Wstęp

Towarzyszący 11. Światowemu Forum Miejskiemu „Plan Działań dla Miast. Modelowa lokalność” (PDM) to program unikatowy w skali europejskiej. Łączy ponad sto polskich miast, które w różnorodny sposób odpowiadają na lokalne wyzwania zgodne z celami zrównoważonego rozwoju określonymi w Agendzie 2030. Jego celem jest włączenie polskich miast w światową dyskusję na temat trendów zrównoważonej urbanizacji oraz popularyzacja ich wdrażania w ramach zadań własnych miast.

Kryterium kwalifikacji do programu stanowiły dotychczasowe osiągnięcia miast w wybranym celu zrównoważonego rozwoju Agendy 2030. O unikatowym charakterze „Planu Działań dla Miast” przesądza przedstawienie w jednej inicjatywie bogactwa różnorodnych doświadczeń, którymi polskie miasta mogą dzielić się z innymi. Program PDM prowadzony był równolegle do prac nad nową Krajową Polityką Miejską 2030 i stanowi jeden z projektów strategicznych ujętych w KPM 2030. Pokazuje dobre praktyki wypracowane już przez polskie miasta w ostatnich latach, aby mierzyć się z wyzwaniami w 17 celach, w tym ubóstwem mieszkańców, nierównościami społecznymi, barierami w rozwoju gospodarczym czy zmianami klimatu. Jednocześnie jak w soczewce dokument skupia się na 2022 roku i ukazuje bogactwo projektów zaplanowanych w miastach na ten rok. Chociaż Światowe Forum Miejskie trwa kilka dni, poprzez te działania jest obecne w ponad 100 polskich miastach przez cały okres realizacji „Planu Działań dla Miast”.

Starachowice biorą udział w Programie „Plan Działań dla Miast. Modelowa lokalność” z projektem „Edukacja Ekologiczna w EKO szkole, co przyczyni się do pozostawienia trwałego wkładu w wypracowanie wspólnej wizji zrównoważonego rozwoju polskich miast dzięki wymianie doświadczeń. Włączając się w światowy trend zrównoważonej przemiany przestrzeni miejskich oraz realizując projekt w ramach „Planu Działań dla Miast”, Starachowice uczestniczą w dyskusji na temat rozwoju terenów zurbanizowanych oraz tworzenie platformy dla systematycznego udoskonalania i wdrażania dobrych wzorców w lokalnych politykach miejskich. PDM ma na celu upowszechnienie dobrych praktyk zaczerpniętych ze zrealizowanych przedsięwzięć wypełniających Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ oraz promocję osiągnięć poszczególnych miast w ich wypełnianiu, istotnych z perspektywy miast oraz szukania odpowiedzi na lokalnie występujące problemy, niezależnie od skali projektów lub działań.

Działania Starachowic realizowane w ramach „Planu Działań dla Miast” w projekcie „Edukacja Ekologiczna w EKO szkole” odwołują się do 3., 4. i 13. Celu Zrównoważonego Rozwoju tj. Dobre zdrowie i jakość życia, Dobra jakość edukacji oraz Działania w dziedzinie klimatu. Realizacja tego projektu wpisuje się w rozstrzygnięcia strategiczne w dokumentach strategicznych Starachowic wymienionych w raporcie. Zapraszamy do lektury raportu i zapoznania się z wyzwaniami i osiągnięciami Starachowic.

Rozdział 1. Przyczyny podjęcia przez Starachowice działań w Celu 3. Dobre zdrowie i jakość życia, Celu 4. Dobra jakość edukacji oraz Celu 13. Działania w dziedzinie klimatu

1.1. Krótka charakterystyka miasta

Starachowice to miasto o bogatym dziedzictwie kulturowym i przyrodniczym, a także z wielkimi tradycjami przemysłowymi. Starachowice, trzecie co do wielkości miasto w województwie świętokrzyskim, zajmuje około 32 km² i liczy 47 638 mieszkańców (BDL GUS, 2020). Położone jest w północno-wschodniej części województwa świętokrzyskiego, w otulinie Sieradowickiego Parku Krajobrazowego oraz w obszarze chronionego krajobrazu. Miasto położone jest w otoczeniu dużych kompleksów leśnych cechujących się wybitnymi walorami przyrodniczymi oraz krajobrazowymi. Na północ od rzeki Kamiennej znajduje się Puszcza Iłżecka, zaś na południe Puszcza Świętokrzyska. Charakterystycznymi miejscami miasta są trzy zbiorniki wodne – Pasternik, na którym znajduje się użytek ekologiczny, Lubianka oraz Piachy – zbiorniki słyną z wody o wysokiej klasie czystości. W sercu miasta znajduje się również dziesięciohektarowy Park Miejski, swoiste „płuca miasta”, który przeszedł rewitalizację. Miejscem chętnie odwiedzanym przez mieszkańców jest odsłonięcie skalne w centrum miasta popularnie nazywane „skałkami”, uznane za pomnik przyrody nieożywionej.

