Rzeszów

Wstęp

Towarzyszący 11. Światowemu Forum Miejskiemu „Plan Działań dla Miast. Modelowa lokalność” (PDM) to program unikatowy w skali europejskiej. Łączy ponad sto polskich miast, które w różnorodny sposób odpowiadają na lokalne wyzwania zgodne z celami zrównoważonego rozwoju określonymi w Agendzie 2030. Jego celem jest włączenie polskich miast w światową dyskusję na temat trendów zrównoważonej urbanizacji oraz popularyzacja ich wdrażania w ramach zadań własnych miast.

Kryterium kwalifikacji do programu stanowiły dotychczasowe osiągnięcia miast w wybranym celu zrównoważonego rozwoju Agendy 2030. O unikatowym charakterze „Planu Działań dla Miast” przesądza przedstawienie w jednej inicjatywie bogactwa różnorodnych doświadczeń, którymi polskie miasta mogą dzielić się z innymi. Program PDM prowadzony był równolegle do prac nad nową Krajową Polityką Miejską 2030 i stanowi jeden z projektów strategicznych ujętych w KPM 2030. Dokument pokazuje dobre praktyki wypracowane już przez polskie miasta w ostatnich latach, aby mierzyć się z wyzwaniami w 17 celach, w tym ubóstwem mieszkańców, nierównościami społecznymi, barierami w rozwoju gospodarczym czy zmianami klimatu. Jednocześnie jak w soczewce dokument skupia się na 2022 roku i ukazuje bogactwo projektów zaplanowanych w miastach na ten rok. Chociaż Światowe Forum Miejskie trwa kilka dni, poprzez te działania jest obecne w ponad 100 polskich miastach przez cały okres realizacji „Planu Działań dla Miast”.

Rzeszów bierze udział w Programie „Plan Działań dla Miast. Modelowa lokalność” z projektem „Gmina Miasto Rzeszów - partycypacja społeczna i dobre praktyki realizujące cele Agendy 2030 w zakresie transportu publicznego”, co przyczyni się do pozostawienia trwałego wkładu w wypracowanie wspólnej wizji zrównoważonego rozwoju polskich miast dzięki wymianie doświadczeń. Włączając się w światowy trend zrównoważonej przemiany przestrzeni miejskich oraz realizując projekt w ramach „Planu Działań dla Miast”, Rzeszów uczestniczy w dyskusji na temat rozwoju terenów zurbanizowanych oraz tworzeniu platformy dla systematycznego udoskonalania i wdrażania dobrych wzorców w lokalnych politykach miejskich. PDM ma na celu upowszechnienie dobrych praktyk zaczerpniętych ze zrealizowanych przedsięwzięć wypełniających Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ oraz promocję osiągnięć poszczególnych miast w ich wypełnianiu, istotnych z perspektywy miast i szukania odpowiedzi na lokalnie występujące problemy, niezależnie od skali projektów lub działań.

Działania Rzeszowa realizowane w ramach „Planu Działań dla Miast” w projekcie „Gmina Miasto Rzeszów - partycypacja społeczna i dobre praktyki realizujące cele Agendy 2030 w zakresie transportu publicznego” odwołują się do 11. Celu Zrównoważonego Rozwoju, tj. Zrównoważone miasta i społeczności. Realizacja tego projektu wpisuje się w rozstrzygnięcia strategiczne w dokumentach strategicznych Rzeszowa wymienionych w raporcie. Zapraszamy do lektury raportu i zapoznania się z wyzwaniami i osiągnięciami Rzeszowa.

Rozdział 1. Przyczyny podjęcia przez Rzeszów działań w Celu 11. Zrównoważone miasta i społeczności

1.1. Krótka charakterystyka miasta

Rzeszów, stolica województwa podkarpackiego, to prężnie rozwijające się miasto. Leży w południowo-wschodniej Polsce i jest głównym ośrodkiem administracyjnym, kulturalnym, akademickim i przemysłowym w województwie. Ma korzystne położenie geograficzne i komunikacyjne. Miasto znajduje się w centralnej części regionu Polski południowo-wschodniej, w obszarze Euroregionu Karpaty, w paśmie europejskiej przestrzeni infrastrukturalnej i transportowej. Rzeszów jest usytuowany około 90-100 km od przejść granicznych z Ukrainą i Słowacją, na skrzyżowaniu międzynarodowej trasy kolejowej i drogowej. Autostrada A4 umożliwia dobre połączenie z zachodem Europy. Dodatkowym atutem jest port lotniczy w pobliskiej Jasionce, oddalonej o 10 km od Rzeszowa.

