Sosnowiec

Wstęp

Towarzyszący 11. Światowemu Forum Miejskiemu „Plan Działań dla Miast. Modelowa lokalność” (PDM) to program unikatowy w skali europejskiej. Łączy ponad sto polskich miast, które w różnorodny sposób odpowiadają na lokalne wyzwania zgodne z celami zrównoważonego rozwoju określonymi w Agendzie 2030. Jego celem jest włączenie polskich miast w światową dyskusję na temat trendów zrównoważonej urbanizacji oraz popularyzacja ich wdrażania w ramach zadań własnych miast.

Kryterium kwalifikacji do programu stanowiły dotychczasowe osiągnięcia miast w wybranym celu zrównoważonego rozwoju Agendy 2030. O unikatowym charakterze „Planu Działań dla Miast” przesądza przedstawienie w jednej inicjatywie bogactwa różnorodnych doświadczeń, którymi polskie miasta mogą dzielić się z innymi. Program PDM prowadzony był równolegle do prac nad nową Krajową Polityką Miejską 2030 i stanowi jeden z projektów strategicznych ujętych w KPM 2030. Pokazuje dobre praktyki wypracowane już przez polskie miasta w ostatnich latach, aby mierzyć się z wyzwaniami w 17 celach, w tym ubóstwem mieszkańców, nierównościami społecznymi, barierami w rozwoju gospodarczym czy zmianami klimatu. Jednocześnie jak w soczewce dokument skupia się na 2022 roku i ukazuje bogactwo projektów zaplanowanych w miastach na ten rok. Chociaż Światowe Forum Miejskie trwa kilka dni, poprzez te działania jest obecne w ponad 100 polskich miastach przez cały okres realizacji „Planu Działań dla Miast”.

Sosnowiec bierze udział w Programie „Plan Działań dla Miast. Modelowa lokalność” z projektem „MPGO Sp. z o.o. Sosnowiec w obiegu zamkniętym – praktyczne aspekty wdrożenia gospodarki cyrkularnej w wybranych obszarach polityki miejskiej”, co przyczyni się do pozostawienia trwałego wkładu w wypracowanie wspólnej wizji zrównoważonego rozwoju polskich miast dzięki wymianie doświadczeń. Włączając się w światowy trend zrównoważonej przemiany przestrzeni miejskich oraz realizując projekt w ramach „Planu Działań dla Miast”, Sosnowiec uczestniczy w dyskusji na temat rozwoju terenów zurbanizowanych oraz tworzeniu platformy dla systematycznego udoskonalania i wdrażania dobrych wzorców w lokalnych politykach miejskich. PDM ma na celu upowszechnienie dobrych praktyk zaczerpniętych ze zrealizowanych przedsięwzięć wypełniających Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ oraz promocję osiągnięć poszczególnych miast w ich wypełnianiu, istotnych z perspektywy miast i szukania odpowiedzi na lokalnie występujące problemy, niezależnie od skali projektów lub działań.

Działania Sosnowca realizowane w ramach „Planu Działań dla Miast” w projekcie „MPGO Sp. z o.o. Sosnowiec w obiegu zamkniętym – praktyczne aspekty wdrożenia gospodarki cyrkularnej w wybranych obszarach polityki miejskiej” odwołują się do 6. i 12. Celu Zrównoważonego Rozwoju, tj. Czysta woda i warunki sanitarne oraz Odpowiedzialna konsumpcja i produkcja. Realizacja tego projektu wpisuje się w rozstrzygnięcia strategiczne w dokumentach strategicznych Sosnowca wymienionych w raporcie. Zapraszamy do lektury raportu i zapoznania się z wyzwaniami i osiągnięciami Sosnowca.

Rozdział 1. Przyczyny podjęcia przez miasto Sosnowiec działań w Celu 12. Odpowiedzialna konsumpcja i produkcja oraz Celu 6. Czysta woda i warunki sanitarne

1.1. Krótka charakterystyka miasta

Sosnowiec to miasto na prawach powiatu o powierzchni 91 km², położone na południu Polski, w województwie śląskim. Stanowi część Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii (GZM), powstałej w ramach policentrycznej aglomeracji, jest położone w jej wschodniej części. Miasto powstało dzięki rozwojowi górnictwa i hutnictwa, jednak z czasem jego profil zmienił się na przemysłowo-handlowy. Liczy 197 586 mieszkańców (BDL GUS, 2020), z czego 174 300 jest objętych deklaracją zagospodarowania odpadów (stan na kwiecień 2022).

