Świdnik

Wstęp

Towarzyszący 11. Światowemu Forum Miejskiemu „Plan Działań dla Miast. Modelowa lokalność” (PDM) to program unikatowy w skali europejskiej. Łączy ponad sto polskich miast, które w różnorodny sposób odpowiadają na lokalne wyzwania zgodne z celami zrównoważonego rozwoju określonymi w Agendzie 2030. Jego celem jest włączenie polskich miast w światową dyskusję na temat trendów zrównoważonej urbanizacji oraz popularyzacja ich wdrażania w ramach zadań własnych miast.

Kryterium kwalifikacji do programu stanowiły dotychczasowe osiągnięcia miast w wybranym celu zrównoważonego rozwoju Agendy 2030. O unikatowym charakterze „Planu Działań dla Miast” przesądza przedstawienie w jednej inicjatywie bogactwa różnorodnych doświadczeń, którymi polskie miasta mogą dzielić się z innymi. Program PDM prowadzony był równolegle do prac nad nową Krajową Polityką Miejską 2030 i stanowi jeden z projektów strategicznych ujętych w KPM 2030. Dokument pokazuje dobre praktyki wypracowane już przez polskie miasta w ostatnich latach, aby mierzyć się z wyzwaniami w 17 celach, w tym ubóstwem mieszkańców, nierównościami społecznymi, barierami w rozwoju gospodarczym czy zmianami klimatu. Jednocześnie jak w soczewce dokument skupia się na 2022 roku i ukazuje bogactwo projektów zaplanowanych w miastach na ten rok. Chociaż Światowe Forum Miejskie trwa kilka dni, poprzez te działania jest obecne w ponad 100 polskich miastach przez cały okres realizacji „Planu Działań dla Miast”.

Świdnik bierze udział w Programie „Plan Działań dla Miast. Modelowa lokalność” z projektem „Strefa cienia z miejscem do piknikowania”, co przyczyni się do pozostawienia trwałego wkładu w wypracowanie wspólnej wizji zrównoważonego rozwoju polskich miast dzięki wymianie doświadczeń. Włączając się w światowy trend zrównoważonej przemiany przestrzeni miejskich oraz realizując projekt w ramach „Planu Działań dla Miast”, Świdnik uczestniczy w dyskusji na temat rozwoju terenów zurbanizowanych oraz tworzeniu platformy dla systematycznego udoskonalania i wdrażania dobrych wzorców w lokalnych politykach miejskich. PDM ma na celu upowszechnienie dobrych praktyk zaczerpniętych ze zrealizowanych przedsięwzięć wypełniających Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ oraz promocję osiągnięć poszczególnych miast w ich wypełnianiu, istotnych z perspektywy miast i szukania odpowiedzi na lokalnie występujące problemy, niezależnie od skali projektów lub działań.

Działania Świdnika realizowane w ramach „Planu Działań dla Miast” w projekcie „Strefa cienia z miejscem do piknikowania” odwołują się do 13. Celu Zrównoważonego Rozwoju, tj. Działania w dziedzinie klimatu. Realizacja tego projektu wpisuje się w rozstrzygnięcia strategiczne w dokumentach strategicznych Świdnika wymienionych w raporcie. Zapraszamy do lektury raportu i zapoznania się z wyzwaniami i osiągnięciami Świdnika.

Rozdział 1. Przyczyny podjęcia przez miasto Świdnik działań w Celu 13. Działania w dziedzinie klimatu

1.1. Krótka charakterystyka miasta

Świdnik jest jednym z najmłodszych miast Lubelszczyzny położonym w centralnej części województwa lubelskiego, na terenie powiatu świdnickiego.  Gmina jest w trakcie tworzenia gminnej ewidencji zabytków z uwagi na liczne zabytki architektoniczne, drewniane wille z początku XX wieku, cmentarz parafialny z kwaterą z czasów I i II wojny światowej. Miasto ma atrakcyjną lokalizację. Położone jest 12 km na wschód od centrum Lublina, przy drodze ekspresowej S12, S17 i Porcie Lotniczym Lublin, zachowując przy tym walory niewielkiego, spokojnego i zielonego miasta. Bliskie sąsiedztwo Lublina przyczynia się do lepszego dostępu do usług wyższych, m.in. uczelni wyższych w Lublinie – największego we wschodniej Polsce ośrodka akademickiego i lepszego dostępu mieszkańców do zróżnicowanego rynku pracy.