Rycina 1. Położenie Starachowic (źródło: UM Starachowice)

Linia kolejowa i droga krajowa dzielą Starachowice na dwie części – północną i południową. Ta pierwsza charakteryzuje się dużym uprzemysłowieniem i wielorodzinną zabudową mieszkaniową. Występuje tutaj znaczna koncentracja mieszkańców i usług publicznych. Część północna posiada wykształconą strukturę urbanistyczną, która wymaga uzupełnienia, rewitalizacji i dokapitalizowania. W tej część miasta dominuje funkcja mieszkaniowa z zabudową jedno i wielorodzinną.

Rycina 2., 3. Panorama miasta (źródło: UM Starachowice)

Starachowice od pokoleń związane są z przemysłem. Tradycje hutnicze były już obecne w regionie od epoki żelaza. Bliskość złóż rud żelaza spowodowała powstanie w 1899 roku wielkiego pieca, który funkcjonował do 1968 roku. Wzdłuż doliny rzeki Kamiennej funkcjonowało kilka podobnych pieców – do obecnych czasów przetrwał jeden w Starachowicach, w którym mieści się Muzeum Przyrody i Techniki „Ekomuzeum” im. Jana Pazdura. W połowie XIX wieku Starachowice stały się największym ośrodkiem przemysłu metalowego. Natomiast po II wojnie światowej uruchomiono produkcję samochodów ciężarowych „Star”. Dzięki Fabryce Samochodów Ciężarowych „Star” miasto zaczęło prężnie się rozwijać, znacząco wzrosła liczba mieszkańców. Okres transformacji ustrojowej oraz przemian gospodarczych lat 90. bardzo negatywnie wpłynął na dalszy rozwój miasta, czego skutkiem było wysokie bezrobocie oraz szereg problemów społecznych. Masowe zwolnienia w głównym zakładzie przemysłowym miasta, spowodowały, iż głównym udziałowcem spółki „Star” Trucks Sp. z o.o. został niemiecki koncern MAN AG. Obecnie w fabryce MAN Bus produkowane są kompletne autobusy miejskie.

Głównymi instytucjami kultury w Starachowicach są:

• Park Kultury (powstały z połączenia Starachowickiego Centrum Kultury i Młodzieżowego Domu Kultury) – w wydarzeniach każdego roku bierze udział od 20 000 do 30 000 osób; dodatkowo funkcjonuje tu Kino „Kultura”, które corocznie wyświetla około 1000 seansów i odwiedza je około 15 000 widzów; Park Kultury do swojej dyspozycji ma amfiteatr położony w Parku Miejskim, w którym organizowane są cykliczne wydarzenia w okresie letnim;
• Muzeum Przyrody i Techniki „Ekomuzeum” im. Jana Pazdura jest jedynym muzeum w Starachowicach; prowadzone jest przez starostwo powiatowe, mieści się na terenie wygaszonego w 1968 rok Wielkiego Pieca; liczba odwiedzających muzeum w latach 2013-2019 wynosiła od 18 000 do 32 000 zwiedzających rocznie;
• Miejska Biblioteka Publiczna – składa się z siedziby głównej i sześć filii; oprócz gromadzenia, przechowywania i udostępniania materiałów bibliotecznych placówka realizuje politykę oświatową, kulturalną i informacyjną miasta i upowszechnia wiedzę i kulturę; w 2019 roku biblioteka zorganizowała 505 wydarzeń takich, jak: koncerty, spotkania autorskie i promocyjne, wystawy, lekcje biblioteczne, konkursy, wieczory bajek, nocne czytania, kluby dyskusyjne książek, wykłady czy zajęcia plastyczne mających na celu promocję czytelnictwa; w wydarzeniach tych, corocznie bierze udział około 10 000 osób.

Starachowice zapewniają mieszkańcom możliwość spędzania czasu wolnego oraz korzystania z różnych form aktywnego wypoczynku dzięki funkcjonującym w mieście ośrodkom:

• Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji, udostępniając swoją bogatą bazę sportowo-rekreacyjną, w skład której wchodzą m.in. stadion piłkarski wraz z boiskami treningowymi, Miejska Hala Sportowa, Kryta Pływalnia oraz baseny letnie, a w okresie zimowym lodowisko,
• strzelnica sportowa,
• korty tenisowe,
• kąpieliska,
• siłownie plenerowe i obiekty rekreacyjne położone w każdej części miasta.

