biblioteki to sposób na dzielenie się książkami, stwarzający możliwość wymiany na inne.

Rycina 4. Lodówka na książki (źródło: www.zzo.pl)

Aby zwiększyć efektywność systemu gospodarki odpadami, miasto planuje rozszerzyć sieć gratowisk o kolejne dwie lokalizacje. Pomoże to zwiększyć wymaganą wielkość odzysku i recyklingu.

Na terenie gratowiska przy ul. Wrzesińskiej 12 od 2019 roku funkcjonuje również ścieżka edukacyjna. Ścieżka jest jednym z elementów skutecznego prowadzenia zajęć edukacyjnych dla dzieci, młodzieży i mieszkańców odwiedzających gratowisko. Ścieżka, prezentująca zasady selektywnego zbierania odpadów komunalnych, została wykonana w sposób widoczny, czytelny i trwały. W skład elementów ścieżki wchodzi siedem tablic informacyjnych.

Rycina 5. Tablice informacyjne na terenie PSZOK przy ul. Wrzesińskiej 12 w Poznaniu (źródło: UM Poznania)

Nowym elementem ścieżki edukacyjnej, który powstał w bieżącym roku, jest  EKO Muzeum, które skrywa wiele perełek dawnych technologii. Dzięki uprzejmości mieszkańców, którzy „wyposażyli” ekspozycje, można tu oglądać wiele prawdziwych arcydzieł. Telewizory, które są wielkości komody, telefony, które miały jeszcze korbkę, radia, które emitowały sygnał Wolnej Europy i mnóstwo innych eksponatów. Wystawa przypomni starszym, a młodym pokoleniom pokaże, jak kiedyś wyglądało życie bez komórek, internetu, przy pięknych dźwiękach gramofonu.

Rycina 6. EKO Muzeum (źródło: www.zzo.pl)

Uzupełnieniem gratowisk jest tworzona przez miasto sieć pojemników na małe elektroodpady w ramach projektu „Elektryczne Śmieci”. W praktyce oznacza to, że mieszkańcy w wygodny i prosty sposób mogą pozbyć się starej suszarki, miksera czy tabletu. Charakterystyczne czerwone pojemniki przeznaczone są na elektroodpady o wielkości nieprzekraczającej 50 cm. Każdy pojemnik posiada także specjalną wrzutnię na zużyte baterie. W 2021 roku udostępniono mieszkańcom 15 tego typu pojemników na terenie poznańskich spółdzielni mieszkaniowych. Docelowo na terenie planuje się utworzyć około 100 takich miejsc.

W rejonie elektrociepłowni „Karolin” z myślą o mieszkańcach i środowisku powstała Instalacja Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych (ITPOK). Została oddana do eksploatacji pod koniec 2016 roku i przetwarza 210 000 ton odpadów rocznie. Instalacja

ta umożliwia spełnienie wymagań dotyczących redukcji ilości odpadów ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania, jak i redukcji całkowitej ilości odpadów trafiających na składowiska, wynikających z polskiego i europejskiego prawa. W wyniku termicznego przekształcania odpadów w procesie kogeneracji odzyskuje się energię cieplną i energię elektryczną. Instalacja jest w pełni samowystarczalna energetycznie. Nadwyżka wytworzonej energii elektrycznej jest przekazywana do Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Energia cieplna zasila natomiast miasto za pośrednictwem Miejskiej Sieci Ciepłowniczej. Nadmienić należy, że część energii wytworzonej w ITPOK to energia z odnawialnego źródła energii OZE.

W okresie pięciu lat funkcjonowania instalacji:

• przetworzono ponad 1 mln ton odpadów komunalnych,
• wyprodukowano ponad 550 000 MWh energii elektrycznej, co odpowiada zapotrzebowaniu na energię elektryczną dla około 275 000 gospodarstw domowych,
• wyprodukowano około 1,6 mln GJ energii cieplnej, co pozwala na dostarczenie ciepła do około 50 000 gospodarstw domowych.