Sosnowiec jest największym pod względem liczby ludności miastem Zagłębia Dąbrowskiego oraz trzecim w województwie śląskim. Od lat 90. XX wieku odnotowuje jednak systematyczny spadek liczby ludności głównie z powodu restrukturyzacji przemysłu i likwidacji większości zakładów wydobywczych. Obecna gospodarka jest wielogałęziowa, a w jej strukturze dominują małe i średnie firmy prywatne. Na terenie miasta działa Sosnowiecki Park Naukowo-Technologiczny i istnieje podstrefa Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.

Miasto położone jest na Wyżynie Śląskiej, będącej częścią Wyżyny Śląsko-Krakowskiej, nad rzekami Czarną Przemszą, Białą Przemszą i Brynicą. Jego nazwa pochodzi od porastających niegdyś te tereny borów sosnowych. Na terenie Sosnowca znajduje się ponad 2500 ha terenów zielonych, wśród nich wiele parków, m.in. tych zakładanych przy rezydencjach sosnowieckich przemysłowców. W mieście znajduje się kilkadziesiąt drzew wpisanych na listę pomników przyrody oraz obszar chroniony Natura 2000 „Torfowisko Bory”.

Najstarsze ślady osadnictwa notowane są na okres epoki brązu i wczesną epokę żelaza. Pod względem historycznym miasto położone jest w Małopolsce, w dawnej ziemi krakowskiej. Powstało z połączenia wielu istniejących miejscowości w wyniku procesów urbanizacyjnych. Sosnowiec posiada prawa miejskie od 1902 roku, powstał jako miasto przemysłowe dzięki szybkiemu rozwojowi przemysłu ciężkiego. Do zabytków miasta należą zamki, pałace i dwory, np. Zamek Sielecki – najstarszy obiekt w mieście pochodzący z późnego średniowiecza, oraz pałac Schöna wraz z zespołem pałacowo-parkowym, a także zabytki architektury sakralnej, np. św. Joachima i cerkiew prawosławna pw. Wiary, Nadziei i Miłości, oraz zabytkowe dworce kolejowe i osiedla robotnicze.

W celu realizacji zadań własnych została powołana spółka do zaspokajania potrzeb mieszkańców w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi. Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Odpadami Sp. z o.o. w Sosnowcu (MPGO) zostało utworzone na podstawie uchwały Rady Miejskiej w Sosnowcu z listopada 2009 roku. Spółka rozpoczęła działalność w kwietniu 2010 roku pod nazwą Miejski Zakład Składowania Odpadów Sp. z o.o. jako jednoosobowa spółka miejska. Do Spółki został wniesiony aportem majątek jednostki budżetowej Miejski Zakład Składowania Odpadów, zlikwidowanej w 2009 roku. W sierpniu 2015 roku spółka zmieniła nazwę na Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Odpadami Sp. z o.o. w związku z koniecznością dostosowania nazwy do aktualnego profilu działalności.

Od września 2014 roku podstawowym rodzajem działalności prowadzonej przez MPGO jest przetwarzanie i unieszkodliwianie odpadów komunalnych, w tym:

• mechaniczne przetwarzanie odpadów w sortowni (w tym odzysk surowców wtórnych),
• biologiczne przetwarzanie odpadów ulegających biodegradacji,
• biologiczne przetwarzanie odpadów zielonych,
• mechaniczne przetwarzanie odpadów w zakładzie demontażu zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz odpadów wielkogabarytowych,
• odzysk odpadów na składowisku,
• unieszkodliwianie poprzez składowanie odpadów na składowisku odpadów.

Od 2017 roku spółka produkuje organiczny środek poprawiający właściwości gleby, Ekokompost Sosnowiecki, ponadto prowadzi aktywne działania z zakresu edukacji ekologicznej.

1.2. Główne wyzwania i ich ujęcie w strategii rozwoju miasta

Ponieważ Strategia Rozwoju Miasta Sosnowca 2030+ jeszcze nie powstała, obowiązującym dokumentem strategicznym w Sosnowcu jest nadal Strategia Rozwoju Miasta Sosnowca do 2020 roku. Celem strategicznym dokumentu jest osiągnięcie przez miasto trwałego rozwoju, natomiast zgodnie z wizją Sosnowiec ma być ośrodkiem wyspecjalizowanych usług i nowoczesnej gospodarki, o czystym środowisku i zmodernizowanej infrastrukturze.