Istotnym elementem terytorialnego wymiaru polityki regionalnej jest interwencja, w postaci Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych w Rzeszowskim Obszarze Funkcjonalnym (ROF), tworzonym przez Rzeszów oraz 14 gmin ościennych (według stanu na grudzień 2021). Rzeszów, liczący 196 638 mieszkańców (BDL GUS, 2020) to jedno z nielicznych miast o znacznym przyroście liczby mieszkańców. Korzystna struktura wiekowa ludności, a także dodatnie saldo migracji tworzą dobre perspektywy rozwoju społeczności miejskiej. Kolejnym atutem miasta są walory krajobrazowe, przyrodnicze i rekreacyjne doliny Wisłoka i jego dopływów.

Do silnych stron miasta należy zaliczyć gospodarkę lokalną. Lokalizacja rozpoznawalnych w skali krajowej firm, specjalizacja regionalna związana z koncentracją krajowego potencjału w zakresie przemysłu lotniczego (z zapleczem naukowo-badawczym), a także rozwój firm z sektorów Bussines Process Outsourcing i Shared Services Centres (BPO/SSC), to czynniki wysokiej pozycji miasta w rankingach dynamiki rozwoju gospodarczego i klimatu dla rozwoju przedsiębiorczości.

Gospodarka przestrzenna Rzeszowa jest konsekwencją zwartej struktury zabudowy, czytelnie wykształconego centrum wraz z dobrze zachowanymi obiektami o wartości historycznej oraz przejrzystej kompozycji urbanistycznej. Promienisto-koncentryczny układ zabudowy sfer funkcjonalno-przestrzennych pozwala na wyraźne wyodrębnienie obszarów mieszkalnych i przemysłowych. Problemem gospodarki przestrzennej jest niski udział powierzchni objętej planami zagospodarowania przestrzennego oraz nienadążający za potrzebami rozwój powierzchni biurowych i transportu.

W systemie transportowym miasta istotne znaczenie ma dostęp Rzeszowa do infrastruktury drogowej i kolejowej, transeuropejskiej sieci TEN-T oraz wyprowadzenie samochodowego ruchu tranzytowego poza miasto. Do atutów systemu transportowego należy zaliczyć dobry stan infrastruktury drogowej oraz sukcesywne wprowadzanie nowoczesnego, nisko i zeroemisyjnego taboru autobusowego zastępującego wyeksploatowany tabor MPK. Dobre funkcjonowanie zapewnia także stale rozbudowywany System Zarządzania Transportem Publicznym z elementami dynamicznej informacji pasażerskiej. Dzięki modernizacji infrastruktury przystankowej nowo postawione wiaty spełniają funkcje praktyczne i estetyczne (wybrane mają zainstalowane panele fotowoltaiczne), a wybudowany Dworzec Lokalny stanowi centrum przesiadkowe o zasięgu regionalnym i międzynarodowym, integrujący różne formy transportu pasażerskiego.

Rycina 1. Dworzec Lokalny (źródło: UM Rzeszów)

Pomimo tych pozytywnych kierunków rozwoju trudno zapanować nad stale rosnącą liczbą pojazdów. Odczuwalny jest relatywnie niski poziom integracji środków transportu publicznego z indywidualnym. Miasto nie wypracowało jeszcze skutecznej strategii wpływania na zachowania komunikacyjne mieszkańców. Problemem są też zakorzenione przyzwyczajenia pasażerów do podróżowania bez przesiadek, co utrudnia efektywne dla stron zaplanowanie trasy przejazdu autobusów.

