Świdnica

ZIELONA ŚWIDNICA

Wstęp

Towarzyszący 11. Światowemu Forum Miejskiemu „Plan Działań dla Miast. Modelowa lokalność” (PDM) to program unikatowy w skali europejskiej. Łączy ponad sto polskich miast, które w różnorodny sposób odpowiadają na lokalne wyzwania zgodne z celami zrównoważonego rozwoju określonymi w Agendzie 2030. Jego celem jest włączenie polskich miast w światową dyskusję na temat trendów zrównoważonej urbanizacji oraz popularyzacja ich wdrażania w ramach zadań własnych miast.

Kryterium kwalifikacji do programu stanowiły dotychczasowe osiągnięcia miast w wybranym celu zrównoważonego rozwoju Agendy 2030. O unikatowym charakterze „Planu Działań dla Miast” przesądza przedstawienie w jednej inicjatywie bogactwa różnorodnych doświadczeń, którymi polskie miasta mogą dzielić się z innymi. Program PDM prowadzony był równolegle do prac nad nową Krajową Polityką Miejską 2030 i stanowi jeden z projektów strategicznych ujętych w KPM 2030. Dokument pokazuje dobre praktyki wypracowane już przez polskie miasta w ostatnich latach, aby mierzyć się z wyzwaniami w 17 celach, w tym ubóstwem mieszkańców, nierównościami społecznymi, barierami w rozwoju gospodarczym czy zmianami klimatu. Jednocześnie jak w soczewce dokument skupia się na 2022 roku i ukazuje bogactwo projektów zaplanowanych w miastach na ten rok. Chociaż Światowe Forum Miejskie trwa kilka dni, poprzez te działania jest obecne w ponad 100 polskich miastach przez cały okres realizacji „Planu Działań dla Miast”.

Świdnica bierze udział w Programie „Plan Działań dla Miast. Modelowa lokalność” z projektem „Ekologiczna Świdnica”, co przyczyni się do pozostawienia trwałego wkładu w wypracowanie wspólnej wizji zrównoważonego rozwoju polskich miast dzięki wymianie doświadczeń. Włączając się w światowy trend zrównoważonej przemiany przestrzeni miejskich oraz realizując projekt w ramach „Planu Działań dla Miast”, Świdnica uczestniczy w dyskusji na temat rozwoju terenów zurbanizowanych oraz tworzeniu platformy dla systematycznego udoskonalania i wdrażania dobrych wzorców w lokalnych politykach miejskich. PDM ma na celu upowszechnienie dobrych praktyk zaczerpniętych ze zrealizowanych przedsięwzięć wypełniających Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ oraz promocję osiągnięć poszczególnych miast w ich wypełnianiu, istotnych z perspektywy miast i szukania odpowiedzi na lokalnie występujące problemy, niezależnie od skali projektów lub działań.

Działania Świdnicy realizowane w ramach „Planu Działań dla Miast” w projekcie „Ekologiczna Świdnica” odwołują się do 7. Celu Zrównoważonego Rozwoju, tj. Czysta i dostępna energia. Realizacja tego projektu wpisuje się w rozstrzygnięcia strategiczne w dokumentach strategicznych Świdnicy wymienionych w raporcie. Zapraszamy do lektury raportu i zapoznania się z wyzwaniami i osiągnięciami Świdnicy.

Rozdział 1. Przyczyny podjęcia przez miasto Świdnica działań w Celu 7. Czysta i dostępna energia

1.1. Krótka charakterystyka miasta

Miasto Świdnica położone jest w powiecie świdnickim, którego jest siedzibą, w województwie dolnośląskim. Świdnica leży w południowej części województwa na Równinie Świdnickiej. Powierzchnia miasta to 21,8 km². Świdnica leży po dwóch stronach rzeki Bystrzycy, w odległości 55 km na południowy zachód od Wrocławia, na skrzyżowaniu szlaków drogi krajowej nr 35 oraz dróg wojewódzkich nr 379 i 382. Miasto zamieszkuje 56 222 osób (BDL GUS, 2020). Stanowi to około 3% ludności województwa dolnośląskiego ogółem. Podobnie jak w przypadku wielu miast podobnej wielkości w Polsce, w Świdnicy od wielu lat obserwuje się niekorzystne trendy demograficzne związane ze zmniejszającą się liczbą ludności w mieście, na którą wpływ mają ujemny bilans salda migracji wewnętrznej i zagranicznej oraz ujemny wskaźnik przyrostu naturalnego.

Rycina 1. Położenie Świdnicy (źródło: UM Świdnica)

Miasto położone jest na skraju Sudetów i Gór Wałbrzyskich na wysokości 225-266 m n.p.m. Świdnica to miasto o stosunkowo dużym udziale powierzchni zieleni miejskiej w ogólnej powierzchni miasta. Wśród parków można wymienić m.in. Park Centralny, Park Młodzieżowy, Park im. Jana Kasprowicza i Park gen. Władysława Sikorskiego.

Rycina 2. Park Centralny (źródło: fot. W. Bąkiewicz)

Według danych pozyskanych z bazy REGON na koniec stycznia 2022 roku na terenie miasta zarejestrowanych było 8717 aktywnych przedsiębiorstw, natomiast zarejestrowanych osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą było 5121. Na terenie miasta znajduje się Podstrefa Świdnicka WSSE o powierzchni 147,74 ha, w której funkcjonuje 18 firm, a zatrudnionych jest ponad 3300 osób.

Rycina 3. Park Centralny (źródło: fot. W. Bąkiewicz)

Świdnica jest miastem o ponad 750-letniej tradycji. Do dziś zachował się średniowieczny układ urbanistyczny Rynku. Z tego powodu starówka świdnicka przez specjalistów uznawana jest za najcenniejszy zespół urbanistyczny na Dolnym Śląsku, porównywalny pod względem wartości ze starówką krakowską i toruńską.

Wizytówką Świdnicy jest siedemnastowieczny Kościół Pokoju św. Trójcy o konstrukcji szachulcowej, wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO i na polską Listę Pomników Historii, uważany za największą drewnianą świątynię Europy, będący jednym z dwóch zachowanych na świecie Kościołów Pokoju. Do najcenniejszych zabytków miasta można zaliczyć również gotycką katedrę św. Stanisława i św. Wacława z budzącym zachwyt barokowo- gotyckim wystrojem oraz wieżą o pięciu kondygnacjach i wysokości 103 m (najwyższą na Dolnym Śląsku a piątą co do wielkości w Polsce) z XIV wieku wpisaną na polską Listę Pomników Historii. Ponadto do atrakcji turystycznych Świdnicy zaliczyć możemy Muzeum Dawnego Kupiectwa i odbudowaną wieżę ratuszową. Warto również nadmienić, że Świdnicę na tle innych miast wyróżnia wyjątkowo duże nasycenie elementami barokowymi, które można znaleźć przede wszystkim we wnętrzach kościołów i na elewacjach kamienic, rzeźbach, fontannach i innych detalach, które składają się łącznie na atrakcyjny wizerunek miasta.