W procesie przygotowywania strategii zidentyfikowano, m.in. problem nadmiernego zanieczyszczenia wód elementami fizyko-chemicznymi i bakteriologicznymi oraz potrzebę kontynuowania działań porządkujących gospodarkę odpadami w mieście.

W ramach priorytetu E – Zwiększenie atrakcyjności miasta poprzez inwestycje, modernizacje, doskonalenie funkcjonowania administracji samorządowej oraz poprawę środowiska przyrodniczego i kulturowego – znalazły się cele pośrednie takie, jak: budowa kompleksowego systemu gospodarki odpadami (z kierunkiem działań: usprawnienie systemu selektywnego gromadzenia odpadów wraz z budową i rozbudową elementów tego systemu) oraz utworzenie systemu kształtowania i korzystania z zasobów wodnych – prowadzenie racjonalnej gospodarki wodno-ściekowej (wśród kierunków działań znajdują się m.in. budowa i rozbudowa elementów systemów infrastruktury zaopatrzenia w wodę oraz kanalizacji sanitarnej i deszczowej, a także podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców miasta).

W myśl Programu Ochrony Środowiska dla Miasta Sosnowca na lata 2017-2020 z perspektywą na lata 2021-2024 pozytywne efekty realizacji polityki ochrony środowiska Sosnowca powinny zostać osiągnięte przez realizację celów takich, jak:  ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi; gospodarowanie wodami dla ochrony przed powodzią, suszą i deficytem wody; poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych; dążenie do doprowadzenia, aby wszystkie nieczystości ciekłe gromadzone w zbiornikach bezodpływowych usuwane były w sposób zgodny z przepisami ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach i przepisami odrębnymi; zapewnienie dostępu do czystej wody dla społeczeństwa i gospodarki; poprawa systemu zbierania selektywnego odpadów; rekultywacja obszarów poprzemysłowych (co pozwala na ponowne wykorzystanie zagospodarowanych już wcześniej terenów) oraz zagospodarowanie odpadów niebezpiecznych.

W ramach obszaru interwencji – Gospodarka wodno-ściekowa wyznaczono cele takie, jak: rozwój i dostosowanie instalacji i urządzeń służących zrównoważonej i racjonalnej gospodarce wodnościekowej dla potrzeb ludności i przemysłu; osiągnięcie i utrzymanie co najmniej dobrego stanu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych; rozwój i dostosowanie instalacji oraz urządzeń służących zrównoważonej i racjonalnej gospodarce wodnościekowej dla potrzeb ludności i przemysłu. W ramach programu ujęto również działania związane z racjonalną gospodarką odpadami i podniesieniem świadomości ekologicznej mieszkańców miasta w tym zakresie. Jednym z zadań zapisanych w ramach gospodarki odpadami i zapobiegania powstawaniu odpadów jest budowa nowej kwatery składowiska odpadów wraz z systemem drenażu i podczyszczalnią odcieków

Rozdział 2. Charakterystyka Celu 12. Odpowiedzialna konsumpcja i produkcja oraz Celu 6. Czysta woda i warunki sanitarne z perspektywy Sosnowca

Badania przytoczone w aktualnym programie ochrony środowiska wykazały, że na terenie miasta występują przekroczenia wartości normatywnych w wodach powierzchniowych. W punkcie pomiarowym „Biała Przemsza – w Maczkach” wody te odznaczają się stanem chemicznym poniżej dobrego, a stan ekologiczny oceniono jako umiarkowany. W punkcie pomiarowym „Biała Przemsza – ujście do Przemszy” odznaczają się one stanem chemicznym poniżej dobrego, a potencjał ekologiczny oceniono jako słaby. Ogólny stan wód w obu badanych punktach oceniono jako zły, dlatego tak ważne jest stałe monitorowanie stanu wód oraz inwestycje związane z rozbudową sieci kanalizacyjnej i oczyszczaniem wody w oczyszczalni. Jako słabe strony miasta w zakresie gospodarki wodno-ściekowej wskazano m.in. nadmierne zanieczyszczenie wód powierzchniowych, będące wynikiem odprowadzania dużych ilości ścieków komunalnych i przemysłowych oraz niedostatecznie rozwinięty system kanalizacyjny.