1.2. Główne wyzwania i ich ujęcie w strategii rozwoju miasta

Cel 11. Zrównoważone miasta i społeczności, a w szczególności obszar 11.2: „Do 2030 roku zapewnić wszystkim ludziom dostęp do bezpiecznych, przystępnych cenowo i trwałych systemów transportu (...)” znajduje swoje odzwierciedlenie w dokumentach strategicznych miasta.

1) Strategia Rozwoju Miasta Rzeszowa do roku 2025

Wizja i misja rozwoju strategii są spójne z polityką rozwoju UE i kraju, co pozwala władzom miasta na wykorzystanie instrumentów polityki spójności dla stymulowania procesów rozwojowych w Rzeszowie.  Odnosząc się do Celu 11 i 11.2 Agendy 2030, strategia wpisuje się w szczególności za pomocą Celu podstawowego, obszaru 4. Zapewnienie wysokiej jakości życia mieszkańcom przez opracowanie i wdrażanie polityk miejskich, uwzględniając ustawowe zadania władz publicznych oraz aspiracje mieszkańców (cz. II str. 5 Strategii), a także biorąc pod uwagę zarządzanie adaptacyjne (cz. II, s. 6). Dodatkowo w Agendę 2030 wpisują się strategiczne cele główne: C.1. Inteligentne Miasto i C.3. Mobilność miejska i infrastruktura –  Rozwój i poprawa funkcjonowania systemu komunikacji i infrastruktury technicznej (cz. II, s. 23-26).

2) Plan Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego na lata 2021-2030

Wizja planu zakłada „funkcjonowanie oraz rozwój nowoczesnego i proekologicznego transportu zbiorowego, spełniającego oczekiwania pasażerów (…) dostępnego także dla osób o ograniczonej zdolności ruchowej”. Priorytetem będzie zachowanie walorów środowiskowych Rzeszowa, w szczególności brak ingerencji w obszary chronione. Przyjęte działania mają charakter proekologiczny, a ich zadaniem jest zmniejszenie emisji zanieczyszczeń i poziomu hałasu w mieście. Realizacja elementów strategii wpłynie więc na poprawę stanu zdrowia mieszkańców i zmniejszenie kosztów opieki zdrowotnej. Celem głównym jest zapewnienie funkcjonowania transportu zbiorowego według zasad zrównoważonego rozwoju, czego najważniejszym przejawem w miastach jest udział transportu publicznego w przewozach na poziomie 25-50%. Jako cele uzupełniające można wymienić:

• zapewnienie zasad dostępności do usług transportu publicznego, w tym dla osób niepełnosprawnych, wymaganych i określonych w dyrektywie UE i przepisach krajowych oraz w tzw. dobrych praktykach,
• funkcjonowanie transportu publicznego jako realnej alternatywy dla realizacji podróży samochodami osobowymi,
• integracja transportu publicznego, obejmująca transport miejski i transport regionalny – głównie w zakresie taryfowo-biletowym, koordynacji rozkładów jazdy, informacji o usługach, oraz budowy węzłów integracyjnych,
• zmniejszenie negatywnego oddziaływania transportu na środowisko – przez rozbudowę floty pojazdów zeroemisyjnych, sukcesywną wymianę wyeksploatowanego taboru autobusowego oraz utrzymanie założonego udziału transportu publicznego w przewozach miejskich.

3) Plan Adaptacji do Zmian Klimatu Miasta Rzeszowa do roku 2030

Plan adaptacji jest komplementarny z wcześniej opracowanymi dokumentami strategicznymi, planistycznymi i operacyjnymi Rzeszowa, które dotychczas kształtowały politykę rozwoju miasta i wdrażały pierwsze działania adaptacyjne. Spośród tych działań warto wymienić m.in. likwidację barier komunikacyjnych poprzez zakup ekologicznych i zeroemisyjnych pojazdów do transportu osób niepełnosprawnych (najwyższy w Polsce udział ekologicznego taboru w stosunku do całej floty), ogrzewane przystanki komunikacji miejskiej czy wykorzystanie technologii solarnej w utrzymaniu obiektów użyteczności publicznej. Transport miejski jest wrażliwy na takie zjawiska jak fale upałów, deszcze nawalne, ekstremalne opady śniegu czy powodzie miejskie, jednak warto zauważyć, że miasto charakteryzuje się w tym aspekcie również wysokim potencjałem. Tabor komunikacji publicznej jest systematycznie wymieniany na pojazdy nowoczesne, klimatyzowane a przy tym ekologiczne, w mieście funkcjonuje system rowerów miejskich, a ruch tranzytowy jest wyprowadzony na zewnątrz miasta.