Więcej informacji znajduje się na stronie odzyskajkorzystaj.pl.

Rycina 7. Instalacja Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych w Poznaniu (źródło: majątkowe prawa autorskie PreZero Zielona Energia sp. z o.o.)

Drugą istotną dla mieszkańców miasta Poznania instalacją jest instalacja do odzysku odpadów biodegradowalnych – Biokompostownia. Instalacja o przepustowości 30 000 Mg/rok przetwarza selektywnie zebrane bioodpady.

Zastosowanie w instalacji nowoczesnej technologii przyczynia się do dotrzymania standardów ochrony środowiska oraz pozwala na  odzysk energii z odpadów i produkcję kompostu.

Rycina 8. Instalacja do odzysku odpadów biodegradowalnych – Biokompostownia (źródło: www.zzo.pl)

• Działania w zakresie Celu 9.

Poznań realizuje przedsięwzięcie zakrojone na szeroką skalę dotyczące ekomobilności. Obecna flota pojazdów obsługiwanych przez Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Poznaniu Sp. z o.o. (MPK Poznań) należy do jednego z najbardziej nowoczesnych taborów w kraju. Spółka w 2021 roku kontynuowała działania związane z zakupem i eksploatacją elektrycznych autobusów zeroemisyjnych. Wprowadzono do eksploatacji 37 nowych autobusów elektrycznych Solaris Urbino 12 Electric – 31 pojazdów o długość 12 m oraz sześć pojazdów przegubowych o długości 18 m. Wszystkie pojazdy wyposażono w baterie Solaris High Power przeznaczone do szybkiego ładowania,  są niezwykle ciche i nowoczesne – a co najważniejsze – spełniają najwyższe europejskie standardy w zakresie bezpieczeństwa oraz wymagania w zakresie emisji zanieczyszczeń, przekłada się to bezpośrednio na lepszą jakość powietrza w mieście, więc i komfort życia poznaniaków.

Rycina 9., 10. Autobusy Solaris Urbino 18 Electric (źródło: MPK Poznań)

W najbliższych latach miasto planuje dalszą dywersyfikację źródeł zasilania miejskich autobusów. Oprócz pojazdów zasilanych energią elektryczną ma również zamiar kupić pojazdów zasilanych wodorem. W związku z powyższym MPK Poznań podpisało umowę na zakup 15 autobusów wodorowych i dodatkowo do 10 sztuk jako prawo opcji. Spółka uzyskała zgodę na dofinansowanie zakupu autobusów wodorowych z Programu „Zielony Transport Publiczny”, który jest realizowany przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Pierwsze egzemplarze autobusów zasilanych błękitnym paliwem dotrą do Poznania w sierpniu 2023 roku. Jednocześnie MPK Poznań prowadzi działania mające na celu pozyskanie stałych dostaw wodoru, który będzie zasilał autobusy.

Rycina 11. Autobus Solaris Urbino 12 Hydrogen (źródło: MPK Poznań)

W 2021 roku w Poznaniu wdrażane były jeszcze inne nowoczesne rozwiązania inteligentnego miasta w takich obszarach rozwoju, jak: miejski system współdzielenia zasobów infrastruktury miejskiej, gospodarka obiegu zamkniętego, teleusługi internetowe, systemy konsultacji i dialogu społecznego, e-usługi miejskie, otwarte dane miejskie. Zostały uruchomione m.in.:

• Voicebot – działający w miejskim Call Center Poznań Kontakt i zapewniający całodobowy dostęp on-line do informacji miejskich; 
• OK Poznań – miejski program dla osób, które rozliczają podatki w Poznaniu; w ramach programu funkcjonuje strona internetowa okpoznan.pl i aplikacja mobilna; program został oficjalnie zaprezentowany przez Prezydenta Miasta Poznania w dniu 28 kwietnia 2022 roku;
• system GTFS Realtime umożliwiający sprawdzanie na mapach Google realnego czasu przejazdów miejskiego transportu zbiorowego;
• możliwość zakupu on-line e­identyfikatora parkingowego mieszkańca;
• pilotaż systemu kontroli opłat parkingowych w strefie płatnego parkowania, obejmującego mobilne kamery i czujniki;
• digitalizacja zieleni w mieście w ramach rozwoju mapy 3D dostępnej w Systemie Informacji Przestrzennej, obejmującej mapę wysokości drzew i inwentaryzację parków.