1.2. Główne wyzwania i ich ujęcie w strategii rozwoju miasta

W Strategii rozwoju Miasta Świdnica na lata 2017-2023 zapisana jest misja miasta, która mówi o wsparciu każdego mieszkańca i zapewnieniu mu pełnego rozwoju, komfortu życia i bezpieczeństwa oraz warunków do rozwoju przedsiębiorczości tak, by Świdnica była dobrym miejscem do życia. Odnosi się ona również do wspólnych wartości, tego co może łączyć, a nie dzielić mieszkańców, odnosi się do budowania wzajemnego zaufania, które jest niezbędnym warunkiem rozwoju życia gospodarczego i społecznego miasta. Dokument uruchamia mechanizmy implementacji poszczególnych celów zrównoważonego rozwoju zawartych w pięciu obszarach strategicznych, które niosą za sobą konkretne wyzwania:

Obszar I: Przedsiębiorczość, Gospodarka i Turystyka – kreuje wyzwanie uczynienia ze Świdnicy prężnego i nowoczesnego ośrodka gospodarczego i turystycznego;
Obszar II: Nowoczesne Technologie – kreuje wyzwanie rozwoju przestrzeni cyfrowej i nowoczesnych technologii;
Obszar III: Bezpieczeństwo i Środowisko Naturalne – kreuje wyzwanie systematycznego zwiększania poziomu bezpieczeństwa i jakości środowiska naturalnego;
Obszar IV: Infrastruktura i Transport – kreuje wyzwanie zwiększenia inwestycji w transport i przestrzeń publiczną;
Obszar V: Współpraca, Włączenie Społeczne i Edukacja – kreuje wyzwanie wzmocnienia kapitału ludzkiego poprzez rozwój polityki społecznej.

Świdnica od wielu lat realizuje szereg działań mających na celu efektywne wykorzystanie i wytwarzanie energii. Działania te w dużej mierze mają charakter inwestycyjny, bezpośrednio wpływając na redukcję niskiej emisji, obniżenie kosztów energii i paliw w obiektach użyteczności publicznej, budynkach mieszkalnych, transporcie prywatnym oraz publicznym. Ponadto bardzo poważnie traktuje się komunikację z lokalną społecznością, starając się realizować model gminy angażującej społeczeństwo w działania publiczne.

Strategia miasta realizuje Cel 3. Bezpieczeństwo i Środowisko Naturalne za pomocą celów szczegółowych:

3.1. Osiągnięcie wysokich standardów walorów przyrodniczych miasta, w tym terenów zieleni urządzonej,
3.2. Ochrona środowiska, w tym przeciwdziałanie i adaptacja do zmian klimatu,
3.3. Edukacja w zakresie bezpieczeństwa i ochrony środowiska.

Pomimo lokalnego charakteru działań odpowiadają one na globalne problemy związane z działalnością człowieka.

Kierunki działań podejmowane w ramach tego celu priorytetowego uwzględniają zachowanie i poprawę poziomu ochrony środowiska w mieście oraz przeciwdziałanie zmianom klimatu. Prowadzone w tym zakresie działania obejmują m.in. modernizację i rozwój infrastruktury technicznej, termomodernizacje budynków, zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii oraz zmniejszenie narażenia mieszkańców miasta na oddziaływanie zanieczyszczeń powietrza przez ograniczenie ich emisji. Działania dostosowawcze do zmian klimatu obejmą natomiast poprawę gospodarki wodno-ściekowej i gospodarki odpadami w mieście oraz rozwój terenów zielonych i promocję transportu zbiorowego.

Przesłanie zawarte w strategii jest jasne: każda osoba jest w mniejszym lub większym stopniu odpowiedzialna za jakość środowiska, w którym funkcjonujemy. Dlatego oprócz szans, jakie stwarza, strategia stawia także szereg nowych wyzwań zarówno przed jednostkami publicznymi, jak i przed każdym uczestnikiem lokalnego rynku energii.

Rozdział 2. Charakterystyka Celu 7. Czysta i dostępna energia z perspektywy Świdnicy

Priorytetem Świdnicy jest doprowadzenie do stanu, w której staje się ona bezemisyjnym ośrodkiem miejskim. Kolejną ważną przyczyną podjęcia działań w tym kierunku jest fakt, że miasto boryka się z dużym problem złej jakości powietrza. Głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza jest emisja antropogeniczna pochodząca z sektora komunalno-bytowego (emisja powierzchniowa), z komunikacji (emisja liniowa) oraz z działalności przemysłowej (emisja punktowa). Na terenie miasta wytwarzaniem, przesyłaniem i dystrybucją ciepła zajmuje się Miejski Zakład Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. (MZEC). Produkowana energia przez system ciepłowniczy wykorzystywana jest dla pokrycia potrzeb grzewczych i ciepłej wody użytkowej odbiorców z terenu miasta, w tym głównie budynków mieszkalnych i obiektów użyteczności publicznej, a także handlu, usług i przemysłu. Pod względem sposobu pokrycia zapotrzebowania na ciepło głównym nośnikiem energii jest paliwo węglowe (57,8%), w tym 36,1% stanowi ogrzewanie węglowe, a 21,7% miejski system ciepłowniczy na węgiel. Gaz sieciowy pokrywa 37,8% ogólnego zapotrzebowania na ciepło, a jedynie 0,6% ciepła pozyskiwane jest z odnawialnych źródeł energii. Rozwiązania indywidualne zaopatrzenia w ciepło z wykorzystaniem paliwa stałego (w tym głównie węgla kamiennego) stanowią w znacznej części źródło powstawania tzw. niskiej emisji. Istotne jest zatem dla miasta planowanie nowych i kontynuacja podjętych działań zmierzających do racjonalizacji w tym zakresie.

Rycina 4. Nowe kotły – Świdnica, ul. Długa 33 (źródło: UM Świdnica)

Obecnie wykorzystanie odnawialnych źródeł energii (OZE) na pokrycie potrzeb grzewczych na terenie Świdnicy ma jednak niewielki udział i są one stosowane głównie jako źródło uzupełniające dla pokrycia części zapotrzebowania na przygotowanie ciepłej wody użytkowej w niektórych obiektach przemysłowych, usługowych i w indywidualnej zabudowie mieszkaniowej. Potrzeby cieplne zabudowy mieszkaniowej na terenie miasta są głównie zaspokajane za pomocą ciepła pochodzącego z systemów ciepłowniczych. Drugim co do wielkości źródłem ciepła sektorze mieszkaniowym są kotłownie i piece węglowe, które pokrywają potrzeby cieplne dla około 38,2% mieszkań, a pozostałe 12,5% ogrzewanych jest indywidualnie z gazu sieciowego (dane MZEC).