Rozdział 2. Charakterystyka Celu 11. Zrównoważone miasta i społeczności z perspektywy Rzeszowa

Dynamika wzrostu liczby ludności Rzeszowa wraz ze stale powiększającym się terytorium miasta, stawiają przed jego władzami nowe wyzwania związane z postępującą urbanizacją i koniecznością zapewnienia mieszkańcom wysokiej jakości życia. Na koniec 2021 roku liczba ludności mieszkańców miasta wyniosła 199 207, co stanowi wzrost o 5% w stosunku do liczby ludności w roku 2017 (189 662)). Ponadto miasto cechuje się najwyższym na podkarpaciu wskaźnikiem urodzeń na 1000 mieszkańców, który w 2019 roku wyniósł 11,48, zaś wskaźnik przyrostu naturalnego wyniósł 3,27 i osiągnął najwyższy przyrost naturalny ze wszystkich miast wojewódzkich w Polsce. Według prognozy ludności gmin GUS do 2030 roku spośród 39 miast o liczbie powyżej 100 000 mieszkańców jedynie w sześciu (Rzeszów, Warszawa, Gdańsk, Kraków, Wrocław i Zielona Góra) wystąpi wzrost liczby ludności, przy czym tylko w Rzeszowie i Warszawie będzie to wzrost powyżej 5% (odpowiednio o 7,2% oraz o 5,1%). Na wzrost liczby ludności w Rzeszowie istotny wpływ ma również stałe powiększanie jego terytorium. Jeszcze w 2005 roku Rzeszów należał do najmniejszych i najgęściej zaludnionych miast wojewódzkich w Polsce. Konsekwentnie polityka władz miasta zmierzająca do włączenia w jego terytorium przyległych terenów przyczyniła się do wzrostu powierzchni miasta o prawie 240% (dane z lat 2005-2021). Obecnie powierzchnia administracyjna miasta wynosi 129 km² (https://bdl.stat.gov.pl/bdl/dane/teryt/tablica), a Rzeszów nadal cechuje większą gęstość zaludnienia niż inne miasta o zbliżonej liczbie mieszkańców i powierzchni.

Biorąc pod uwagę powyższe źródła i dane statystyczne, władze Rzeszowa kreują polityki miejskie zgodnie z założeniami Agendy 2030 w zakresie Celu 11. Zrównoważone miasta i społeczności, w szczególności uwzględniając obszar 11.2: „Do 2030 roku zapewnić wszystkim ludziom dostęp do bezpiecznych, przystępnych cenowo i trwałych systemów transportu (...)”. Powyższe założenia mogą być spełnione dzięki doskonaleniu i optymalizacji miejskiego transportu zbiorowego jako niezbędnego elementu nowoczesnego i konkurencyjnego miasta, dlatego priorytetowo traktuje się kwestię unowocześniania transportu miejskiego i ukierunkowanie polityki miejskiej na ten obszar.

Potrzebę realizacji wyżej wymienionych działań potwierdzają dokumenty: Strategia Rozwoju Miasta Rzeszowa do roku 2025, Plan Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego na lata 2021-2030 oraz Plan adaptacji do zmian klimatu Miasta Rzeszowa do roku 2030. W zakresie zmniejszania emisji CO_2. w Rzeszowie promowanie ekologicznego transportu miejskiego odbywa się m.in. poprzez spotkania władz miasta z mieszkańcami i interesariuszami w ramach inicjatywy Urban Lab, podczas których uwidacznia się zaangażowanie lokalnego środowiska akademickiego i przedstawiane są opinie ekspertów, pracowników jednostek samorządowych i zainteresowanych mieszkańców.