Dotychczas ścieki z Zakładu Przetwarzania i Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych (ZPiUOK) były wywożone wozem asenizacyjnym do Miejsko-Przemysłowej Oczyszczalni Ścieków w Oświęcimiu Sp. z o.o. oraz odprowadzane do kanalizacji sosnowieckich wodociągów.

Niestety ze względu na wysokie parametry zanieczyszczeń w ściekach z ZPiUOK odprowadzanie ścieków do sieci kanalizacyjnej jest ściśle limitowane. Ponadto odcieki z pozostałych instalacji, jakimi są składowiska odpadów na kwaterze A, B i C (a także budowanej kwaterze D), również były wywożone wozami asenizacyjnymi do różnych odbiorców: Sosnowieckich Wodociągów S.A., Miejsko-Przemysłowej Oczyszczalni Ścieków w Oświęcimiu Sp. z o.o. oraz do Wodociągów Jaworzno Sp. z o.o. Logistyka transportu wpływa niekorzystnie na pracę spółki oraz oddziałuje na środowisko – poprzez emisję spalin podczas transportu. Również koszty utylizacji odcieków stały się uciążliwymi kosztami operacyjnymi, dlatego spółka po konsultacji z miastem i wodociągami podjęła decyzję o realizacji inwestycji polegającej na budowie przyzakładowej podczyszczalni ścieków przemysłowych.

Rozdział 3. Droga Sosnowca do doskonałości w realizacji Celu 12. Odpowiedzialna konsumpcja i produkcja oraz Celu 6. Czysta woda i warunki sanitarne

3.1. Działania miasta w drodze do realizacji Celu 12. Odpowiedzialna konsumpcja i produkcja oraz Celu 6. Czysta woda i warunki sanitarne

Miasto Sosnowiec podejmuje wiele działań w celu przeciwdziałania negatywnym zmianom środowiska, na rzecz edukacji ekologicznej, rozwoju gospodarki o obiegu zamkniętym, a także zapewnienia dostępu do czystej wody i jej odpowiedniego oczyszczania. W ostatnich latach stale prowadzone są prace związane z przebudową sieci wodociągowej i kanalizacji sanitarnej oraz z budową sieci wodociągowo-kanalizacyjnej tak, by mieszkańcy kolejnych rejonów miasta mogli się podłączyć do kanalizacji. Działania te prowadzone są m.in. w ramach projektu „Gospodarka wodno-ściekowa w Sosnowcu – Etap III”, w ramach którego gmina otrzymała dofinansowanie ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Rozbudowie podlega także system kanalizacji deszczowej, budowane są tłocznie ścieków i zbiorniki retencyjne dla wód opadowych.

W mieście we współpracy z różnorodnymi partnerami powstają kolejne ogrody deszczowe. W ramach ich zakładania często odbywają się wydarzenia towarzyszące jak warsztaty edukacyjne i zajęcia praktyczne związane z zakładaniem przykładowego ogrodu deszczowego związane z powstaniem ogrodu deszczowego przy Zespole Szkół nr 2 w Sosnowcu.

Miasto realizuje również wiele programów związanych z dotacjami na realizację inwestycji mogących przyczynić się do poprawy jakości powietrza i efektywności energetycznej obiektów, m.in. na zakup i montaż instalacji odnawialnych źródeł energii (np. pomp ciepła do podgrzewania wody), modernizację systemów grzewczych, demontaż i utylizację wyrobów zawierających azbest. Realizuje też projekt „Po(d)lej deszczem w Sosnowcu”, który pozwala na uzyskanie dotacji na budowę ogrodów deszczowych i innych instalacji do gromadzeniu wód opadowych i roztopowych w miejscu ich powstania oraz uczestniczy w Programie „Czyste Powietrze”.

W Sosnowcu od niedawna znajdują się specjalne kontenery na elektrośmieci, do których można wyrzucać wyeksploatowane urządzenia, takie jak stary telewizor, zużyte baterie, mały sprzęt AGD. Na terenie miasta ma się znaleźć 30 takich kontenerów. Do sosnowieckich szkół niebawem ma również trafić komiks o tym, w jaki sposób selekcjonować elektroodpady.