W Starachowicach funkcjonuje siedem żłobków i klubów dziecięcych, 15 przedszkoli, w tym osiem miejskich, 11 szkół podstawowych, w tym osiem miejskich, 13 szkół ponadpodstawowych. Budynki wszystkich miejskich szkół zostały poddane termomodernizacji, jednak ich wnętrza wymagają gruntownych remontów. Niezadawalający stan techniczny występuje również w szkołach nadzorowanych przez Starostwo Powiatowe (szkoły ponadpodstawowe).

Głównym problemem z jakimi zmagają się starachowickie szkoły jest stale malejąca liczba uczniów, spowodowana kryzysem demograficznym. Jak pokazują dane statystyczne i jakościowe zgromadzone na potrzeby opracowania programu rozwoju lokalnego, starachowicka edukacja wymaga natychmiastowych działań naprawczych, które podniosą jakość nauczania i przełożą się na lepsze efekty edukacyjne uczniów. Starachowiccy uczniowie osiągają jedne z gorszych wyników wśród miast o zbliżonym profilu społeczno-ekonomicznym z grupy porównawczej, a w szczególności w zestawieniu z Ostrowcem Świętokrzyskim, Tomaszowem Mazowieckim, Mielcem i Sandomierzem. Istotą dobrej jakości edukacji są sami nauczyciele, którzy odpowiadają za sukces i jakość edukacji uczniów. W roku 2020 starachowiccy dyrektorzy szkół podstawowych zwrócili uwagę na potrzebę podnoszenia kompetencji zawodowych nauczycieli przede wszystkim kompetencji miękkich, tj. dotyczących radzenia sobie z wypaleniem zawodowym i motywacją do pracy, umiejętności rozwiązywania konfliktów, nowoczesnych metod kształcenia oraz doskonalenia umiejętności IT. Również w 2020 roku podczas prowadzonych spotkań z uczniami szkół podstawowych oraz ponadpodstawowych zwrócili oni uwagę na dość istotną problematykę, która dotyczy przede wszystkim niskiej motywacji nauczycieli do nauczania, schematycznie i nieatrakcyjnie prowadzone lekcje, problemy z zajęciami online, niewystarczająca liczba ciekawych klas profilowanych, trudności z nauczaniem języków obcych, niedostosowane do nauczania sale, niewygodne krzesła i stoliki, niewystarczające w stosunku do potrzeb wyposażenie i pomoce dydaktyczne. Powyższe problemy dają obraz edukacji, która stanęła w miejscu, a z badań przeprowadzonych na potrzeby opracowania Planu Rozwoju Instytucjonalnego dla miasta wynika, że jednym z najpoważniejszych problemów na poziomie instytucjonalnym jest brak wizji rozwoju edukacji w mieście i niewystarczająca współpraca  w celu podniesienia jakości nauczania między urzędem miasta, który jest organem prowadzącym dla przedszkoli i szkół podstawowych, a starostwem powiatowym odpowiedzialnym za edukację na szczeblu ponadpodstawowym. Starostwo powiatowe i gmina Starachowice podejmują co prawda wspólne inicjatywy związane z edukacją, ale dotyczą one kwestii gospodarczych, np. przeniesienia liceum ogólnokształcącego do budynku gminnego o lepszym standardzie po wygaszonym gimnazjum czy wspólnej organizacji Dnia Edukacji Narodowej. Obydwa podmioty nie analizują natomiast w żaden sposób np. wyników egzaminów w szkołach, dla których nie są organem prowadzącym. Starostwo i urząd miasta w obliczu pogarszających się wyników edukacyjnych uczniów nie prowadzą również żadnych działań na rzecz wzmocnienia kadry pedagogicznej – kursów, szkoleń, warsztatów itp., które mogłyby podnieść kompetencje nauczycieli lub zmotywować ich do większej aktywności.  