W Świdnicy podstawową przyczyną przekroczeń norm jakości powietrza, w szczególności pyłów PM10 i PM2,5, jest emisja zanieczyszczeń powietrza pochodząca z sektora komunalno-bytowego. Głównymi lokalnymi źródłami zanieczyszczeń są indywidualne źródła ciepła na paliwa stałe. Problem ten jest trudny do rozwiązania ze względu na liczbę i strukturę wiekową posiadanych przez gminę zasobów mieszkaniowych. Na terenie miasta zasoby mieszkaniowe tworzy według GUS około 24 719 mieszkań o łącznej powierzchni powyżej 1,5 mln m² w 3200 budynków mieszkalnych (w tym 1752 lokale mieszkalne należące do gminy). Struktura wiekowa zasobów mieszkaniowych, w których zdecydowanie przeważa zabudowa wielorodzinna, wskazuje na znaczącą ich dekapitalizację. Połowę zasobów tworzą mieszkania w budynkach mających powyżej 45 lat, w tym 35% z nich znajduje się w budynkach wybudowanych przed 1945 rokiem. Mieszkania wybudowane po 1989 roku stanowią jedynie 16% zasobów miasta, w tym jedynie 3% to lokale oddane do użytku w ciągu ostatnich 5 lat. Trzon zasobów mieszkaniowych stanowią więc mieszkania znajdujące się w obiektach wybudowanych z wykorzystaniem starych technologii, charakteryzujące się złym stanem technicznym, niskim stopniem termomodernizacji i częściowym brakiem instalacji centralnego ogrzewania. Około 20% powierzchni użytkowej mieszkań w mieście jest ogrzewane przy wykorzystaniu tradycyjnych pieców na paliwo stałe, głównie kaflowych, które charakteryzują się niską sprawnością energetyczną i dużą niewygodą w eksploatacji. Stan ten stanowi istotny problem w skali miasta, zarówno pod względem energetycznym, jaki i ekologicznym. Co więcej, mieszkania w starej zabudowie zajmują lokatorzy o niskich dochodach, których nie stać na wymianę pieców bez uzyskania dotacji z budżetu miasta lub innych instytucji finansowych.

Kolejną przyczyną odpowiadającą za zanieczyszczenia powietrza są uwarunkowania geograficzno-przyrodnicze. Zgodnie z oceną jakości powietrza wykonywaną co roku przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska Świdnica należy do strefy dolnośląskiej (kod PL0204), którą zalicza się do klasy C. Klasa C oznacza, że poziom stężeń zanieczyszczenia przekracza poziom dopuszczalny. Nadmierne zanieczyszczenie powietrza pyłem jest problemem występującym na skutek barier utworzonych przez wysoką, zwartą zabudowę, często blokującą przepływ powietrza naturalnymi korytarzami przewietrzania. Ponadto, Świdnica leżąca w dolinie Bystrzycy ma gorsze przewietrzenie, stąd częste zamglenia i smog pyłowy. Obszar miasta jest objęty Programem Ochrony Powietrza dla strefy dolnośląskiej z uwagi na przekroczenie poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM2,5 w powietrzu. Na terenie Świdnicy występują przekroczenia wartości normatywnych przede wszystkim pyłu zawieszonego PM10. Najbardziej narażonymi grupami populacji są w tym przypadku dzieci, ludzie chorzy i osoby starsze. Przyczynę wysokich stężeń stanowi głównie emisja zanieczyszczeń z procesów spalania paliw do celów grzewczych – przede wszystkim niska emisja z sektora komunalno-bytowego (lokalne kotłownie z emitorami poniżej 40 m i ogrzewanie indywidualne).

Cel 7. Czysta i dostępna energia zamieszczony w Agendzie na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju 2030 wyrażony jest w Strategii rozwoju Miasta Świdnica na lata 2017-2023 przez Cel 3. Bezpieczeństwo i Środowisko Naturalne oraz cel szczegółowy 3.2. Ochrona środowiska, w tym przeciwdziałanie i adaptacja do zmian klimatu. Świdnica dba o czyste powietrze, o wprowadzenie odnawialnych źródeł energii, termomodernizację budynków, rewitalizację terenów zielonych, wymianę na niskoemisyjne środków transportu, usprawnienie systemu komunikacji miejskiej, zwiększenie powierzchni biologicznie czynnych itp. Konkretne zadania ukierunkują miasto w stronę zielonej transformacji.

Rycina 5. Ogród Różany – rewitalizacja terenów zielonych (źródło: fot. W. Bąkiewicz)

W diagnozie strategii odnotowano, że największym problem zarówno dla całego regionu, jak i miasta jest zanieczyszczenie pyłem zawieszonym PM10 i PM2.5 oraz benzno(a)pirenem, przynoszące największe szkody zdrowiu człowieka i mające decydujący wpływ na jakość powietrza. Dominującym sektorem emisji pyłu zawieszonego, poza przemysłem, jest tzw. niska emisja, pochodząca z rozproszonych źródeł emitujących zanieczyszczenia w wyniku bezpośredniego spalania paliw na cele grzewcze w mieszkalnictwie. Do zwiększenia poziomów PM10 w Świdnicy przyczynia się również komunikacja. Na terenie miasta nie rejestruje się przekroczeń norm jakości powietrza określonych dla dwutlenku siarki, dwutlenku azotu oraz ołowiu, ich poziom wzrasta jednak w sezonie grzewczym. Działania zmierzające do poprawy jakości powietrza w mieście powinny więc w pierwszej kolejności obejmować wdrażanie programów związanych z ograniczeniem niskiej emisji. Głównym celem grupy działań prowadzonych w Świdnicy jest ograniczenie niskich emisji zanieczyszczeń do powietrza generowanych w sektorze komunalno-bytowym. Działania polegają w szczególności na zmianie rodzajów i systemów wytwarzania energii cieplnej (także chłodu), tj. wymianę nieefektywnych pieców i kotłów bazujących na paliwach stałych na budowę instalacji wewnętrznych i podłączenia budynków do miejskiej sieci ciepłowniczej. Działania te zostały skoordynowane z rozbudową sieci ciepłowniczych i budową przyłączy. Ważne są też zadania mające na celu oszczędzanie energii cieplnej poprzez ograniczanie strat tej energii na przesyłach (wymiana sieci ciepłowniczych na preizolowane, likwidowanie ubytków w izolacji). Część zadań polega na wymianie tradycyjnych źródeł na paliwo stałe na źródła gazowe lub elektryczne lub na bardziej ekologiczne urządzenia wykorzystujące OZE (panele słoneczne, pompy ciepła). Do działania tego zaliczyć należy również zadania polegające na przygotowaniu branżowych dokumentów strategicznych, stworzeniu finansowych zachęt do wymiany kotłów w oparciu o środki unijne, rządowe i własne, zakupu paliw odpowiedniej jakości przez indywidualnych użytkowników ogrzewanych obiektów, ekologicznej edukacji społeczności lokalnej oraz pomoc w docieraniu do informacji o możliwościach uzyskania dofinansowania i zmieniających się przepisach prawa związanego z ochroną środowiska.