W 2021 roku aplikacja Smart City Poznań zwyciężyła w kategorii „Narzędzia do komunikacji z obywatelami” w konkursie „Skrzydła IT w Administracji” organizowanym przez miesięcznik „IT w Administracji”.

Rycina 12. Reklama poznańskiej aplikacji Smart City (źródło: UM Poznania)

W 2021 roku trwały prace nad uruchomieniem w przestrzeni miejskiej nowych inteligentnych rozwiązań dla mieszkańców, m.in.:

• 11 książkomatów Biblioteki Raczyńskich ustawionych w miejscach odwiedzanych przez mieszkańców jak pętle tramwajowe lub okolice supermarketów, realizowanych w ramach projektów „Modernizacja budynku Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu oraz konserwacja i digitalizacja cennych zasobów bibliotecznych” i „Sztuczna inteligencja w służbie książki”;
• 24 fotowoltaicznych tablic wyświetlających informację o prędkości nadjeżdżającego pojazdu, zlokalizowanych w pobliżu przejść dla pieszych w okolicach szkół, przedszkoli i miejscach, gdzie kierowcy częściej mogą jechać przekraczając dopuszczalne prędkości;
• ekrany LCD na ponad 20 przystankach miejskiego transportu zbiorowego z komunikatami o aktualnej jakości powietrza w zakresie stężeń pyłu PM10 oraz komunikatami pogodowymi, wraz z QR kodem do strony internetowej „Atmosfera dla Poznania”, realizowanych w ramach projektu „Skończmy ze smogiem w Poznaniu”;
• kolejnej akcji monitorowania jakości powietrza w mieście za pomocą drona, realizowanej w ramach projektu „Skończmy ze smogiem w Poznaniu”.

Przy wdrażaniu nowoczesnych rozwiązań technologicznych Poznań współpracuje z Poznańskim Centrum Superkomputerowo­-Sieciowym (PCSS). W 2021 roku zostały wdrożone lub były rozwijane kolejne inteligentne usługi, m.in.:

• platforma filmowa Miasta Poznania – platforma streamingowa zapewniająca mieszkańcom dostęp do wydarzeń́ transmitowanych na żywo oraz do wcześniej zarejestrowanych materiałów,
• platforma „Poznański Budżet Obywatelski” – platforma wspierająca proces zgłaszania, opiniowania i wdrażania projektów obywatelskich wraz z mechanizmem potwierdzania głosów za pomocą SMS,
• Baza Tekstów Urzędowych – unikalne w skali kraju narzędzie informatyczne zaprojektowane i wykonane przy współpracy Poznania, UAM i PCSS, wspierające tzw. plain language (prosty język),
• ID Poznań – system zarządzania tożsamością̨ mieszkańców i potwierdzania statusu płatnika podatków w Poznaniu.