Niewątpliwym potencjałem społecznym Starachowic są jego mieszkańcy, którzy zaczynają angażować się w życie publiczne miasta. Coraz częściej uczestniczą w ważnych konsultacjach społecznych i sami podejmują wiele inicjatyw. Przykładem może być zorganizowanie w 2021 roku w okresie świątecznym „Trasy Świętego Mikołaja”, który przez dwa tygodnie jeździł po mieście, rozdając drobne upominki jego mieszkańcom. Również okres pandemii pokazał, jak mieszkańcy miasta i przedsiębiorcy potrafią się jednoczyć w imię „wyższego dobra”, pomagając seniorom, instytucjom pomocy społecznej, a nawet szpitalowi, gdzie dostarczali artykuły pierwszej potrzeby, sprzęty czy środki dezynfekujące. Starachowiczanie w ciągu ostatnich kilku lat udowodnili, że potrafią się zjednoczyć wokół ważnych lokalnych spraw. Dowodem jest na to sukces akcji charytatywnych (rekordowe zbiórki Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, Szlachetna Paczka, turnieje charytatywne itp.) czy głosowania w konkursach internetowych.

1.2. Główne wyzwania i ich ujęcie w strategii rozwoju miasta

Obowiązująca Strategia Rozwoju Gminy Starachowice na lata 2018-2027 została przyjęta uchwałą nr XVI/8/2018 Rady Miejskiej w Starachowicach z dnia 20 grudnia 2018 roku. Dokument ten wyznacza ambitne, ale jednocześnie realne kierunki rozwoju społecznego, gospodarczego i przestrzennego miasta. Przyjęte cele strategiczne zogniskowano w trzech przekrojowych obszarach planowania strategicznego:

• zagospodarowanie przestrzenne,
• polityka gospodarcza,
• polityka społeczna.

Głównymi wyzwaniami związanym z planowanym projektem są: brak edukacji ekologicznej miasta i niska świadomość ekologiczna mieszkańców, brak kształtowania świadomości ekologicznej od najmłodszych lat, niewystarczająca liczba kampanii proekologicznych uwrażliwiających społeczność lokalną na kwestie związane z ochroną środowiska, nieznajomość pojęć związanych z ochroną środowiska, brak innowacyjnych programów edukacyjnych kształtujących nowoczesne nawyki i postawy w szczególności młodych ludzi, brak nowoczesnych miejsc do nauki i rozwijania zainteresowań. Warto podkreślić, że w okresie intensywnego rozwoju przemysłowego miasta nie zwracano uwagi na kwestie środowiskowe i ekologię.

Przedsięwzięcie zgłoszone w ramach „Planu Działań dla Miast” przyczyni się do powstania pierwszej w kraju, najnowocześniejszej i innowacyjnej szkoły z bogatą ofertą edukacyjną. Odpowiednie zagospodarowanie otoczenia szkoły, a przede wszystkim wyposażenie jej w ponadstandardowe rozwiązania proedukacyjne i nowoczesne pomoce naukowe podniesie poziom edukacji w mieście i uczyni ją atrakcyjną. Szkoła wraz z jej wszystkimi elementami tworzącymi swoiste centrum edukacji wpłynie na atrakcyjność oferty edukacyjnej w mieście, a w konsekwencji podniesienie poziomu wiedzy młodych ludzi.

Rozdział 2. Charakterystyka Celu 3. Dobre zdrowie i jakość życia, Celu 4. Dobra jakość edukacji oraz Celu 13. Działania w dziedzinie klimatu z perspektywy Starachowic

Miasto ma za sobą trudny okres transformacji ustrojowej. Upadek przemysłu spowodował olbrzymie bezrobocie oraz szereg problemów społecznych. Obecnie największym wyzwaniem dla miasta są kwestie demograficzne (starzejące się społeczeństwo i depopulacja) oraz działania związane z dbałością o środowisko naturalne i walką ze zmianami klimatycznymi (deszcze nawalne, wyspy ciepła). Starachowice od kilku lat sukcesywnie projektują i realizują działania, które mają z jednej strony wyrównać wewnątrzmiejskie dysproporcje rozwojowe i podnieść jakość życia mieszkańców, a z drugiej strony chronić środowisko naturalne, rozwijać bioróżnorodność, dbać o jakość powietrza. Jednym z podstawowych działań realizowanych przez miasto od 2016 roku jest proces rewitalizacji, którego kierunki i działania wyznacza Gminny Program Rewitalizacji dla Gminy Starachowice na lata 2016-2025. W ramach zaplanowanych w programie rewitalizacji działań miasto realizuje kilkadziesiąt projektów społecznych (m.in. świetlica środowiskowa, centrum interwencji kryzysowej, działania skierowane do młodzieży) oraz projektów infrastrukturalnych (m.in. termomodernizacja budynków, przyłączanie budynków zasobu komunalnego do sieci ciepłowniczej, zakup taboru niskoemisyjnego, zagospodarowanie parku miejskiego, rozwój systemu ścieżek rowerowych, zazielenianie miasta, oczyszczanie zbiornika wodnego).