Świdnik położony jest na Wyżynie Lubelskiej w obrębie mezoregionu Płaskowyż Świdnicki. W podłożu skały kredowe lokalnie wychodzą na powierzchnię w formie bardzo zwietrzałej i spękanej. Gezy z przewarstwieniami wapnia występują w części północnej gminy, zaś w części wschodniej – pyły piaszczyste, piaskowce pyłowate i utwory lessopodobne. Gleby w mieście wytworzyły się głównie z utworów lessowatych. Pod względem bonitacyjnym 90% gruntów rolnych zajmują żyzne gleby klasy III (IIIa i IIIb). Miasto pozbawione jest rzek, co jest zjawiskiem typowym dla obszarów wyżynnych zbudowanych ze skał przepuszczalnych.

Największy na terenie miasta kompleks leśny to tzw. „Las Rejkowizna” z dominującą sosną, dębem i brzozą w drzewostanie. Spośród form ochrony przyrody występuje Obszar Natura 2000 „Świdnik” PLH 060021, który posiada status specjalnego obszaru ochrony siedlisk i użytek ekologiczny „Siedlisko Susła Perełkowanego” będący siedliskiem kolonii susła perełkowanego (Spermophilus suslicus). Na terenie Świdnika występują takie gatunki zwierząt, jak: suseł perełkowany, myszołów, błotniak stawowy, kruk i bocian biały. W sumie zaobserwowano tu 86 gatunków ptaków, z czego 19 to ptaki gniazdujące: myszołów, krogulec, grzywacz, sierpówka, dzięcioł duży, dzięcioł białoszyi, dymówka, oknówka, kos, kwiczoł, śpiewak, modraszka, bogatka, sroka, kawka, gawron, kruk, szpak i wróbel. Większość gatunków to gatunki chronione. Oprócz drobnych ssaków w Lesie Rejkowizna występują zwierzęta średniej wielkości: sarny oraz łosie, daniele, lisy, dziki i zające.

Liczba mieszkańców miasta wynosi 38 763 osoby (BDL GUS, 2020). W ciągu lat widoczny jest jej powolny, ale systematyczny spadek ludności. W latach 2002-2016 liczba mieszkańców zmalała o około 0,6%, natomiast w latach 2016-2021 – aż o 6,16%. W 2016 roku 60,1% mieszkańców było w wieku produkcyjnym, 16,3% w wieku przedprodukcyjnym, a 23,6% w wieku poprodukcyjnym. W latach 2016-2000 o 3% przybyło ludności w wieku poprodukcyjnym kosztem (w 2000 roku 56,7% mieszkańców Świdnika było w wieku produkcyjnym, 16,7% w wieku przedprodukcyjnym, a 26,6% w wieku poprodukcyjnym).

Obecnie Świdnik jest ośrodkiem przemysłu lotniczego. Znajduje się tu Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego „PZL – Świdnik” S.A. produkująca śmigłowce.

1.2. Główne wyzwania i ich ujęcie w strategii rozwoju miasta

Strategia Rozwoju Gminy Miejskiej Świdnik na lata 2015-2025 skupia się wokół zagadnień związanych z projektami infrastrukturalnymi, mającymi na celu poprawę jakości życia mieszkańców oraz wzrost atrakcyjności i konkurencyjności gminy, i nie zawiera zagadnień związanych z ochroną klimatu. Program ochrony środowiska dla gminy miejskiej Świdnik na lata 2014-2017 z perspektywą do roku 2021 utracił ważność, w  związku z czym gmina w bieżącym roku przystąpi do jego aktualizacji.

Politykę z zakresu działań na rzecz klimatu gmina Świdnik realizuje poprzez wdrażanie działań zapisanych w Planie adaptacji do zmian klimatu miasta Świdnik (realizacja do 2030) oraz w Planie gospodarki niskoemisyjnej w Gminie Miejskiej Świdnik (realizacja do 2023).