W 2021 roku miasto uczestniczyło w trzech projektach dla miast inteligentnych. W ramach współpracy z siecią Open & Agile Smart Cities Poznań został wybrany jako studium przypadku w ramach inicjatyw JRC Elise i ESPON DIGISER, które ukierunkowane są na analizy regionalnych i lokalnych innowacji, w szczególności w sektorze cyfrowego zarządzania i świadczenia usług publicznych. W ramach inicjatywy Unii Europejskiej „Intelligent Cities Challenge” rozpoczęła się trzecia faza projektu. Od stycznia 2022 roku Poznań  jest uczestnikiem krajowego programu „GovTech inno_LAB”, realizowanego przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości w ramach inicjatywy GovTech w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Celem programu jest wprowadzanie innowacji w administracji publicznej, podniesienie kompetencji pracowników administracji samorządowej oraz udzielenie im możliwości kontaktu z innowatorami, mogącymi pomóc we wprowadzaniu przydatnych dla mieszkańców rozwiązań. W ramach programu „Miasto Poznań” zamierza zmniejszyć ślad węglowy urzędu miasta przez utworzenie platformy danych o zużyciu różnych rodzajów energii w nieruchomościach miejskich.

Więcej informacji o projektach i działaniach Poznania w zakresie Celu 9. znajduje się w Raporcie o stanie miasta poznania za rok 2021.

3.2. Opis projektu wybranego do realizacji w ramach ,,Planu Działań dla Miast. Modelowa lokalność’’

3.2.1. Krótka charakterystyka projektu

Projekt „Wdrażanie idei zrównoważonego rozwoju miasta Poznań poprzez poprawę efektywności energetycznej budynków użyteczności publicznej oraz rozbudowę sieci miejskich punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych” składa się z dwóch działań. Pierwsze ma na celu ograniczenie zużycia energii elektrycznej i cieplnej poprzez zwiększenie efektywności energetycznej budynków. Aby to osiągnąć, miasto realizuje  i wykonuje audyty energetyczne zawierające analizę zużycia energii, określenie stanu technicznego obiektów oraz ocenę opłacalności ekonomicznej i możliwej do uzyskania oszczędności energii przez dalsze działanie, np. termomodernizacje. Dzięki prowadzeniu tego procesu możliwa jest m.in.: optymalizacja zużycia energii w budynkach użyteczności publicznej. Efektem będzie też pozytywny wpływ na ochronę środowiska naturalnego. Audyty mają zostać wykonane do końca 2022 roku.

Miasto we współpracy z Zarządem Geodezji i Katastru Miejskiego GEOPOZ oraz Instytutem Elektroenergetyki Politechniki Poznańskiej stworzyło w 2020 roku mapę solarną. Jest to interaktywna aplikacja do oceny potencjału solarnego, udostępniona przez GEOPOZ na mapie 3D. Aplikacja ta jest udostępniona na portalu SIP miasta i jest dostępna dla wszystkich zainteresowanych. Dzięki aplikacji każdy mieszkaniec może określić potencjał swojego budynku w zakresie możliwości i produkcji energii elektrycznej z instalacji fotowoltaicznej.

Badania analityczne przy tworzeniu mapy ukierunkowane były na poszukiwanie konkretnych obszarów, które ze względu na swoje położenie geograficzne, ekspozycję względem stron świata, nachylenie i położenie w odniesieniu do innych form powierzchni terenu otrzymują największą ilość promieniowania słonecznego w ciągu roku. Metodyka badań polega na poszukiwaniu obszarów o potencjalnie wysokich wartościach docierającego promieniowania słonecznego. Na podstawie tych danych można wyznaczyć obszary dachów, na których można zainstalować ogniwa fotowoltaiczne.

Udostępniana przez GEOPOZ mapa jest dostępna w wersji 2D i 3D (po włączeniu warstwy tematycznej „fotowoltaika”). Można się z nią zapoznać pod adresem: http://sip.poznan.pl/sip/nmap/mapa/1/default (2D) lub http://sip.poznan.pl/model3d/#/legend (3D).