Rycina 6. Mapa skupień niskiej emisji w Świdnicy (źródło: UM Świdnica)

Rozdział 3. Droga Świdnicy do doskonałości w realizacji Celu 7. Czysta energia

3.1. Działania miasta w drodze do realizacji Celu 7. Czysta energia

Świdnica z miasta, w którym przekroczone są wskaźniki zanieczyszczenia powietrza, zamierza stać się do roku 2030 ośrodkiem bezemisyjnym. Do tego czasu zostaną wymienione wszystkie wysokoemisyjne źródła ciepła, poprawi się efektywność energetyczna budynków i zwiększy się udział odnawialnych źródeł energii w ogólnym bilansie rynku energii. Ponadto kontynuowana będzie termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej zarządzanych przez miasto, nastąpi zwiększenie wiedzy i świadomości użytkowników energii w zakresie efektywności energetycznej w różnych sektorach, np. w transporcie zbiorowym, indywidualnym i gospodarstwach domowych.

Rycina 7. Termomodernizacja ul. Rynek 39-40, SP nr 4 (źródło: fot. W. Bąkiewicz)

Redukcja niskiej emisji i walka o czyste powietrze jest realizowana w długiej perspektywie czasowej w oparciu o pojedyncze projekty, które pozostają jednym z głównych obszarów wsparcia finansowego miasta. Decyzja o ich realizacji jest każdorazowo podejmowana w oparciu o sytuację finansową miasta oraz dostępność zewnętrznych źródeł finansowania z funduszy własnych, krajowych, unijnych i międzynarodowych.

Gmina Świdnica, począwszy od 2013 roku, aktywnie uczestniczy w likwidacji niskiej emisji kominowej w mieście przekłada się to na konkretne efekty:

w latach 2013-2021 likwidacja 2200 wysokoemisyjnych źródeł ciepła,
w 2021 roku likwidacja 296 palenisk.

Zatem w wyniku podjętych działań w latach 2013-2021 ograniczono emisję pyłów zawieszonych o ponad 12,14 tony w przypadku PM 10, ponad 11,5 tony w przypadku PM 2,5 oraz zredukowano emisję CO₂ do atmosfery o ponad 53,08 ton równoważnika CO₂ rocznie. W roku 2021 efekt ekologiczny wyniósł: PM 10 – ponad 1,46 Mg/rok, PM 2,5 – ponad 1,46 Mg/rok, CO2 – ponad 2,93 Mg/rok.

Misją miasta jest uczynić Świdnicę dobrym miejscem do życia. Miasto ma być ośrodkiem zrównoważonego rozwoju, wyróżniającym się wzrostem gospodarczym, społecznym i kulturowym funkcjonującym w zgodzie z uwarunkowaniami środowiska naturalnego. Świdnica stawia sobie do realizacji bardzo ambitne cele, chce być:

miastem bezemisyjnym i energetycznie samowystarczalnym dzięki oszczędzaniu, efektywnemu wykorzystaniu i produkowaniu własnej, odnawialnej energii odnawialnej z udziałem wszystkich mieszkańców (prosument-ki/ci, społeczności energetyczne zgodne z dyrektywami IEMD i REDII,
miastem odpornym na skutki zmian klimatu i podejmującym działania na rzecz zmniejszenia presji na pogłębianie się zmian klimatycznych,
miastem solidarnym klimatycznie – osiągnięcie neutralności klimatycznej najpóźniej do 2030 roku, zgodnie z podpisaną Deklaracją Samorządów Subregionu Wałbrzyskiego Dekarbonizacja 2030 i uchwałą nr XLI/1407/17 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego w sprawie wprowadzenia na obszarze województwa dolnośląskiego ograniczeń i zakazów w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw,
miastem dobrze wykorzystującym swoje szanse rozwojowe i atrakcyjnym dla przedsiębiorstw zielonej gospodarki,
miastem wygodnym do życia, pełnym zieleni (100% zrewaloryzowanych parków i skwerów), zwiększającym bioróżnorodność z łatwym dostępem do usług i efektywnym, neutralnym klimatycznie transportem (80% transportu bezemisyjnego),
miastem o ugruntowanej pozycji w grupie polskich miast rozwijających koncepcję gmin zrównoważonych energetycznie, wyróżniających się w zakresie koncepcji niskoemisyjnych obszarów,
miastem dbającym o dalszy rozwój planowania energetycznego i zarządzania energią w mieście.

W wymiarze środowiskowym Świdnica od lat dąży do poprawy stanu środowiska naturalnego. Do najważniejszych i oczekiwanych przez mieszkańców działań należała rewaloryzacja przyrodnicza i funkcjonalna parków miejskich oraz poprawa jakości terenów zieleni urządzanej. W ramach projektu „Rewitalizacja terenów zieleni w Świdnicy” przebudowano, odnowiono, zmodernizowano przestrzenie zieleni miejskiej, parki i skwery, nadając im nową jakość i przystosowując je do spotkań, wypoczynku i aktywnej rekreacji świdniczan.

Projekt „Rewaloryzacja terenów zieleni w Świdnicy – Rewitalizacji Parku Młodzieżowego w Świdnicy” polegał na odtworzeniu historycznych alei drzew, wzbogaceniu warstwy krzewów wysokich i niskich, a także uzupełnieniu runa, budowie oświetlenia i monitoringu, poprawie nawierzchni ciągów pieszych i ścieżek rowerowych oraz realizacji małej architektury.

W Świdnicy od dłuższego czasu prowadzone są działania związane z ochroną powietrza i klimatu, o czym świadczą przyjęte programy i wdrażane projekty:

Projekt „Zmiana sposobu ogrzewania w budynkach komunalnych w Świdnicy”, zrealizowany w ramach RPO WD na lata 2014-2020; rezultatem była likwidacja 73 palenisk na paliwo stałe w 10 budynkach komunalnych, co zredukowało roczną emisję gazów cieplarnianych i pyłów zawieszonych;
Projekt „Ograniczenie niskiej emisji powierzchniowej na terenie Świdnicy poprzez likwidację węglowych, lokalnych źródeł ciepła i podłączenie obiektów do rozbudowanej sieci ciepłowniczej”, finansowany z Programu KAWKA II; rezultatem było podłączanie 88 budynków do miejskiej sieci ciepłowniczej i likwidacja 762 palenisk;
Projekt „Budowa wewnętrznej instalacji centralnego ogrzewania w lokalach mieszkalnych i pomieszczeniach użytkowych oraz części wspólnych w budynkach wielorodzinnych przy ulicach: Jodłowa 3, Wodna 32, 34, 36 w Świdnicy”; zadanie realizowane w latach 2019-2020 ze środków budżetu miasta; były to budynki wstępnie zakwalifikowane do programu KAWKA II, niepodłączone ze względu na brak środków finansowych; podłączono do miejskiej sieci ciepłowniczej cztery budynki, tj. 10 lokali, i zlikwidowano 15 palenisk;
Projekt „Budowa wewnętrznej instalacji centralnego ogrzewania w lokalach mieszkalnych budynków wielorodzinnych przy ul. Teatralnej 38, ul. Waleriana Łukasińskiego 5-5A”; zadanie zrealizowane w roku 2020 ze środków budżetu miasta; były to budynki zakwalifikowane wstępnie do programu KAWKA II, niepodłączone ze względu na brak środków finansowych; podłączono do miejskiej sieci ciepłowniczej dwa budynki, tj. 12 lokali i zlikwidowano 22 paleniska węglowe.