W planie adaptacji celem nadrzędnym proponowanych działań adaptacyjnych jest uczynienie Świdnika miastem bardziej odpornym na skutki zmian klimatu i rozwijającym się zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, zgodnie z poniższymi celami szczegółowymi:

• Poprawa bezpieczeństwa i stanu zdrowia mieszkańców poprze łagodzeni skutków ekstremalnych zjawisk meteorologicznych i hydrologicznych,
• Zapewnienie możliwości bezpiecznego zagospodarowania lub gromadzenia wody, 
• Zapewnienie wysokiej jakości usług ekosystemu przez ochronę i optymalizację rozmieszczenia infrastruktury błękitno-zielonej,
• Kształtowanie równowagi krajobrazu miejskiego.

Godne uwagi są wszystkie podporządkowane powyższym celom grupy zadań i działań (łącznie 37) dla opcji adaptacji typu no regrets ujęte w Tabeli 14. „Planu działań”.

Plan gospodarki niskoemisyjnej w Gminie Miejskiej Świdnik ma m.in. za zadanie ochronę klimatu poprzez utrzymanie niskoemisyjnego rozwoju gospodarczego i zaspokajania potrzeb społeczeństwa, tj. postępu i progresu gospodarczo-społecznego gminy Świdnik do 2023 roku, następującego bez lub z minimalnym wzrostem zapotrzebowania na energię pierwotną i finalną. Zadanie to jest realizowane poprzez wdrożenie wizji gminy jako obszaru zarządzanego w sposób zrównoważony i ekologiczny, stanowiącego przykład zarówno dla gmin regionu, jak i kraju. Wizję tę realizują następujące cele szczegółowe:

• Cel 1. Wdrożenie wizji gminy Świdnik jako obszaru zarządzanego w sposób zrównoważony i ekologiczny, stanowiącego przykład zarówno dla gmin regionu jak i kraju,
• Cel 2. Zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego odbiorców na terenie gminy Świdnik,
• Cel 3. Ograniczenie emisji CO₂ oraz emisji zanieczyszczeń z instalacji wykorzystywanych na terenie gminy, a także emisji pochodzącej z transportu,
• Cel 4. Zwiększenie wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych,
• Cel 5. Zwiększenie efektywności wykorzystania, wytwarzania oraz dostarczania energii,
• Cel 6. Rozwój systemów zaopatrzenia w energię zmniejszających występowanie niskiej emisji zanieczyszczeń (w tym emisji pyłów),
• Cel 7. Realizacja wzorcowej roli sektora publicznego w zakresie oszczędnego gospodarowania energią,
• Cel 8. Zwiększenie świadomości mieszkańców dotyczącej ich wpływu na lokalną gospodarkę ekoenergetyczną oraz jakość powietrza,
• Cel 9. Promocja oraz realizacja wizji zrównoważonego transportu – z uwzględnieniem transportu publicznego, indywidualnego i rowerowego,
• Promocja efektywnego energetycznie oświetlenia.

Do powyższych celów dobrano działania mające na celu redukcję niskiej emisji w dziedzinie transportu, zużycia energii elektrycznej i zużycia paliw opałowych.

Rozdział 2. Charakterystyka Celu 13. Działania w dziedzinie klimatu z punktu widzenia Świdnika

Działania na rzecz klimatu Świdnik realizuje zarówno przez ograniczanie niskiej emisji, jak i poprzez wzmocnienie zdolności adaptacyjnych w postaci zieleni miejskiej oraz poprawę odporność na zagrożenia klimatyczne dzięki odpowiedniemu doborowi gatunkowy roślin i ich pielęgnację przystosowaną do ekstremalnych zjawisk pogodowych.

W celu przeciwdziałania negatywnym skutkom zmian klimatu, jakimi są susze, miasto od 2018 roku sadzi łąki kwietne.

Dodatkowymi prowadzonymi przez miasto działaniami mającymi na celu przeciwdziałanie skutkom zmian klimatu i wzbogacaniu bioróżnorodności są:

• projekt „Tu kosimy rzadziej” polegający na wprowadzeniu w przestrzeni publicznej stref rzadszego koszenia, prowadzącego do powstawania trawników ekstensywnych i naturalnych łąk kwietnych;
• projekt „Strefa jeża” polegający na wytyczeniu stref, na których są pozostawiane liście umożliwiające zimowanie jeżom;
• realizacja „zielonych” przestrzeni dla dzieci jak „Ogród zabaw przy ul. Wrzosowej” nawiązujący swym charakterem i zastosowanymi naturalnymi materiałami do sąsiadującego lasu lub plac zabaw przy ul. Kopernika, którego istotnym elementem poza atrakcyjną dla dzieci małą architekturą były nasadzenia roślinności, ścieżki sensoryczne i przepuszczalne nawierzchnie;
• wprowadzanie w publicznych terenach zieleni, na skwerach, i placach zabaw domków dla owadów oraz karmników i poideł dla ptaków a także elementów służących edukacji przyrodniczej (tablice informacyjne, sylwetki zwierząt, tabliczki z nazwami roślin);
• otrzymanie przez Świdnik statusu Gminy Przyjaznej Pszczołom – podejmowanie działań na rzecz poprawy warunków życia pszczół w mieście, m.in. tworzenie rabat miododajnych, realizacja projektu „OwaDom”, tworzenie łąk kwietnych, stref rzadszego koszenia, odstąpienie od stosowania środków zawierających glifosat, utworzenie pasieki miejskiej;
• coraz częstsze wprowadzanie w ramach realizowanych w terenach zieleni inwestycji nawierzchni przepuszczalnych – np. Zielony LOF przy stacji paliw Orlen, plac zabaw przy ul. Środkowej, ogród zabaw przy ul. Wrzosowej, plac zabaw przy ul. Kopernika;
• realizacja projektu „Zielony LOF” w Świdniku w ramach Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Lubelskiego Obszaru Funkcjonalnego; zadanie współfinansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego objętego Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Lubelskiego 2014-2020; projekt był realizowany w latach 2017-2021 partnerstwie gmin z Lubelskiego Obszaru Funkcjonalnego: Lubartów, Świdnik, Wólka, Spiczyn, Niemce; objął działania służące poprawie stanu terenów zielonych i ich ochronę w celu udostępnienia zasobów przyrodniczych miasta Świdnik, a także ochrony bioróżnorodności:
•  teren zieleni parkowej obszaru Brzeziny (w tym teren za stacją Orlen);
• teren zieleni zamkniętego składowiska odpadów przy ul. Krępieckiej;
• teren parkowy zlokalizowany na terenie rekreacyjno-wypoczynkowym AVIA;
• wykorzystywanie wody deszczowej do podlewania nasadzeń na terenie pl. Konstytucji 3 Maja, a także budowę pierwszego w mieście ogrodu deszczowego;
• realizację licznych nasadzeń drzew i krzewów, bylin, traw i innych roślin, realizacja łąk kwietnych i rabat przyjaznych zapylaczom ze znacznym udziałem gatunków rodzimych oraz gatunków odpornych na zmiany klimatu.

Jeżeli chodzi o gospodarkę niskoemisyjną, zgodnie z informacjami zawartymi w Programie ochrony powietrza (POP), przyjętym uchwałą nr XXXV/482/2017 Sejmiku Województwa Lubelskiego z dnia 20 listopada 2017 roku, na terenie miasta odnotowano:

• obszary przekroczeń poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM2,5 o okresie uśrednienia w ciągu roku –

1. kod obszaru przekroczeń: Lu15SLuPM2,5a07,
2. charakter obszaru: miejski,
3. emisja łączna z obszaru przekroczeń: 14,2 [Mg],
4. powierzchnia przekroczeń poziomu dopuszczalnego: 23 [ha],
5. liczba ludności: 1 400,
6. wartość stężenia z obliczeń: 28,2 [μg/m3 ];

• obszary przekroczeń poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 o okresie uśrednienia 24 godzinnym –

1. kod obszaru przekroczeń: Lu15SLuPM10d16,
2. charakter obszaru: miejski, podmiejski, - powierzchnia obszaru: 712 [ha],
3. liczba ludności w obszarze: 28 600,
4. maksymalne stężenie dobowe PM10: 93,6 [μg/m3],
5. maksymalne stężenie roczne PM10: 41,6 [μg/m3],
6. sumaryczna emisja z obszaru: 483, 9 [Mg],
7. przewaga typu emisji w stężeniach w obszarze: powierzchniowa, napływ.

Z powyższego wynika konieczność działań naprawczych – redukcji poziomów zanieczyszczeń.

Gmina od kilku lat monitoruje jakość powietrza, w kilku miejscach w mieście zamontowano czujniki mierzące aktualny poziom zapylenia. Oprócz stężenia pyłów zawieszonych PM2,5 oraz PM10 – w dostępnej dla mieszkańców aplikacji oraz informacyjnych tablicach led – można sprawdzić aktualną temperaturę, wilgotność powietrza i ciśnienie.