Rozdział 3. Modelowa lokalność na przykładzie działań Rzeszowa w Celu 11. Zrównoważone miasta i społeczności

3.1. Działania Rzeszowa w drodze do realizacji Celu 11. Zrównoważone miasta i społeczności

Celem projektu jest budowanie przyjaznego dla środowiska, bezpiecznego, przystępnego cenowo i dostosowanego do potrzeb mieszkańców systemu transportu publicznego.

Wykaz działań Rzeszowa spójnych z Celem 11.:

• Budowa systemu integrującego transport – nowoczesny, cyfrowy system integrujący transport publiczny funkcjonuje w Rzeszowie od 2015 roku i objął trzy filary działania:

1. przebudowa i rozbudowa lokalnego układu komunikacyjnego – rozbudowano prawie 9 kilometrów głównych arterii drogowych miasta,
2. zakup nowoczesnego taboru autobusowego – zakupiono 80 nowoczesnych autobusów miejskich,
3. zaprojektowanie i wdrożenie Rzeszowskiego Inteligentnego Systemu Transportowego obejmującego System Zarządzania Transportem Publicznym, System Dynamicznej Informacji Pasażerskiej „E-info”, System Biletu Elektronicznego Komunikacji Miejskiej „E-bilet”, System Obszarowego Sterowania Ruchem Drogowym.

Wszystkie te elementy przyczyniały się do skrócenia czasu przejazdów i przyrostu liczby pasażerów transportu zbiorowego, a także do usprawnienia poruszania się po mieście i zwiększenia bezpieczeństwa wszystkich uczestników ruchu drogowego.

• Doposażanie transportu – zakup bezpiecznego, cichego, nowoczesnego i ekologicznego taboru autobusowego, dostosowanego do potrzeb osób z niepełnosprawnościami i o ograniczonej mobilności, który zastąpi sukcesywnie wycofywane autobusy MPK. W latach 2012-2021 zakupiono 190 komfortowych, nowoczesnych i ekologicznych autobusów miejskich, w tym 90 pojazdów zasilanych gazem ziemnym i 10 autobusów elektrycznych. Dzięki wymianie taboru zmniejszyła się emisja spalin, hałasu i innych uciążliwości dla środowiska, a pasażerowie otrzymali wygodne i niezawodne środki transportu komunikacji miejskiej w pełni przystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych. Autobusy wyposażone są w monitoring, system zliczania pasażerów wsiadających i wysiadających, biletomaty, system multimedialnej informacji pasażerskiej prezentujący informacje o kolejnych przystankach oraz ogłoszenia kulturalne i społeczne. Zastosowano także system zapowiedzi głosowych wewnętrznych i zewnętrznych oraz napisy w języku Braille’a dla niedowidzących. Nośnikami informacji pasażerskiej są wyświetlacze wewnątrz autobusów, a także elektroniczne tablice o zmiennej treści na przystankach, informujące o godzinach odjazdu autobusu danej linii. Monitoring zainstalowany w nowych autobusach zapewnia pasażerom bezpieczeństwo i dostarcza informacje o sytuacji wewnątrz i na zewnątrz pojazdu. Każdy autobus wyposażony jest w co najmniej sześć kamer, w tym aż cztery zabezpieczające przestrzeń pasażerską w pojeździe.

Rycina 2. Autobus elektryczny – szybkie ładowanie (źródło: UM Rzeszów)