Realizacja projektu EKO szkoły przyczyni się do poniesienia świadomości ekologicznej mieszkańców oraz kształtowania ich postaw od najmłodszych lat. Zniweluje brak edukacji ekologicznej miasta i niską świadomość ekologiczna mieszkańców. Bezpośrednim efektem działania będzie stworzenie nowych zielonych miejsc do nauki, integracji i spędzania wolnego czasu dla mieszkańców. Idea EKO szkoły była przedmiotem rozmów ze społecznością Szkoły Podstawowej nr 11 przez cały okres opracowywania Planu Rozwoju Lokalnego. Odbywały się regularne spotkania zarówno z nauczycielami, kadrą zarządzającą szkoły, jak i rodzicami dzieci. O „zieloną szkołę” pytaliśmy również na spotkaniach młodzież i mieszkańców miasta. Opracowanie koncepcji i oferty EKO szkoły będzie stworzone w szerokiej partycypacji społecznej wspólnie z mieszkańcami, młodzieżą, gronem pedagogicznym, pracownikami JST.

Rycina 4. EKO szkoła (źródło: UM Starachowice)

Gmina będzie również opracowywać dokumenty strategiczne dot. przystosowania miasta do zmian klimatu, tj. Miejski Plan Retencjonowania Wód Opadowych i Roztopowych, Mapa drogowa dla Starachowic (Studium Transportowe), koncepcję wraz z dokumentacją techniczną do utworzenia zielonych ogrodów (9 przestrzeni przy miejskich szkołach podstawowych i przedszkolach).  

Rycina 5. Grobla (źródło: UM Starachowice)

Rozdział 3. Modelowa lokalność na przykładzie działań Starachowic w Celu 13. Działania w dziedzinie klimatu

3.1. Działania Starachowic w drodze do realizacji Celu 3. Dobre zdrowie i jakość życia, Celu 4. Dobra jakość edukacji oraz Celu 13. Działania w dziedzinie klimatu w ostatnich latach

Wśród najważniejszych projektów zrealizowanych w ramach Celów 3. i 13. należy wymienić:

• termomodernizację budynków mieszkalnych i podpięcie ich do sieci ciepłowniczej stanowiących zasób komunalny gminy (6 budynków)
• zagospodarowanie parku miejskiego (w tym nowe nasadzenia oraz odtworzenie cieku wodnego),
• zagospodarowanie zbiornika wodnego Pasternik (odmulenie, nowe nasadzenia),
• zagospodarowanie zielonych skwerów na terenie miasta (nowe nasadzenia),
• powołanie świetlicy środowiskowej na osiedlu zagrożonym wykluczeniem społecznym,
• poprawę komunikacji publicznej w gminie (zakup niskoemisyjnych autobusów, budowa zintegrowanych centrów komunikacji, przebudowa bazy MZK, modernizacja dróg, budowa ścieżek rowerowych, rower miejski),
• zwiększenie dostępności e-usług dla miasta,
• budowę mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii dla mieszkańców,
• optymalizację oświetlenia ulicznego na terenie miasta,
• poprawę dostępności infrastruktury sportowej i edukacyjnej w placówkach oświatowych w gminie.

Z kolei w ramach Celów 4. i 13. zaplanowano przede wszystkim:

• utworzenie klasy dwujęzycznej,
• doposażenia szkół w pomoce dydaktyczne,
• utworzenie klasy dla dzieci ze spektrum autyzmu.

Planowane działania to:

• utworzenie EKO szkoły i edukacja ekologiczna we wszystkich szkołach miejskich (więcej o EKO szkole w planie rozwoju lokalnego).

Wśród dodatkowych programów/projektów/inicjatyw realizujących wdrażanie zasad zrównoważonego rozwoju należy wymienić:

• Modelowa Rewitalizacja Miast,
• Rozwój lokalny (Norweski Mechanizm Finansowy 2014-2021).