Rozdział 3. Droga Świdnika do doskonałości w realizacji Celu 13. Działania w dziedzinie klimatu

3.1. Działania miasta w drodze do realizacji Celu 13. Działania na rzecz klimatu

W ramach wzmacniania zdolności adaptacyjnych Świdnika do zmian klimatu w 2022 roku pracownicy Referatu Ekologii i Zieleni Urzędu Miasta wysiali około 1100 m² powierzchni łąk kwietnych wzdłuż głównych arterii miasta, wykorzystując do tego mieszkankę nasion o nazwie „Dywan kwiatów”. Kwiaty łąkowe pojawią się w czerwcu wzdłuż ul. Wyszyńskiego, Niepodległości i przy Różanym Ogrodzie obok ul. Norwida 3. To ostatnie miejsce wskazali mieszkańcy pobliskich bloków, którzy w 2020 roku sami postanowili obsiać je kolorowymi mieszankami kwiatów. Na przełomie kwietnia i maja kwitnienie rozpoczęły natomiast ozdobne drzewa owocowe posadzone w Świdniku w latach poprzednich, wśród nich śliwy, wiśnie, grusze i jabłonie. Wzdłuż ul. Wyszyńskiego rosną kwitnąca na biało drobnoowocowa grusza „Chanticleer”, jabłoń „Ola” o różowych kwiatach oraz szkarłatna „Royalty”. Wzdłuż ul. Wyspiańskiego rośnie szpaler dorodnych śliw wiśniowych „Pissardii”. Obsiewanie miasta łąkami kwietnymi rozpoczęto w 2018 roku od skweru między Halą Targową i ul. Okulickiego (wysiano nasiona z mieszanki o nazwie „Romantyczna grządka”) oraz ronda u zbiegu ul. Traugutta i pasa zieleni rozdzielającego fragment ul. Racławickiej do skrzyżowania z al. Lotników Polskich (nasiona z mieszanki o nazwie „Czar kwiatów letnich”). Początkowo wprowadzano eksperymentalny dobór gatunków – rośliny jednoroczne, aby sprawdzić, jakie rośliny najlepiej sprawdzą się ze względu na odporność na suszę, długość kwitnienia itp. Łąkami obsiano powierzchnię 400 m², którą podwojono w kolejnym roku.

Ponadto miasto podejmuje wiele innych inicjatyw, które pozytywnie wpływają na życie owadów, np. budowa uli. W czerwcu 2019 roku burmistrz miasta podpisał Manifest Gmin Przyjaznych Pszczołom. Tym samym Świdnik otrzymał status Gminy Przyjaznej Pszczołom, będący znakiem jakości i potwierdzeniem marki miasta, które jest świadome społecznie i przyrodniczo oraz aktywnie działa na rzecz zachowania bioróżnorodności. Ów status oznacza prowadzenie działań edukacyjnych, głównie dla sadowników i działkowców oraz zakładanie naturalnych siedlisk dla pszczół. Obecność tych pożytecznych owadów jest brana pod uwagę niemal przy każdej miejskiej inwestycji, gdzie ma znaleźć się miejsce na zieleń. Czuwa nad tym Referat Ekologii i Zieleni, który proponuje nowe inicjatywy na rzecz tych pożytecznych owadów.

W ubiegłym roku powstała pierwsza miejska pasieka, natomiast w czerwcu tego roku odbyło się pierwsze, uroczyste miodobranie.

W ramach ograniczania niskiej emisji w Świdniku zrealizowano projekt „Modernizacji istniejącego oświetlenia na energooszczędne w Gminie Miejskiej Świdnik” warty prawie 1,7 mln zł. Wymieniono 1141 opraw sodowych na energooszczędne LED z możliwością zaprogramowania pięciostopniowej redukcji mocy, a także 138 uszkodzonych słupów. 21 lamp wyposażono w sterowniki umożliwiające redukcję mocy opraw, a 52 szafki oświetlenia ulicznego w zdalny system inteligentnego sterowania oświetleniem z transmisją danych. Nowy system umożliwi kontrolę czasu świecenia lamp poprzez zdalne ustawienia zegara astronomicznego, oszczędności w zużyciu energii i skuteczniejszą konserwację.