• Zwiększanie dostępności transportu dla wszystkich grup społecznych (w tym grup wrażliwych, tj. kobiet, dzieci, osób starszych, niepełnosprawnych). Autobusy posiadają wydzielone miejsce dla wózków z możliwością ich zamocowania i wydzielone miejsca siedzące dla osób niepełnosprawnych dostępne bezpośrednio z niskiej podłogi. System informacji głosowej na zewnątrz i wewnątrz pojazdu stanowi duże udogodnienie dla osób niewidomych i niedowidzących. Przyciski służące do sygnalizowania potrzeby zatrzymywania pojazdu posiadają opis alfabetem Braille’a.
• Nowoczesne systemy IT: System Informacji Pasażerskiej, Elektroniczny Pobór Opłat „E-Bilet” to z punktu widzenia pasażerów najważniejszy element projektu. Do dyspozycji podróżnych oddano 238 biletomatów (48 stacjonarnych i 190 mobilnych – według stanu na koniec 2021), sklep internetowy, a także aplikacje mobilne służące do zdalnego zakupu biletów. Nośnikiem biletów jest rzeszowska karta miejska.
• Oddany do użytku w 2018 roku Dworzec Lokalny obejmujący poczekalnię dla podróżnych z toaletami i punkt informacji transportowej o różnych przewoźnikach i środkach transportu (autobusy miejskie, podmiejskie, regionalne, dalekobieżne) oraz punkt obsługi podróżnych (kasa i reklamacje), przechowalnię bagażu i całodobowe stanowisko dyżurnego ruchu. Pawilon wyposażony został w automat łączący sprzedaż biletów i intermodalny planer podróży, a także parking typu kiss&ride i wielostanowiskowe zadaszone stojaki rowerowe.
• Już w roku 2016 rozpoczęto prace przygotowawcze dotyczącego Rzeszowskiego Centrum Komunikacyjnego (RCK), obejmującego modernizację infrastruktury komunikacyjnej i pieszo-rowerowej w rejonie pl. Dworcowego i przystanków komunikacji miejskiej. Zadanie przewiduje utworzenie parkingu podziemnego połączonego z dojściem do peronów PKP, integrację systemu komunikacyjnego, budowę bezpiecznych parkingów kiss&ride i bike&ride, zapewnienie dostępności komunikacyjnej dla wszystkich grup społecznych, a szczególnie dla osób o ograniczonej mobilności.
• Wymiana już istniejących wiat/zespołów przystankowych na nowoczesne i funkcjonalne, wpasowujące się w przestrzeń miejską, z zastosowaniem technologii zasilania różnych elementów przystanków z ogniw fotowoltaicznych (z czego wybrane wyposażone w instalację fotowoltaiczną oraz funkcję grzania i chłodzenia). Pierwsze wiaty zostały wymienione w 2016 roku i proces ten jest kontynuowany do dnia dzisiejszego.

Rycina 3. Wiata przystankowa (źródło: UM Rzeszów)

Inwestycje te zostały dofinansowane ze środków Unii Europejskiej, z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej 2007-2013, a także w ramach Programu Operacyjnego Polska Wschodnia 2014-2020.

Osiągnięcia to m.in.: informatyzacja i integracja systemów transportowych, które zyskały nagrody:

• Europejska Nagroda za Najlepsze Praktyki (2013),
• CIVITAS: Innowacje techniczne na rzecz czystego transportu (2016),
• Innowacje w Polityce: Wdrażanie koncepcji smart city: zaangażowanie społeczne. 

Wśród dodatkowych inicjatyw miasta, realizujących zasady zrównoważonego rozwoju, warto wymienić:

• udział w „Partnerskiej Inicjatywy Miast” (PIM) w obszarze „Miasto Cyfrowe” (2021);
• udział w konkursie „Innowacyjny Samorząd” – w 2020 roku w finale w kategorii „gminy miejskie” znalazły się dwa rzeszowskie projekty: „Urban Lab Rzeszów” i „Zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych na terenie Rzeszowskiego Obszaru Funkcjonalnego ROF”;
• udział jako partner w projekcie „Tech Revolution 2.0”, Sieć Transferu Programu Urbact III (https://urbact.eu/tech-revolution).

Ponadto, w 2017 roku Rzeszów został laureatem nagrody „Miasto dobrych praktyk” w ramach Programu Urbact III za wdrożenie pierwszych w Polsce innowacyjnych zewnętrznych punktów obsługi mieszkańców (https://urbact.eu/resident-service-points);