W Świdnicy, w ramach zadań związanych z ochroną powietrza i klimatu wynikających z Zielonego Ładu, ważnym elementem polityki miasta jest rozwój transportu publicznego.

Zakończono zadanie inwestycyjne „Budowa systemu informacji pasażerskiej dla komunikacji miejskiej”, którego celem było podniesienie komfortu podróżowania i korzystania z lokalnego transportu poprzez wdrożenie najnowszych rozwiązań teleinformatycznych. Przystanki zostały wyposażone w świetlne tablice informacyjne i w dynamiczną informację pasażerską, która pozwala mieszkańcom uzyskać informacje o odjazdach autobusów komunikacji miejskiej. Postawiono na rozwój transportu publicznego i zakupiono pierwsze autobusy elektryczne.

Rycina 8. Autobusy elektryczne (źródłó: fot. W Bąkiewicz)

Zrealizowano także projekt „Zakup niskoemisyjnych autobusów do obsługi linii komunikacyjnych na terenie miasta Świdnica i gmin Świdnica i Marcinowice” dofinansowany w ramach RPO WD. Zakupiono dziewięć nowoczesnych i ekologicznych autobusów do obsługi pasażerów korzystających z linii miejskich i podmiejskich.

Zrealizowano także dwa projekty dotyczące budowy ścieżek rowerowych: „Rowerem przez Miasto – budowa dróg rowerowych i ciągów pieszo-rowerowych w Świdnicy sposobem na wdrożenie strategii niskoemisyjnej” oraz „Budowa dróg rowerowych w Gminie Wiejskiej i Miejskiej Świdnica w celu redukcji niskiej emisji”, które były finansowane z RPO WD. Ponadto w celu poprawy środowiska Świdnica prowadzi wspólne działania z sąsiednimi gminami, przynależąc do związku gmin Aglomeracji Wałbrzyskiej. Celem współpracy gmin będzie bezpieczne odejście od węgla ku nowym źródłom energii i samowystarczalność energetyczna subregionu.

Rycina 9. Ścieżki rowerowe (źródło: fot. E. Trzcińska)

Ponadto, intensywnie prowadzone są prace termomodernizacyjne budynków użyteczności publicznej, jak i mieszkalnych. Zrealizowano m.in. remonty budynków komunalnych wielorodzinnych oraz termomodernizacje i przebudowy obiektów użyteczności publicznej, m.in. Szkoły Podstawowej nr 4 w Świdnicy, wraz z modernizacją instalacji ciepłej wody użytkowej, modernizacją instalacji grzewczej oraz modernizacją oświetlenia na energooszczędne LED.

Miasto zachęca również do dbałości o jakość powietrza również, prowadząc kampanie, np. „Mądrze OgrzewaMY”.

3.2. Modelowa lokalność – dobra praktyka miasta

W Świdnicy podejmowane są działania zgodnie z Agendą 2030 wyznaczającą 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju i Europejskim Zielonym Ładem. Funkcjonujące w zrównoważony sposób miasto łączy rozwój gospodarki, kapitału ludzkiego z dbałością o ochronę środowiska i klimatu. Ekologiczne działania wpisujące się w Cel 7. Czysta i dostępna energia dotyczą m.in. likwidacji pieców węglowych, rozwoju odnawialnych źródeł energii, poprawy efektywności energetycznej zasobów mieszkalnych i budynków użyteczności publicznej oraz przygotowania dokumentów strategicznych uwzględniających cele środowiskowe.

Część zadań Świdnica realizuje samodzielnie, część w partnerstwie z sąsiadującymi gminami. Działaniom tym towarzyszy szeroka partycypacja społeczna oraz nowe lokalne inicjatywy, wyrównujące indywidualne koszty pozyskania energii i likwidujące wykluczenie energetyczne. Celem tych przedsięwzięć jest bezpieczne odejście od węgla ku nowym źródłom energii. Ponadto prowadzona jest racjonalna polityka klimatyczna przynosząca mieszkańcom regionu wymierne korzyści społeczne (sprawiedliwe społeczeństwo), gospodarcze (nowe miejsca pracy) i zdrowotne (ograniczone zostaną choroby układu krążeniowego i oddechowego). Przygotowanie społeczności lokalnej do nowych wyzwań środowiskowych wymaga wzmożonych działań informacyjno-edukacyjnych. W kwestii informowania społeczności lokalnej o potrzebie implementacji celów zrównoważonego rozwoju Świdnica nawiązała współpracę ze Stowarzyszeniem United Nations Association – Poland. Na terenie miasta planowana jest organizacja spotkań, debat, konkursów i gier terenowych propagujących idee ekologiczne. Ważną częścią podejmowanej inicjatywy są działania edukacyjne podnoszące świadomość ekologiczną, promujące postawy proekologiczne oraz poczucie odpowiedzialności za stan środowiska w zakresie poprawy efektywności energetycznej, oszczędności zasobów naturalnych oraz obniżenia niskiej emisji wśród bezpośrednich odbiorców projektu. Świdnica podpisała Deklaracją Samorządów Subregionu Wałbrzyskiego Dekarbonizacja 2030. Inicjatywa ta zakłada, że ciepło i energia na tym terenie powinny pochodzić tylko ze źródeł odnawialnych. Wykorzystując wsparcie Funduszu Sprawiedliwej Transformacji, inne źródła środków zewnętrznych oraz własne zasoby budżetowe, samorządowcy przygotowują się do realizowania programu dekarbonizacji, których wspólnym mianownikiem jest ochrona przyrody i walka ze zmianami klimatycznymi. Implementacja Celów Zrównoważonego Rozwoju wymaga podejmowania działań zabezpieczających potrzeby obecnych i przyszłych pokoleń.