Rycina 1. Kontenery na elektrośmieci w Sosnowcu (źródło: UM Sosnowiec, https://www.sosnowiec.pl/elektrosmieci/)

MPGO rokrocznie prowadzi inwestycje w celu usprawniania gospodarki odpadami na terenie miasta. Należą do nich m.in. budowa nowych kwater do składowania odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, rozbudowa kompostowni czy sortowni. Spółka realizuje również wiele przedsięwzięć związanych z edukacją ekologiczną mieszkańców. Można do nich zaliczyć organizację ekopikników, opracowanie kilku gier mających na celu edukację mieszkańców, jak powinno się segregować śmieci i dbać o środowisko – „Monopoly Recykling w Sosnowcu” i karty Top Trumps.

3.2.  Modelowa lokalność – dobra praktyka miasta

Spółka Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Odpadami Sp. z o.o. w Sosnowcu prowadzi cykliczne akcje ekologiczne pogłębiające świadomość mieszkańców w zakresie gospodarki odpadami:

• „Ekososna z Ekostacji. Wymień surowce na rośliny” – cykliczna akcja ekologiczna dla mieszkańców Sosnowca; konkurs polega na zbiórce surowców wtórnych – makulatury, puszek oraz butelek PET – za przywiezienie których mieszkańcy utrzymują pieczątki; określona liczba pieczątek upoważnia do odbioru kupony na rośliny o wartości 10 zł; mieszkaniec, który podczas całej akcji uzbiera najwięcej pieczątek otrzymuje nagrodę główną – rower;

Rycina 2. Akcja „Ekososna z Ekostacji” (źródło: MPGO w Sosnowcu)

• „Sosnowiecki Lider Ekologii” to konkurs zbiórki surowców wtórnych, skierowany do przedszkoli, szkół podstawowych i ponadpodstawowych z terenu gminy; akcja polega na zbiórce surowców wtórnych – zużytych baterii i makulatury; celem działań MPGO jest edukacja ekologiczna, budowanie świadomości ekologicznej wśród najmłodszych mieszkańców miasta; zbiórka surowców wtórnych uczy postaw proekologicznych i pokazuje, jak ważne jest dbanie o środowisko naturalne; konkurs podzielony jest na trzy etapy, po zakończeniu każdego z nich następuje odbiór surowców z placówek przez firmę zajmującą się odbiorem odpadów; wyniki publikowane są stronie WWW spółki, a wyróżniające się placówki otrzymują drobne upominki;

Rycina  3. Konkurs „Zbieramy zużyte baterie”  (źródło: MPGO w Sosnowcu)

• „Wrzuć butelkę. Wesprzyj wybrany cel” – od 2018 roku w ramach programu zbiórki surowców w mieście ustawiono pięć automatów, do których mieszkańcy mogą wrzucać butelki PET, wspierając jednocześnie sosnowiecki sport; w 2019 roku program został rozszerzony o kolejne trzy maszyny, do których oprócz butelek PET można wrzucać również puszki aluminiowe; akcja ma zmniejszyć ilość odpadów, które trafiają na składowisko, a tym samym wspierać lokalny recykling;

Rycina 4. Automat do wrzucania butelek PET ” (źródło: MPGO w Sosnowcu)

• Konkurs na „Ekochoinkę” – konkurs na świąteczne drzewko z odpadów; akcja skierowana jest do wszystkich uczniów sosnowieckich placówek oświatowych; klasy, które wykonają najlepsze prace, zostają nagrodzone warsztatami edukacyjnymi o tematyce ekologicznej.

Pozostałe działania edukacyjne polegają na prowadzeniu akcji edukacyjno-promocyjnej w sosnowieckich szkołach podstawowych, dotyczących ograniczenia produkcji odpadów i prawidłowej ich segregacji. Zajęcia w formie warsztatów przeprowadzane są we wszystkich klasach każdej placówki oświatowej.

W 2022 roku Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Odpadami Sp. z o.o. w Sosnowcu planuje rozszerzenie działań edukacyjnych przez:

• zaproszenie mieszkańców do udziału w konferencji „Sosnowiec dla klimatu – klimat dla Sosnowca” – organizacja warsztatów szycia woreczków wielorazowych na warzywa i owoce i animacje ekologiczne;

Rycina 5. Warsztaty szycia woreczków wielorazowych na warzywa i owoce (źródło: MPGO w Sosnowcu)

• wprowadzenie aplikacji mobilnej EkoApka dla mieszkańców Sosnowca – aplikacja będzie narzędziem wspierających mieszkańców miasta w codziennej segregacji odpadów; będzie zawierać „Słownik odpadowy” z informacjami, jak segregować problematyczne śmieci, oraz wskazówkami, jak ograniczyć produkcję odpadów, jak być bardziej „eko” w domu, a także filmy instruktażowe, dzięki którym samodzielnie będzie można uszyć woreczki na warzywa czy ekotorbę; aplikacja będzie do pobrania ze Sklepu Play oraz AppStore od końca maja 2022 roku.