Realizacja projektu „Świdnik przyjazny środowisku” zaowocowała montażem ponad 200 instalacji solarnych do wspomagania przygotowania ciepłej wody użytkowej w budynkach mieszkalnych i budową 40 punktów oświetlenia hybrydowego przy ul. Nadleśnej i okolicach – łącznie postawiono 40 lamp. W kolejnej edycji projektu „Świdnik przyjazny środowisku – edycja II – budynki mieszkalne (pompy ciepła i ogniwa fotowoltaiczne)”, w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020, działania 4.1. Odnawialne źródła energii, zrealizowano montaż 219 instalacji fotowoltaicznych i 55 pomp ciepła dla właścicieli prywatnych nieruchomości. Instalacje fotowoltaiczne pozwoliły na produkcję energii elektrycznej, a pompy ciepła do wytworzenia energii do ogrzania ciepłej wody użytkowej.

Obecnie miasto pracuje nad zakupem autobusów wodorowych, które zasilą flotę miejską, a także nad budową sześciu stacji ładowania pojazdów elektrycznych.

Corocznie realizowane są nasadzenia nowych drzew i krzewów, które zwiększają bioróżnorodność i pozwalają zmniejszać negatywne skutki zmian klimatycznych. W 2021 roku posadzono 331 drzew oraz 15 589 krzewów. Dzięki znacznej powierzchni terenów zieleni przypadającej na jednego mieszkańca, przyrostowi nasadzeń drzew w mieście w przeliczeniu na 1000 mieszkańców oraz dzięki wydatkom na zagospodarowanie i utrzymanie terenów zieleni w przeliczeniu na mieszkańca Świdnik został wyróżniony w inicjatywie „Miasto z klimatem”, realizowanej przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska.

3.2. Modelowa lokalność – dobra praktyka miasta

W ramach Celu 13. dobrą praktyką miasta jest wysiewanie łąk kwietnych od 2018 roku. Tereny obsiane naturalnymi mieszankami nie są trudne w utrzymaniu, wymagają tylko podlania i ewentualnie pojedynczego koszenia. Co bardzo ważne, szybko stają się enklawą dla owadów, zwłaszcza dla zapylaczy. Inną dobrą praktyką miasta jest uwzględnianie przy każdej nowej inwestycji dotyczącej przestrzeni miejskiej (place zabaw, skwery itp.) miejsca pod nasadzenia przyjazne pszczołom i ustawianie w takich miejscach domków dla owadów, a także stosowanie nawierzchni przepuszczalnych orz naturalnych materiałów.

Wśród innych dobrych praktyk miasta można zaliczyć działania związane z  hulajnogami miejskimi, fotowoltaiką, zbiornikami do retencjonowania wody opadowej, kompostownikami dla mieszkańców oraz rowerem miejskim.

3.3. Opis projektu wybranego do realizacji w ramach ,,Planu Działań dla Miast. Modelowa lokalność’’

3.3.1. Krótka charakterystyka projektu

W ramach „Planu Działań dla Miast” Świdnik wybrał zadanie z zakresu błękitno-zielonej infrastruktury „Strefa cienia z miejscem do piknikowania”, na lokalizację którego przewidziano teren po nieczynnym składowisku odpadów – obszar Zielonego LOF w Świdniku. Wcześniej na terenie zrekultywowanego składowiska odpadów zrealizowano projekt polegający na budowie skweru – głównie alejek z ławkami i rabat. Obszar usytuowany na wzniesieniu, poza kilkoma samosiejkami robinii nie zawierał drzew, stanowiąc latem nieprzyjazną „nagrzaną wyspę”. W założeniu projekt przyczyni się do przeciwdziałania lokalnym konsekwencjom zmian klimatycznych, a także będzie stanowił miejsce integracji mieszkańców i tchnie życie ten obszar.

Za odbiorców projektu przyjęto mieszkańców miasta, w szczególności mieszkających w zabudowie wielorodzinnej, należących do różnych grup wiekowych, zarówno młodzież, osoby starsze, jak i rodziny z dziećmi. Pomysł stworzenia miejsca atrakcyjnego wypoczynku dla mieszkańców wraz ze strefą piknikową wynikł z potrzeb zgłaszanych przez świdniczan i barku podobnego miejsca w mieście. Natomiast zasadność utworzenia strefy cienia wynikała z wnikliwej obserwacji uwarunkowań terenu, wychodzenia naprzeciwko konsekwencjom zmian klimatu i działaniom człowieka prowadzącym do powstania terenu mało przyjaznego ludziom i naturze. Przeprowadzone z ekspertami konsultacje koncepcji zagospodarowania terenu były podstawą do modyfikacji założeń pod kątem funkcjonalności. Podczas kolejnych sesji powstał szczegółowy dobór gatunkowy roślin, które pozwoliły zaaranżować przestrzeń i stworzyć strefę cienia wokół miejsca do piknikowania.