3.3. Opis projektu wybranego do realizacji w ramach ,,Planu Działań dla Miast. Modelowa lokalność’’

3.3.1. Krótka charakterystyka projektu

Celem przedmiotowego projektu jest ograniczenie niskiej emisji zanieczyszczeń powietrza pochodzących ze spalania paliw stałych w indywidualnych instalacjach grzewczych na terenie Świdnicy i sąsiadujących gmin. Polega on na wypracowaniu kompleksowego programu działań ograniczających niską emisję na terenie miasta i regionu oraz współpracy przy realizacji partnerskich projektów środowiskowych Potrzeba realizacji projektu „Zielona Świdnica” wynika w głównej mierze ze złego stanu powietrza na terenie miasta i gmin Aglomeracji Wałbrzyskiej oraz z konieczności spełnienia określonych przez UE norm w zakresie jakości powietrza i przeciwdziałania zmianom klimatu. Każde ze zrealizowanych już zadań, jak i każde z planowanych do wykonania ma na celu ograniczenie zanieczyszczenia powietrza, redukcję niskiej emisji i poprawę zdrowia mieszkańców regionu.

Pierwszy etap projektu będzie polegać na przygotowaniu i uzupełnieniu dokumentów strategicznych, planów, programów i projektów o działania zgodne z Agendą 2030 i 7. Celem Zrównoważonego Rozwoju – Czysta i dostępna energia. Wynikiem przygotowania odpowiednich dokumentów strategicznych będzie zintensyfikowanie działań związanych z dbałością o ochronę środowiska i klimatu, które należą do najtrudniejszych i najbardziej kosztownych przekształceń związanych z transformacją społeczno-gospodarczą. W ten sposób decyzje operacyjne, podejmowane na podstawie wypracowanych dokumentów, będą spójne i korzystne dla środowiska przyrodniczego i dostosowane do ochrony klimatu. Zrównoważony rozwój wymaga nowych, precyzyjnych zapisów ujętych w dokumentach strategicznych. Dlatego do końca 2022 roku Świdnica przygotuje następujące dokumenty: Założenia do planu zaopatrzenia Gminy Miasto Świdnicę w gaz, energię elektryczną i ciepło oraz Plan Gospodarki Niskoemisyjnej. Miejski Plan Adaptacji do zmian klimatu dla Gminy Miasto Świdnica do 2030 r. został uchwalony w marcu 2022 roku.

Drugi etap projektu koncentruje się na zapewnieniu wsparcia finansowego przeznaczonego na wymianę źródeł ciepła i poprawę efektywności energetycznej budynków i lokali mieszkalnych oraz przeciwdziałaniu ubóstwu energetycznemu. Działania zamieszczone w tej części projektu są realizowane w cyklicznie w edycjach rocznych.

Komponent I: projekt „Wymiana wysokoemisyjnych źródeł ciepła w budynkach i lokalach mieszkalnych na terenie wybranych gmin Aglomeracji Wałbrzyskiej” został dofinansowany w ramach RPO WD na lata 2014-2020. Jest to projekt grantowy i polega na udzielaniu przez grantów na przedsięwzięcia realizowane w budynkach mieszkalnych jednorodzinnych i wielorodzinnych dotyczące wymiany wysokoemisyjnych źródeł ciepła (kotłów opalanych węglem, miałem, koksem, ekogroszkiem) na instalacje wykorzystujące odnawialne źródła ciepła, kotły spalające biomasę lub paliwa gazowe czy ogrzewanie elektryczne oraz na podłączenie do sieci ciepłowniczej.

Komponent II: Program dotacji z budżetu miasta na wymianę źródła ogrzewania polega na udzielaniu dotacji celowych dla osób fizycznych, osób prawnych i podmiotów gospodarczych zmieniających sposób ogrzewania z pieców węglowych na ogrzewanie ekologiczne (gazowe, elektryczne).

Komponent III: Niezależnie od programu gminnego i aglomeracyjnego, które dotują wymianę „starych pieców” na ekologiczne źródła ciepła można też skorzystać z rządowego Programu „Czyste Powietrze”. Miasto przystąpiło do współpracy z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu (WFOŚ) przy wdrażaniu programu wspierającego wymianę źródeł ciepła i termomodernizację domów jednorodzinnych. Wsparcie finansowe można uzyskać na wymianę nieefektywnego źródła ciepła na ekologiczne, spełniające wymagania programu, instalację centralnego ogrzewania lub ciepłej wody użytkowej, wentylację mechaniczną z odzyskiem ciepła, ocieplenie przegród budowlanych, mikroinstalację fotowoltaiczną, dokumentację projektową, audyt energetyczny i ekspertyzy, ocieplenie domu oraz wymianę stolarki okiennej i drzwiowej.

Projekt „Zielona Świdnica” polega na wdrożeniu działań związanych z ochroną środowiska i klimatu, które są trudne i kosztowne. Odbiorcami projektu będą nie tylko świdniczanie. Pierwszy moduł projektu zakończy się w 2022 roku, natomiast druga część projektu skupia się na działaniach wieloletnich podzielonych na edycje roczne. W grudniu 2022 roku zostaną podsumowane komponenty trzech działań związanych udzielaniem dotacji na wymianę urządzeń grzewczych finansowanych ze środków unijnych („Wymiana wysokoemisyjnych źródeł ciepła w budynkach i lokalach mieszkalnych na terenie wybranych gmin Aglomeracji Wałbrzyskiej”), środków krajowych (Program „Czyste Powietrze”) oraz budżetu gminy (Program dotacji z budżetu miasta na wymianę źródła ogrzewania).

Rycina 10. Materiały informacyjne (źródło: UM Świdnica)

Rycina 11. Materiały informacyjne (źródło: UM Świdnica)

3.3.2. Realizacja i wdrażanie

Świdnica dba o poprawę środowiska naturalnego i realizuje działania, których wspólnym mianownikiem jest walka ze zmianami klimatycznymi. W bieżącym 2022 roku przygotuje i wdroży następujące dokumenty strategiczne: Założenia do planu zaopatrzenia Gminy Miasto Świdnicę w gaz, energię elektryczną i ciepło oraz Plan Gospodarki Niskoemisyjnej. Miejski Plan Adaptacji do zmian klimatu dla Gminy Miasto Świdnica do 2030 roku został już uchwalony w marcu 2022 roku.

W trosce o zdrowie mieszkańców likwidacja źródeł niskiej emisji i ubóstwa energetycznego są bardzo ważne, dlatego podjęto działania związane udzielaniem dotacji na wymianę urządzeń grzewczych finansowanych ze środków zewnętrznych.

Środki unijne: Komponent I: „Wymiana wysokoemisyjnych źródeł ciepła w budynkach i lokalach mieszkalnych na terenie wybranych gmin Aglomeracji Wałbrzyskiej”

Świdnica złożyła wniosek o dofinansowanie projektu w ramach RPO WD na lata 2014-2020. Została liderem partnerskiego projektu realizowanego na terenie 15 gmin Dolnego Śląska. W ramach projektu grantobiorcy (właściciele nieruchomości, wspólnoty mieszkaniowe) mogą wymienić wysokoemisyjne źródło ciepła (kotły opalane węglem, miałem, koksem, ekogroszkiem) na instalacje wykorzystujące odnawialne źródła ciepła, kotły spalające biomasę lub paliwa gazowe oraz ogrzewanie elektryczne (pod warunkiem montażu instalacji OZE) lub podłączyć się do sieci ciepłowniczej. Wysokość dofinansowania to 70% poniesionych kosztów inwestycji, tj. w przypadku domów jednorodzinnych do 25 000 zł, a w przypadku lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym do 10 000 zł. Na terenie miasta zostaną zlikwidowane 393 „kopciuchy”. Kolejne etapy tego projektu, w tym m.in. podpisywanie umów z grantobiorcami, a następnie kontrola realizacji inwestycji, przyjmowanie i weryfikacja wniosków o wypłatę grantów, wypłata grantów będzie trwała do kwietnia 2023 roku.