Rycina 6. EkoApkka dla mieszkańców Sosnowca (źródło: MPGO w Sosnowcu)

Wszystkie wymienione akcje organizowane są we współpracy z Wydziałem Ekologii i Gospodarki Odpadami Urzędu Miejskiego w Sosnowcu.

Warto również zaznaczyć, że w celu dalszego rozwoju w lipcu 2017 roku decyzją Ministerstwa Rozwoju Wsi i Rolnictwa spółka uzyskała pozwolenie na wprowadzenie do obrotu organicznego środka poprawiającego właściwości gleby „Ekokompost Sosnowiecki” produkowanego z przyjmowanych odpadów zielonych i przetworzonych w procesie kompostowania.

Rycina. 7. Ekokompost Sosnowiecki (źródło: MPGO w Sosnowcu)

3.3. Opis projektu wybranego do realizacji w ramach ,,Planu Działań dla Miast. Modelowa lokalność’’

3.3.1. Krótka charakterystyka projektu

Sosnowiec realizuje projekt „MPGO Sp. z o. o. Sosnowiec w obiegu zamkniętym – praktyczne aspekty wdrożenia gospodarki cyrkularnej w wybranych obszarach polityki miejskiej”. Ze względu na dotychczasową politykę gospodarki wodno-ściekowej prowadzoną przez MPGO na skutek rozmów i konsultacji z gminą spółka podjęła się realizacji budowy przyzakładowej podczyszczalni ścieków przemysłowych. Dotychczas ścieki z Zakładu Przetwarzania i Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych (ZPiUOK) były wywożone wozem asenizacyjnym do Miejsko-Przemysłowej Oczyszczalni Ścieków w Oświęcimiu Sp. z o.o. i odprowadzane do kanalizacji wodociągów.

Podczas planowania i projektowania inwestycji podjęto szereg konsultacji i działań, aby projekt spełniał najnowsze wymagania i wytyczne. Dobrano optymalną dla spółki technologię – reaktory MBR – która ma zapewniać możliwość stabilnego prowadzenia podczyszczania ścieków pochodzących ze wszystkich źródeł (ZPiUOK i poszczególnych kwater składowiska odpadów) oraz odprowadzania ich do sieci kanalizacyjnej Sosnowieckich Wodociągów S.A.

Dzięki temu rozwiązaniu ścieki będą ujmowane i podczyszczane w obrębie jednej lokalizacji bez konieczności wywożenia ich wozami asenizacyjnymi, co wpłynie pozytywnie nie tylko na organizację pracy przedsiębiorstwa, ale również ograniczenie negatywnego oddziaływania na środowisko (emisja spalin z transportu ścieków). Ponadto, inwestycja realizowana przez MPGO będzie wpływała pozytywnie na system gospodarki ściekami z perspektywy Sosnowieckich Wodociągów S.A. – i tym samym z perspektywy gminy.

Cały proces podczyszczania sterowany będzie automatycznie, a połączenie metod biologicznych z wysokociśnieniową filtracją membranową będzie umożliwiało usuwanie zanieczyszczeń biodegradowalnych i trudno/niebiodegradowalnych na stałym poziomie.

Planowany termin realizacji projektu to IV kwartał 2022 roku, działania będą kontynuowane w kolejnych latach.

Głównym efektem zgłoszonego do „Planu Działań dla Miast” projektu jest realizacja inwestycji „Rozbudowa Zakładu Przetwarzania i Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych – etap II: budowa instalacji podczyszczania ścieków przemysłowych powstających na terenie MPGO Sp. z o.o. w Sosnowcu”, której ukończenie zaplanowano na koniec IV kwartału 2022 roku. Obecnie trwają roboty budowlane, zarówno prace ogólnobudowlane jak i instalacyjno-technologiczne. Zastosowana technologia – MBR (biologiczne reaktory membranowe) – stanowią najlepsze rozwiązanie do oczyszczania tego rodzaju ścieków, których ilość i jakość jest ściśle uzależniona od opadów atmosferycznych oraz od ilości i jakości przetwarzanych (w ZPiUOK) i składowanych odpadów. Projektowana przepustowość instalacji to 200 m3/d (z możliwością zwiększenia do 240 m3/d). Nowy ciąg technologiczny zapewnia stabilne warunki oczyszczania ścieków, a pełna automatyzacja i systemy zabezpieczeń zapobiegają niekontrolowanej emisji zanieczyszczeń poza podczyszczalnię.