Rycina 13. Mapa solarna w wersji 2D oraz 3D (źródło: UM Poznania)

Celem kolejnego działania w ramach projektu, czyli rozbudowy sieci miejskich gratowisk, będzie zwiększenie ilości odpadów komunalnych, które zostaną poddane procesom ponownego użycia, recyklingu lub odzysku innymi metodami. Dodatkowo planowane w kolejnych lokalizacjach PSZOK mają na celu ułatwienie mieszkańcom poszczególnych rejonów i dzielnic miasta pozbycia się odpadów problemowych, w zgodzie z hierarchią postępowania z odpadami. Odpady przekazywane do PSZOK przez mieszkańców Poznania będą zagospodarowane w bezpieczny dla środowiska sposób. Dzięki budowie nowych PSZOK samorząd będzie efektywnie zwiększał konieczne do osiągnięcia w najbliższym czasie poziomy odzysku i recyklingu wskazane w dokumentach strategicznych i planistycznych szczebla krajowego i wojewódzkiego.

Punkty Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych dają mieszkańcom możliwość bezpłatnego oddania odpadów zbieranych selektywnie jak papier, metale, tworzywa sztuczne, szkło, odpady opakowaniowe wielomateriałowe oraz bioodpady, ale także odpadów niebezpiecznych, czyli takich które stanowić mogą zagrożenie dla środowiska naturalnego, np. chemikaliów, przeterminowanych leków, środków ochrony roślin, baterii, akumulatorów, zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego lub innych odpadów niebezpiecznych. Dodatkowo funkcjonujące gratowiska przyjmują odpady problemowe, czyli takie które z uwagi na swój rozmiar lub właściwości nie mogą trafić do niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych – są to np. odpady wielkogabarytowe: meble, wózki dziecięce, rowery, a także zużyte opony lub niezanieczyszczone frakcje gruzu. Jest też możliwość dostarczenia odpadów niekwalifikujących się do odpadów medycznych powstałych w gospodarstwie domowym w wyniku przyjmowania produktów leczniczych w formie iniekcji i prowadzenia monitoringu poziomu substancji we krwi, w szczególności igieł i strzykawek.

3.2.2. Realizacja i wdrażanie

Realizacja poprawy efektywności energetycznej budynków użyteczności publicznej będzie polegała na wykonywaniu audytów energetycznych, których głównym celem ma być analiza aktualnego stanu budynków i ich potrzeb energetycznych oraz określenie zakresu i parametrów technicznych i ekonomicznych przedsięwzięcia termomodernizacyjnego ze wskazaniem rozwiązania optymalnego, w szczególności z punktu widzenia efektywności kosztowej realizacji tego przedsięwzięcia i efektywności energetycznej. Efektywność energetyczna zostanie wskazana w sposób obiektywny, zgodny z dobrymi praktykami i aktualnym stanem wiedzy technicznej. Opracowanie powinno obejmować również audyt oświetlenia. W celu wykonania zadania miasto ma zamiar przygotować zapytanie ofertowe, które zostanie rozesłane do firm świadczących usługę doradztwa w zakresie wydajności energetycznej.

W przypadku rozbudowy sieci Punktów Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych najważniejszą czynnością było wybranie najbardziej optymalnej z punktu widzenia mieszkańców, będących jednocześnie potencjalnymi użytkownikami PSZOK, lokalizacji. Wybrana lokalizacja powinna być łatwo dostępna za pośrednictwem transportu prywatnego, jak i publicznego. Kolejnym z procesów realizacji jest uzyskanie dokumentacji  formalno-prawnej, koniecznej do uzyskania przed rozpoczęciem budowy samego obiektu.

3.2.3. Produkty/rezultaty z odniesieniem do wskaźników zrównoważonego rozwoju

W wyniku realizacji omawianego projektu nastąpi wzrost efektywności energetycznej obiektów użyteczności publicznej, co przełoży się na zmniejszenie zużycia zasobów ziemi, tj. węgla, ropy, gazu.

W zakresie gospodarki o obiegu zamkniętym nastąpi zwiększenie stopnia ponownego wykorzystania odpadów, wzrost wskaźników odzysku i recyklingu oraz zmniejszenie ilości dzikich wysypisk.