Środki własne: Komponent II: Dotacje celowe na zmianę systemu ogrzewania udzielane z budżetu miasta

W 2012 roku Rada Miejska w Świdnicy podjęła uchwałę nr XV/198/12 w sprawie określenia zasad udzielania dotacji celowej na finansowanie lub dofinansowywanie zadań inwestycyjnych związanych z ochroną środowiska i gospodarką wodną ze środków budżetu miasta, pozyskanych z opłat i kar za korzystanie ze środowiska. Uchwała umożliwiła udzielanie dotacji osobom fizycznym, osobom prawnym i podmiotom gospodarczym zmieniającym sposób ogrzewania. Dotacje są zatem udzielane właścicielom i najemcom mieszkań, które są osobami fizycznymi, wspólnotom mieszkaniowym, osobom prawnym i przedsiębiorcom. Dotacje można przeznaczyć na wymianę kopciucha na ogrzewanie gazowe lub ogrzewanie elektryczne. Wnioski składane w trakcie roku budżetowego są rozpatrywane w zależności od ilości posiadanych środków finansowych, przeznaczonych na wypłatę dotacji. Ilość udzielonych dotacji w latach 2013-2021 został przedstawiony w tabeli poniżej.

Źródło: statystyki własne

W latach 2013-2020 udzielono łącznie 709 dotacji na kwotę 1 659 160,00 zł. Dzięki temu zlikwidowano 1160 pieców kaflowych i kotłów c.o. węglowo-koksowych. Zadanie to będzie realizowane również w przyszłych latach. Liczba osób chętnych do otrzymania dofinansowania jest corocznie większa niż kwota środków przeznaczona na realizację zadania.

Środki krajowe: Komponent III: Program „Czyste Powietrze”

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wspólnie z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej realizują program rządowy „Czyste Powietrze”. To program, którego celem jest poprawa jakości powietrza oraz zmniejszenie ilości gazów cieplarnianych przez wymianę źródeł ciepła i poprawę efektywności energetycznej budynków mieszkalnych jednorodzinnych. W roku 2020 rozpoczęły się rozmowy pomiędzy gminą Świdnica a Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu w sprawie przystąpienia do Programu „Czyste Powietrze”. Porozumienie zawarto w lutym 2021 roku. Do zadań miasta należy m.in. udzielanie informacji o programie osobom zainteresowanym złożeniem wniosku o dofinansowanie, wsparcie wnioskodawców w zakresie przygotowania wniosków o dofinansowanie, zagwarantowanie dostępności dla wnioskodawców przeszkolonego przez WFOŚ pracownika gminy, przesyłanie do funduszu wniosków o dofinansowanie, składanych przez wnioskodawców. Program „Czyste Powietrze” pozwala na udzielenie dofinansowania beneficjentom, tj. osobom fizycznym będącym właścicielem/współwłaścicielem budynku mieszkalnego jednorodzinnego lub wydzielonego w budynku jednorodzinnym lokalu mieszkalnego z wyodrębnioną księgą wieczystą o dochodzie rocznym nieprzekraczającym 100 000 zł na przedsięwzięcia związane z wymianą źródła ciepła i poprawą efektywności energetycznej budynków mieszkalnych. W ramach programu można uzyskać wsparcie finansowe na modernizację instalacji c.o. i c.w.u, wentylację mechaniczną z odzyskiem ciepła, ocieplenie przegród budowlanych, mikroinstalację fotowoltaiczną, dokumentację projektową, audyt energetyczny i ekspertyzy. Oprócz dotacji można również otrzymać pożyczkę na realizacje zadania. Wysokość dotacji i pożyczki uzależniona jest od kwoty miesięcznego dochodu na osobę. W związku z realizacją zadania w Urzędzie Miejskim w Świdnicy został otwarty punkt konsultacyjny programu.

Rycina 12. Węzeł CWU – SP nr 4 (źródło: UM Świdnica)

Rycina 13. Materiały informacyjne (źródło: UM Świdnica)

3.3.3. Produkty/rezultaty z odniesieniem do wskaźników zrównoważonego rozwoju

W ramach projektu przygotowane zostaną trzy ważne dokumenty strategiczne, które zintensyfikują działania związane z dbałością o ochronę środowiska, ograniczeniem niskiej emisji i adaptacją do zmian klimatu, które należą do najtrudniejszych i najbardziej kosztownych przeobrażeń społeczno-gospodarczych. W marcu 2022 roku uchwalony został Miejski Plan Adaptacji do zmian klimatu dla Gminy Miasto Świdnica do 2030 r., który będzie odpowiedzią na procesy zachodzące w środowisku spowodowane zmianami klimatycznymi. Ponadto zostaną zaktualizowane Założenia do planu zaopatrzenia Gminy Miasto Świdnicę w gaz, energię elektryczną i ciepło oraz Plan Gospodarki Niskoemisyjnej. Dokumenty te będą spójne z wprowadzanymi przepisami.

Rezultatem projektu będzie poprawa wskaźników jakości powietrza i niskiej emisji w Świdnicy i sąsiednich gminach. Realizacja projekt „Wymiana wysokoemisyjnych źródeł ciepła w budynkach i lokalach mieszkalnych na terenie wybranych gmin Aglomeracji Wałbrzyskiej” przyniesie roczny spadek emisji PM 10 w wysokości 1,46 Mg/rok oraz roczny spadek emisji PM 2,5 w wysokości 1,46 Mg/rok. Ponadto projekt będzie przeciwdziałać zmianom klimatu dzięki planowanej redukcji emisji CO₂ w wysokości 2,93Mg/rok. Rezultatem projektu będzie zmniejszenie emisji kominowej, rozumianej jako zmniejszenie ilości pyłów PM 2,5, PM 10, emisji CO₂ trafiających do atmosfery po spalaniu paliw stałych w budynkach mieszkalnych w niskoefektywnych instalacjach starej generacji. Dodatkowo nastąpi wzrost udziału odnawialnych źródeł energii (OZE) w wytwarzaniu energii cieplnej i elektrycznej.