W trakcie inwestycji zostaną zainstalowane następujące obiekty/urządzenia:

• zbiornik wyrównawczy – pełniący rolę buforową instalacji; dzięki systemowi intensywnego mieszania uniemożliwia się osadzanie zawiesin na dnie zbiornika przez co zmniejsza się częstotliwość jego czyszczenia;
• filtry workowe – służące do redukcji zawiesiny i zanieczyszczeń stałych występujących w ściekach, aby na dalszych etapach oczyszczania (biologicznego i membranowego) nie stanowiły zagrożenia dla układu;
• zbiornik denitryfikacji – pierwszy stopień oczyszczania biologicznego polegający na redukcji związków azotu do azotu amonowego;
• zbiorniki nitryfikacji 1 i 2 – drugi stopień oczyszczania biologicznego polegającego na utlenianiu azotu amonowego do azotu azotynowego i azotanowego i w końcowej do azotu gazowego; system oczyszczania biologicznego nie tylko redukuje stężenia różnych form azotu w ściekach, ale i inne zanieczyszczenia biodegradowalnr (fosfor, ChZT oraz BZT5);
• ultrafiltracja (UF) – głównym zadaniem podwójnego modułu UF jest oddzielenie osadu nadmiernego ze ścieków (bakterii wykorzystywanych w procesach biologicznego oczyszczania denitryfikacji i nitryfikacji) od ścieków oczyszczonych; osad zawracany jest do zbiornika denitryfikacji w celu utrzymania odpowiedniego stężenia bakterii w układzie; na tych pętlach następuje również redukcja ChZT i pozostałych zanieczyszczeń, które bakterie wykorzystują jako pokarm – zanieczyszczenia wbudowywane są w komórkę bakteryjną; jeżeli w układzie jest za dużo osadu – będzie on kierowany bezpośrednio do oddzielnego zbiornika na osad nadmierny; ściek oczyszczony po UF kierowany jest na doczyszczanie na układ nanofiltracji;
• nanofiltracja (NF) – proces wysokociśnieniowy, na skutek którego oddzielone zostają jony jednowartościowe od dwuwartościowych; ze względu na zastosowany materiał membran przewiduje się również selektywną redukcję jonów jednowartościowych; nanofiltracja będzie układem, którego pracą będzie sterować automatyczny pomiar zanieczyszczeń na odpływie z ultrafiltracji; jeżeli stężenie zanieczyszczeń będzie niewielkie i zostaną zachowane parametry ścieków odprowadzanych do kanalizacji sanitarnej – nanofiltracja pozostanie wyłączona (oszczędność energetyczna), a ścieki oczyszczone będą odprowadzane bezpośrednio do kanalizacji; jeżeli ścieki po procesie ultrafiltracji będą wymagały doczyszczenia – nanofiltracja automatycznie się włączy w celu doczyszczenia ścieków;
• zbiorniki na reagenty – zbiorniki magazynujące środki chemiczne, które w razie potrzeby automatycznie są dodawane do procesu;
• układ odwadniania osadu nadmiernego – magazynuje osad nadmierny odprowadzony z układu biologicznego. Ze zbiornika odprowadzany jest na wirówkę.

3.3.2. Produkty/rezultaty z odniesieniem do wskaźników zrównoważonego rozwoju

Efektami projektu będą poprawa warunków środowiskowych, usprawnienie gospodarki wodno-ściekowej przedsiębiorstwa i zmniejszenie emisji spalin.

Rezultatami projektu w odniesieniu do Celu 6. będzie zmniejszenie emisji zanieczyszczeń i zużycia wody. W odniesieniu do Celu 12. będzie to zwiększenie stopnia ponownego wykorzystania materiałów i odpadów.

Rycina 8. Potencjalne oddziaływanie projektu (źródło: MPGO w Sosnowcu)