Założenie oparto na dwóch wnętrzach wpisanych w stykające się ze sobą okręgi. Nieformalne ściany okręgów wytyczyły drzewa i rabaty. Wśród zastosowanych gatunków znalazła się sosna czarna, brzoza pożyteczna „Doorenbos” i klon czerwony. Nasadzenia wzbogaciły trawy oraz byliny dostosowane do słonecznego i suchego stanowiska. Wszystkie zaprojektowane rośliny dostosowano do zmieniających się warunków klimatycznych. Całość uzupełniła projektowana mała architektura, która pozwoliła dopełnić funkcjonalnie przestrzeń „Strefy cienia z miejscami do piknikowania”.

Rycina 1. Koncepcja zagospodarowania „Strefy cienia z miejscami do piknikowania” (źródło: UM Świdnik)

3.3.2. Realizacja i wdrażanie

Realizację zadania można podzielić na dwa etapy – projektowy oraz wykonawczy. Pierwszy etap trwał najdłużej, wymagał dobrej analizy uwarunkowań terenu, założeń projektowych oraz doboru roślinności.

Koncepcja powstania małej realizacji „Strefa cienia z miejscem do piknikowania” narodziła się jako odpowiedź na potrzeby mieszkańców zgłaszane podczas bezpośrednich rozmów i przez media społecznościowe. Wyraźnie dała się odczuć potrzeba utworzenia miejsca do spotkań w plenerze. Uwagę zwrócił także problem braku cienia i znacznego nagrzewania się terenu tzw. wyspy, czyli skweru utworzonego na terenie nieczynnego, zrekultywowanego wysypiska odpadów. Komunikacja z mieszkańcami odbywała się głównie przez media społecznościowe, w których mieszkańcom zadano pytanie na dotyczące oceny pomysłu utworzenia przez miasto miejsca piknikowania. Pomysł spotkał się z dużym pozytywnym odzewem.

Na etapie projektowania pojawiło się kilka propozycji, ostatecznie wyłoniono tę opartą na dwóch nieformalnych wnętrzach (okręgach), dzięki którym w sposób niezobowiązujący z terenu będzie mogło korzystać kilka grup użytkowników.

Wykonanie prac w terenie zajęło kilka dni, polegało ono na przygotowaniu terenu, posadzeniu roślin oraz pracach wykończeniowych – ściółkowaniu, palikowaniu itp. Prace prowadzono we współpracy z Przedsiębiorstwem Komunalnym „Pegimek” Sp. z o.o., które na co dzień zajmuje się utrzymaniem zieleni w mieście. Zadanie zakończono w drugiej połowie kwietnia 2022 roku. Efekt finalny będzie widoczny po ustawieniu wszystkich elementów małej architektury, ale najpełniej objawi się po kilku sezonach wegetacyjnych, gdy młode rośliny rozrosną się, a drzewka faktycznie utworzą strefę cienia.

Rycina 2., 3., 4., 5., 6. Zagospodarowanie „Strefy cienia z miejscami do piknikowania” (źródło: UM Świdnik)

3.3.3. Produkty/rezultaty z odniesieniem do wskaźników zrównoważonego rozwoju

Realizacja projektu znajdzie przełożenie na następujące wskaźniki zrównoważonego rozwoju:

• poprawa zdolności adaptacyjnych części terenu miasta objętej projektem o obliczu suszy i upałów,
• przeciwdziałanie skutkom zmian klimatu przez nasadzenia roślin odpornych na susze (w tym łąk kwietnych),
• łagodzenie skutków zmian klimatu (upałów) w postaci utworzenia zacienionych miejsc wypoczynku.

Rycina 7., 8., 9., 10. Zagospodarowanie „Strefy cienia z miejscami do piknikowania” w czerwcu 2022 roku (źródło: UM Świdnik)