3.2. Modelowa lokalność – dobra praktyka miasta

Innowacyjność projektu EKO szkoły należy rozpatrywać w dwóch wymiarach – instytucjonalnym przez stworzenie nowoczesnej, ekologicznej przestrzeni w placówce oświatowej, w której będzie realizowany program edukacji ekologicznej, oraz społecznym poprzez podniesienie świadomości ekologicznej społeczności lokalnej Starachowic. W wymiarze instytucjonalnym cel projektu zostanie osiągnięty poprzez dostosowanie przestrzeni szkoły i wdrożenie programu edukacji ekologicznej. W wymiarze społecznym, cel projektu zostanie osiągnięty poprzez wzbudzenie a następnie stałe podnoszenie świadomości ekologicznej nie tylko uczniów EKO Szkoły, ale również mieszkańców Starachowic. W ramach projektu odbędą się konsultacje społeczne, których nadrzędnym celem będzie zasięgniecie pogłębionej opinii mieszkańców, kadry pedagogicznej oraz młodzieży w zakresie funkcjonowania i zagospodarowania budynku i otoczenia EKO szkoły. Wypracowanie oferty oraz strategii działania EKO szkoły przyczyni się do podniesienia świadomości ekologicznej mieszkańców. Zdobycie wiedzy z zakresu ekologii przez 23 nauczycieli, trzech przedstawicieli UTW i trzech pracowników JST pozwoli na stworzenie grupy „ambasadorów” edukacji ekologicznej oraz ekspertów ds. ekologicznego podejścia do strategii rozwoju gminy uwzględniającej idee zrównoważonego rozwoju w planowaniu rozwoju miasta. Osoby te, zdobytą wiedzę będą mogły wykorzystywać podczas pracy zawodowej na rzecz rozwoju miasta. Nauczyciele, dzięki zdobyciu dodatkowego doświadczenia będą mogli w świadomy sposób kształtować światopogląd młodzieży i uwrażliwić ją na potrzebę dbałości o środowisko naturalne oraz partycypacji społecznej w rozwijaniu ekomiasta. Proces ten ma też na celu zaangażowanie nie tylko uczniów szkoły, ale również ich rodziców i członków najbliższego otoczenia w tworzenie polityki proekologicznej miasta. Dopiero wówczas, gdy mieszkańcy zaczną brać aktywny udział w kształtowaniu otoczenia swojego miejsca zamieszkania i ograniczać postawy wpływające na nadmierne zanieczyszczenie środowiska, proces ekologicznego rozwoju miasta będzie realizowany w sposób kompleksowy. Kształtowanie tego typu postaw pozwoli także ograniczyć powstawanie inwestycji silnie oddziałujących negatywnie na środowisko, które często powstają wbrew interesowi społecznemu i potrzebom środowiskowym miasta. Dzięki realizacji przedsięwzięcia podniesie się również jakość edukacji, ponieważ wypracowane programy edukacyjne będą stanowiły zbiór dobrych praktyk, który może zostać zaimplementowany do innych placówek edukacyjnych w mieście, regionie jak i Polsce.