3.2. Modelowa lokalność – dobra praktyka miasta

Przykładem zrównoważonego transportu publicznego jest realizacja Rzeszowskiego Centrum Komunikacyjnego obejmującego kompleks zaprojektowany w układzie dwupoziomowym ogólnodostępnym, gdzie na poziomie „0” obecnego placu zaplanowano budowę peronów i stanowisk autobusowych wraz z kompleksowym wyposażeniem, tj. przystankiem komunikacji miejskiej uwzględniającym perony o charakterze przesiadkowym i stanowiskiem dla wysiadających; dla przystanków zaprojektowano zadaszenia i wiaty przystankowe wyposażone w ławki, tablice informacyjne, monitoring i biletomaty; w strefie placu zaplanowano wielostanowiskowe zadaszone stojaki rowerowe; stanowiska do ładowania autobusów elektrycznych (zrealizowane w ramach projektu „Rozwój systemu transportu publicznego w Rzeszowie”); w nowo projektowanej części podziemnej zaplanowano budowę wielostanowiskowego parkingu dla samochodów osobowych, postój taksówek oraz połączenie podziemnym dojściem do poszczególnych peronów (zakres realizowany przez PKP). W zakresie zadania zapewniona będzie także dostawa i wdrożenie Systemu ITS dla RCK obejmująca dostosowanie i wyposażenie pomieszczeń technicznych i usługowych RCK (kondygnacja -1); dostawę i wdrożenie Systemu Zarządzania RCK obejmujący System Informacji Pasażerskiej; dostosowanie, uaktualnienie i uruchomienie serwisu internetowego dla pasażerów komunikacji publicznej korzystających z RCK, dostawę, instalację i uruchomienie tablic i wyświetlaczy informacji pasażerskiej (tablice informacyjne) oraz elektronicznych punktów informacji pasażerskiej (infomat), a także Systemu Inteligentnego Monitoringu Wizyjnego (kamery CTTV, rejestratory, serwer). Zakończenie realizacji Rzeszowskiego Centrum Komunikacyjnego planowane jest na 2023 rok.

Rycina 4. Autobusy elektryczne – wolne ładowanie (źródło: UM Rzeszów)

Rycina 5. Rzeszowskie Centrum Komunikacyjne (źródło: UM Rzeszów, projektant: APA Czech_Duliński_Wróbel)

Miasto Rzeszów kładzie nacisk na zielony transport publiczny. W 2019 roku odebrano 10 dwunastometrowych autobusów elektrycznych ze stacjami ładowania przy ul. Lubelskiej (10 stacji wolnego ładowania) i przy ul. Grottgera (dwa pylony do szybkiego ładowania). Ponadto w taborze komunikacji miejskiej znajduje się 91 autobusów zasilanych CNG (według stanu na koniec 2021).

3.3. Opis projektu w ramach ,,Planu Działań dla Miast. Modelowa lokalność’’

3.3.1. Krótka charakterystyka projektu

Projekt: „Gmina Miasto Rzeszów – partycypacja społeczna i dobre praktyki realizujące cele    Agendy 2030 w zakresie transportu publicznego” będzie realizowany do końca 2022 roku. Celem projektu jest budowanie przyjaznego dla środowiska, bezpiecznego, przystępnego cenowo i dostosowanego do potrzeb mieszkańców, w tym grup wrażliwych: kobiet, dzieci, osób z niepełnosprawnościami i osób starszych, systemu transportu publicznego.

3.3.2. Realizacja i wdrażanie

W związku z występowaniem braków w transporcie publicznym oraz ich skumulowanego negatywnego oddziaływania, tj. niskie prędkości komunikacyjne transportu publicznego, słaba integracja rodzajów transportu publicznego, niewystarczające dostosowanie do potrzeb grup wrażliwych, potrzeba zwiększenia bezpieczeństwa pasażerów, dostępności infrastruktury i informacji, wzrastająca emisja zanieczyszczeń, planowana jest realizacja następujących zadań:

• nowoczesne systemy przystankowe – w roku 2022 nastąpi dostawa 55 wiat, z czego wybrane zostaną wyposażone w instalację fotowoltaiczną, funkcję grzania i chłodzenia;
• Rzeszowskie Centrum Komunikacyjne – w roku 2022 będą kontynuowane prace dotyczące inwestycji; zakres zadania obejmuje: modernizację pl. Dworcowego i przystanków komunikacji miejskiej przy ul. Bardowskiego, realizację parkingu podziemnego wraz z podziemnym postojem taksówek, połączonego z podziemnym dojściem do peronów PKP (zakres realizowany przez PKP), parking kiss&ride i bike&ride, upłynnienie przejazdu w szczególności dla autobusów, budowę niezbędnej infrastruktury pieszej (z uwzględnieniem osób o ograniczonej mobilności) łączącej przedmiotowe środki transportu; zakończenie inwestycji planowane jest na 2023 roku;
• zakup bezpiecznego, cichego i ekologicznego taboru autobusowego – w 2022 roku planowane jest podpisanie umowy na zakup 20 autobusów (pojazdy zasilane CNG i energią elektryczną); autobusy będą stanowić tabor niskopodłogowy z tzw. funkcją przyklęku oraz rampami dla wózków w drzwiach środkowych, co ułatwi wsiadanie i wysiadanie osobom o ograniczonej mobilności; autobusy będą posiadać wydzielone miejsce dla wózków z możliwością ich zamocowania oraz wydzielone miejsca siedzące dla osób niepełnosprawnych dostępne bezpośrednio z niskiej podłogi; system informacji głosowej na zewnątrz i wewnątrz pojazdu stanowić będzie duże udogodnienie dla osób niewidomych i niedowidzących; przyciski służące do sygnalizowania potrzeby zatrzymywania pojazdu posiadać będą opis alfabetem Braille’a; dostawy taboru przewidziane są na 2023 rok;
• sklep e-bilet – w 2023 roku planowane jest wdrożenie funkcji wirtualnego biletu okresowego przypisanego do karty płatniczej w sklepie internetowym i w biletomatach mobilnych; dzięki realizacji zadania możliwe będzie przypisanie biletów okresowych do kart płatniczych; planowana jest modyfikacja interfejsu użytkownika, aktualizacja aplikacji sprzedażowej zestawów płatniczych (terminali) zainstalowanych w biletomatach mobilnych oraz modyfikacja integracji z Systemem Centralnym; wykonany zostanie także sklep internetowy do obsługi wirtualnych biletów okresowych oraz integracja z systemem Fare Collection Systems (FCS); realizacja zadania związana będzie m.in. z ujednoliceniem biletomatów pod względem funkcjonalnym jak i technicznym (realizacja zadania uzależniona jest od uzyskania dofinansowania);
• partycypacja społeczna – konsultacje społeczne mające na celu poprawę funkcjonowania transportu publicznego, w zakresie m.in.: optymalizacji siatki połączeń transportu miejskiego; dostosowanie do potrzeb grup wrażliwych; integrację z innymi systemami transportu publicznego; wprowadzenie nowej taryfy biletowej za przejazdy publicznym transportem zbiorowym; innych potrzeb zgłaszanych przez uczestników konsultacji społecznych; wstępne działania zaplanowano na rok 2022, a kontynuację i zakończenie zadania przewidziano w 2023 roku; w 2022 roku planuje się wykonanie ankiety wśród pasażerów komunikacji miejskiej; opracowane wyniki ankiety zostaną przedstawione opinii publicznej.

Inwestycje są współfinansowane ze środków Unii Europejskiej, z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Polska Wschodnia 2014-2020.

Zakres proponowanych zadań jest odpowiedzią na zdefiniowane problemy i potrzeby komunikacji miejskiej miasta. W wyniku realizacji projektu zostaną zdefiniowane mocne i słabe strony realizowanych działań. Konsekwencją tych działań będzie opracowane nowych rozwiązań (dobrych praktyk) mających na celu budowę transportu miejskiego realizującego cele Agendy 2030.

3.3.3. Produkty/rezultaty z odniesieniem do wskaźników zrównoważonego rozwoju

Rezultaty projektu:

• poprawa jakości i dostępności systemu transportu publicznego w mieście,
• wypromowanie „Planu Działań dla Miast” w Rzeszowskim Obszarze Funkcjonalnym w formie opracowania dla 14 gmin ościennych.
• Produkty projektu:
• zestawienie wyników konsultacji społecznych, dotyczących mankamentów transportu publicznego w Rzeszowie wraz z ich analizą,
• raport z działań przedstawiających dotychczasową drogę do modelowej lokalności.