Wymiernym efektem będzie również likwidacja wysokoemisyjnych źródeł ciepła z poszczególnych programów:

Komponent I: w ramach projekty „Wymiana wysokoemisyjnych źródeł ciepła w budynkach i lokalach mieszkalnych na terenie wybranych gmin Aglomeracji Wałbrzyskiej” zostanie zmodernizowanych co najmniej 637 (w tym 393 sztuki w Świdnicy) źródeł ciepła.
Komponent II: w ramach Programu dotacji z budżetu miasta na wymianę źródła ogrzewania, w latach 2013-2021 zlikwidowano 1160 (w tym 122 w 2021 roku) wysokoemisyjnych źródeł ciepła.
Komponent III: w ramach Programu „Czyste Powietrze” Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w roku 2021 udzielił 32 dotacje, likwidując tym samym 32 wysokoemisyjne źródła ciepła.

Dodatkowo realizacja projektu podniesie świadomość ekologiczną mieszkańców, wpłynie korzystnie na ich zdrowie i jakość życia.

Rozdział 4. Deklaracja kierunku dalszego działania w ramach Dziedzictwa WUF11 (WUF11 Legacy) w latach 2023-2024

W zrównoważonym rozwoju Świdnicy środowisko naturalne jest jego podstawą, gospodarka narzędziem, a dobrobyt społeczeństwa celem. W latach 2023-2024 Świdnica będzie implementować następujące cele zrównoważonego rozwoju, wpisując je w nowe i aktualizowane dokumenty strategiczne, tj.:

Koncepcja inwestycyjno-energetyczna „Świdnica na drodze do niezależności energetycznej”;
Strategia Rozwoju Klastra Świdnicka Energia Odnawialna na lata 2022-2030 – to dokument określający zakres i kierunki działania nowego klastra;
Strategia rozwoju Miasta Świdnica na lata 2023-2030.

Nowe opracowania lub uaktualnienia lokalnych dokumentów strategicznych z zakresu ochrony powietrza będą wprowadzać następujące Cele Zrównoważonego Rozwoju:

Cel 11. Zrównoważone Miasta i Społeczności,
Cel 13. Działania w Dziedzinie Klimatu,
Cel 7. Czysta i Dostępna Energia.

Dodatkowo w latach 2023-2024 Świdnica będzie realizować następujące działania, przedsięwzięcia, programy i projekty zgodne z Agendą 2030:

przystąpienie gminy miasto Świdnica do Klastra Świdnicka Energia Odnawialna, do zadań którego należeć będą:

wypracowanie i wdrożenie efektywnych rozwiązań na rzecz poprawy jakości powietrza na terenie powiatu świdnickiego,
wdrażanie programów służących optymalizacji i elastyczności zużycia energii elektrycznej,
przygotowanie i realizacja projektów w zakresie systemów magazynowania energii elektrycznej,
wytwarzanie energii cieplnej i elektrycznej w oparciu o różne źródła, w tym o źródła energii odnawialnej,
prowadzenie działalności promocyjno-informacyjnej;

prowadzenie punktu konsultacyjno-informacyjnego dla ogólnopolskiego Programu „Czyste Powietrze” – w ramach punktu planuje się m. in. konsultacje indywidualne i organizację spotkań informacyjnych dla potencjalnych beneficjentów;
utworzenie systemu dofinansowywania działań modernizacyjno-inwestycyjnych systemów grzewczych w budynkach mieszkalnych – kolejne edycje przyznawania dotacji z miejskiego programu dofinansowującego wymianę systemów ogrzewania z węglowych na gazowe lub elektryczne oraz dalsza współpraca w ramach Programu „Czyste Powietrze”;
współpraca z OTS Stowarzyszenie „Wolna Przedsiębiorczość” oraz z innymi samorządami przy przygotowaniu projektów sieciowych do Funduszu Sprawiedliwej Transformacji, tj.

Domy Czystej Energii – program grantowy modernizacji budynków mieszkalnych w celu ograniczania niskiej emisji i zwiększania udziału odnawialnych źródeł energii do celów grzewczych,
Prosumencka Transformacja Solarna – program grantowy transformacji energetycznej budynków mieszkalnych w celu wykorzystania energii solarnej z fotowoltaiki jako dominującego źródła energii elektrycznej,
Transformacja energetyczna budynków użyteczności publicznej – program termomodernizacji oraz wymiany źródeł wysokoemisyjnych,
Energia pod kontrolą – ponadgminny program optymalizacji zużycia i monitoringu energii w budynkach publicznych polegający na wyposażeniu służb gminnych w narzędzia i systemy monitorowania zużycia energii;

promowanie i wykorzystanie ciepła systemowego – rozwój centralnego systemu ciepłownictwa w mieście tam, gdzie jest to technicznie i ekonomicznie uzasadnione, oraz wymiana urządzeń grzewczych na nowoczesne urządzenia niskoemisyjne o wyższej sprawności, w tym wykorzystujące odnawialne źródła emisji;
monitoring i kontrola jakości powietrza;
przeciwdziałanie ubóstwu energetycznemu;
wymiana taboru autobusowego na zeroemisyjny;
współpraca ze Stowarzyszeniem United Nations Association – Poland w kwestii edukacji i promocji wśród mieszkańców Celów Zrównoważonego Rozwoju.

Rozdział 5. Rekomendacje na bazie doradztwa

Świdnica może podzielić się z miastami średnimi swoimi doświadczeniami związywanymi z redukcją niskiej emisji, w tym działaniami naprawczymi ukierunkowanymi na ograniczenie emisji zanieczyszczeń w sektorze komunalno-bytowym. Kluczowe działania podjęte w dziedzinie redukcji niskiej emisji kominowej to: wymiana kotłów na niskoemisyjne lub podłączenie budynków do sieci ciepłowniczej; modernizacja lokalnych kotłowni i poprawa efektywności energetycznej budynków (termomodernizacja); wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, np. ogniwa fotowoltaiczne, kolektory słoneczne, pompy ciepła, biomasa; dalsza renowacja i modernizacja terenów zielonych, tzn. prowadzenie działań na rzecz poprawy stanu zagospodarowania istniejących parków, zieleńców, skwerów, pasów zieleni przyulicznej i zieleni w przestrzeni mieszkaniowej. W celu poprawy środowiska Świdnica prowadzi wspólne działania z sąsiednimi gminami, przynależąc do związku gmin Aglomeracji Wałbrzyskiej. Cenne może być również doświadczenie miasta w realizacji wspólnych unijnych projektów prowadzonych w partnerstwie z wieloma podmiotami. Zwykle samorządy obawiają się być liderem w projektach, w których wymagane jest współdziałanie kilku samorządów, dlatego Świdnica chętnie podzieli się wiedzą, jak przygotowywać i realizować projekty partnerskie dotyczące m.in. wymiany źródeł ciepła, termomodernizacji, energii odnawialnej itp. Zdobyte doświadczenia warte są upowszechnienia i mogą być ciekawe dla innych samorządów.

Rycina 14. Zielona Świdnica (źródło: fot. W. Bąkiewicz)

Do góry