3.3. Opis projektu w ramach ,,Planu Działań dla Miast. Modelowa lokalność’’

3.3.1. Krótka charakterystyka projektu

Projekt „Edukacja Ekologiczna w EKO szkole” realizowany będzie w IV kwartale 2022 roku. Głównym celem jest stworzenie miejsca, które będzie koncentrować nie tylko uczniów tej szkoły, ale wszystkich mieszkańców Starachowic. EKO szkoła będzie miejscem dostępnym, pełniącym funkcje swoistego centrum aktywności społecznej, które kształci uczniów a zarazem daje możliwość spędzenia czasu wolnego dla wszystkich mieszkańców miasta. W ramach projektu zostanie opracowana oferta edukacji ekologicznej w EKO szkole, na każdym etapie tworzona w ścisłej współpracy z uczniami, nauczycielami, mieszkańcami i ekspertami. Planujemy zrealizować kampanie społeczne, kursy ekologiczne dla nauczycieli i urzędników,  kolejne projekty związane z zazielenianiem miasta. W ramach  dobrych praktyk zostanie zrealizowana wizyta studyjna w Norwegii. Pobyt w Centre for Education and Culture w Bergen pozwoli zaobserwować jak działają podobne placówki w Europie. Przebudowa i adaptacja budynku SP11 oraz jego otoczenia jest konieczna do realizacji działania polegającego na utworzeniu EKO szkoły, która będzie pilotażowym przedsięwzięciem pozwalającym kształtować świadomość ekologiczną mieszkańców. Obecnie żadna placówka oświatowa w mieście nie dysponuje salami dydaktycznymi ani przestrzeniami dostosowanymi do realizacji zajęć z zakresu edukacji ekologicznej. Kompleks budynków i otoczenie SP11 stanowi potencjał, który dzięki odpowiedniej adaptacji będzie poza celami edukacyjnymi pełnił funkcję centrotwórczą. W podobny sposób społeczność lokalna z Bergen korzysta z infrastruktury Ny-Krohnborg – Centre for Education and Culture. Zagospodarowanie budynku i otoczenia EKO Szkoły będzie również oddziaływać pozytywnie w kontekście przemian demograficznych. Ze względu na starzejące się społeczeństwo (i wyjątkowy przyrost osób starszych w północno – wschodniej części miasta, gdzie zlokalizowana jest EKO szkoła) organizowanie zielonych i przyjaznych przestrzeni publicznych (ogród japoński, zielony fitness park, nasadzenia) ułatwi seniorom dostęp do zielonych miejsc rekreacji. Zlokalizowane w tej części miasta szkoły podstawowe SP11 i SP12, oddalone od siebie o 650 m w perspektywie najbliższych 7 lat dotknie poważny niż demograficzny oraz niedobór kadry pedagogicznej. Odpowiednia adaptacja pomieszczeń i budynku SP 11 oraz budynku po gimnazjum nr 3 pozwoli w perspektywie kilku lat w sposób naturalny na przyłączenie kadry pedagogicznej i uczniów SP 12 do nowej EKO szkoły, co zapewni odpowiednią jakość oferty edukacyjnej w tej części miasta, odpornej na zmiany demograficzne. Ponadto EKO szkoła będzie placówką edukacyjną, która swoją ofertą i misją ma przyciągać dzieci z okolicznych miejscowości. Projekt EKO szkoły, będzie pilotażowym przedsięwzięciem pozwalającym kształtować świadomość ekologiczną mieszkańców. Obecnie żadna placówka oświatowa w mieście nie dysponuje wyposażonymi salami dydaktycznymi ani przestrzeniami dostosowanymi do realizacji zajęć z zakresu edukacji ekologicznej (laboratoria recyklingu, pomoce dydaktyczne do edukacji ekologicznej). EKO szkoła ma być zieloną marką miasta, która będzie nadawać ton jego ekologicznemu rozwojowi. Będzie polegać na wydzieleniu i zaaranżowaniu przestrzeni i specjalnym dostosowaniu sal lekcyjnych do prowadzenia edukacji ekologicznej dla uczniów z całego miasta. Wnętrze szkoły ma współgrać z jej ekologiczną misją oraz stanowić symbiozę z zielonym otoczeniem budynku. W projekcie zostanie opracowana pełna oferta edukacji ekologicznej zarówno dla dzieci, jak i dla dorosłych.

3.3.2. Realizacja i wdrażanie

W czerwcu rozpoczną się konsultacje społeczne, które mają na celu wypracowanie oferty edukacji ekologicznej w EKO szkole. Zaplanowana wizyta studyjna w Norwegii pozwoli na zdobycie niezbędnej, praktycznej wiedzy dotyczącej funkcjonowania tego typu placówki. Sama inwestycja będzie wykonywana na podstawie projektu budowlanego, który będzie dostosowany do realizacji pilotażowego programu edukacji ekologicznej oraz będzie uwzględniał pomysły i propozycje wypracowane podczas konsultacji społecznych. Budynek i otoczenie EKO szkoły będą współgrać z ofertą edukacyjną i staną się zieloną enklawą, z której będą korzystać m.in mieszkańcy osiedla. Przedsięwzięcie będzie realizowane od kwietnia 2022 do stycznia 2024 roku. Wstępny, określony na etapie konsultacji społecznych zakres przedsięwzięcia obejmuje następujące wymienione poniżej zadania.

Zadanie 1. Partycypacyjne opracowanie oferty Eko szkoły:

• kursy ekologiczne dla nauczycieli,
• opracowanie oferty edukacji ekologicznej i strategii działania Eko szkoły,
• realizacja oferty dla społeczności lokalnej – międzypokoleniowe warsztaty zielarskie,
• budowa ogrodu ziołowego (seniorzy oraz młodzież).

Zadanie 2. Opracowanie koncepcji architektonicznej i dokumentacji projektowej Eko szkoły.

Zadanie 3. Przebudowa budynku pod działalność EKO szkoły:

• remont i adaptacja korytarzy szkolnych (malowanie, wymiana podług, schodów, poręczy z dostosowaniem do osób niewidomych, oświetlenie, grafiki edukacyjne, ściany i podłogi interaktywne, strefa małego przyrodnika, zielone strefy relaksu, utworzenie wirtualnej gazetki),
• adaptacja pomieszczeń do utworzenia sali do nauki języków obcych wraz z systemem audiowizualnym,
• adaptacja pomieszczenia dla społeczności lokalnej, które będzie miejscem spotkań oraz realizacji projektów i zajęć pozaformalnych. Przestrzeń zostanie zaadaptowana w taki sposób aby sprzyjała komunikacji i kreatywności,
• adaptacja pomieszczenia pod salę dydaktyczną do nauki edukacji ekologicznej – „ziemia”; sala poza zajęciami z edukacji ekologicznej dla uczniów EKO szkoły i uczniów innych szkół będzie wykorzystywana do nauczania m.in. biologii, geografii, przyrody czy fizyki,
• adaptacja pomieszczenia do szkolnego laboratorium recyklingu,
• sala multimedialna m.in. do nagrywania i prowadzenia lekcji zdalnych,
• adaptacja EKO biblioteki i mediateki w charakterze lasu z centralnym punktem ekspozycji książek, multimediów i gier o tematyce ekologii.

Zadanie 4. Zagospodarowanie otoczenia pod działalność EKO szkoły: nasadzenia drzew i roślin, budowa ogrodu japońskiego, mała architektura i oświetlenie terenu.

3.3.3. Produkty/rezultaty z odniesieniem do wskaźników zrównoważonego rozwoju

• podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców,
• ochrona zdrowia mieszkańców: uwrażliwienie na kwestie ochrony środowiska, powietrza i wody, zielona infrastruktura, która sprzyja oczyszczaniu powietrza oraz poprawie nastroju,
• efektywne wykorzystanie energii, wody i innych zasobów naturalnych – ograniczenie ilości odpadów, zanieczyszczeń oraz stopnia degradacji środowiska naturalnego.

Rozdział 4. Deklaracja kierunku dalszego działania w ramach Dziedzictwa WUF11 (WUF11 Legacy) w latach 2023-2024

Jednym z podstawowych zadań gminy Starachowice jest świadome i konsekwentne realizowanie polityki proekologicznej miasta. Projekt EKO Szkoły wpisuje się w założenia polityki ekologicznej Starachowic w obszarze edukacji oraz działań na rzecz ochrony klimatu. W ramach założeń polityki ekologicznej dalsze działania gminy będą nastawione na dalszy rozwój idei EKO w obszarze funkcjonowania placówek przedszkolnych (EKO przedszkola), bazy rekreacyjnej przy placówkach szkolnych (m.in. EKO boiska przy EKO szkole). W ramach systemu oświaty program edukacji ekologicznej będzie rozwijany o komponenty przedsiębiorczości ekologicznej realizowanej w placówkach oświatowych w Starachowicach w formie innowacji edukacyjnych. Gmina planuje również stworzenie w przyszłości biblioteki ekologicznej „EKOteki”, która będzie miała charakter komplementarny do rozwiązań w zakresie EKO Szkoły w Starachowicach.

Rozdział 5. Rekomendacje na bazie doradztwa

Gmina Starachowice przed rozpoczęciem projektu EKO szkoły przeprowadziła kompleksową diagnozę stanu edukacji w mieście. Diagnoza pozwoliła na ocenę jakie potrzeby wykazują mieszkańcy miasta, zarówno w sferze poprawy edukacji, jak i działań na rzecz ochrony klimatu. Wynikiem zgłoszonych potrzeb jest realizacja innowacyjnego projektu EKO Szkoły. W związku z powyższym gmina rekomenduje przeprowadzenie w pierwszym etapie szczegółowej diagnozy potrzeb mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego. W ramach rekomendacji gmina sugeruje podjęcie współpracy międzynarodowej z wybranym partnerem w celu poznania dobrych praktyk w zakresie wdrażania innowacyjnych programów związanych z systemem oświaty. Gmina Starachowice w ramach współpracy nawiązała partnerstwo z miastem Bergen w Norwegii. Bergen to jedyne miasto w Europie, które zostało zaproszone do Europejskiego Forum Klimatycznego, z sukcesami prowadzi Centrum Integracji społeczności lokalnej, w tym cudzoziemców oraz miastem przyjaznym dla biznesu i doskonałym miejscem dla wypoczynku i spędzania wolnego czasu. Bergen swoim profilem i działaniami wpisuje się w cele naszego Planu Rozwoju Lokalnego. Wymiana dobrych praktyk i implementacja skutecznych rozwiązań w zakresie ochrony środowiska, integracji społecznej, funkcjonowania samorządu lokalnego i innych obszarów, ma na celu przygotowanie i wdrożenie innowacyjnych rozwiązań na rzecz społeczności lokalnej. Dodatkowo, gmina rekomenduje podjęcie współpracy ze środowiskiem akademickim w celu wypracowania modelowych rozwiązań w zakresie edukacji ekologicznej. Starachowice w celu realizacji projektu podjęły współpracę z Politechniką Warszawską.