Szydłowiec

Wstęp

Towarzyszący 11. Światowemu Forum Miejskiemu „Plan Działań dla Miast. Modelowa lokalność” (PDM) to program unikatowy w skali europejskiej. Łączy ponad sto polskich miast, które w różnorodny sposób odpowiadają na lokalne wyzwania zgodne z celami zrównoważonego rozwoju określonymi w Agendzie 2030. Jego celem jest włączenie polskich miast w światową dyskusję na temat trendów zrównoważonej urbanizacji oraz popularyzacja ich wdrażania w ramach zadań własnych miast.

Kryterium kwalifikacji do programu stanowiły dotychczasowe osiągnięcia miast w wybranym celu zrównoważonego rozwoju Agendy 2030. O unikatowym charakterze „Planu Działań dla Miast” przesądza przedstawienie w jednej inicjatywie bogactwa różnorodnych doświadczeń, którymi polskie miasta mogą dzielić się z innymi. Program PDM prowadzony był równolegle do prac nad nową Krajową Polityką Miejską 2030 i stanowi jeden z projektów strategicznych ujętych w KPM 2030. Pokazuje dobre praktyki wypracowane już przez polskie miasta w ostatnich latach, aby mierzyć się z wyzwaniami w 17 celach, w tym ubóstwem mieszkańców, nierównościami społecznymi, barierami w rozwoju gospodarczym czy zmianami klimatu. Jednocześnie jak w soczewce dokument skupia się na 2022 roku i ukazuje bogactwo projektów zaplanowanych w miastach na ten rok. Chociaż Światowe Forum Miejskie trwa kilka dni, poprzez te działania jest obecne w ponad 100 polskich miastach przez cały okres realizacji „Planu Działań dla Miast”.

Szydłowiec bierze udział w Programie „Plan Działań dla Miast. Modelowa lokalność” z projektem „Program czyste powietrze w Mieście Szydłowiec”, co przyczyni się do pozostawienia trwałego wkładu w wypracowanie wspólnej wizji zrównoważonego rozwoju polskich miast dzięki wymianie doświadczeń. Włączając się w światowy trend zrównoważonej przemiany przestrzeni miejskich oraz realizując projekt w ramach „Planu Działań dla Miast”, Szydłowiec uczestniczy w dyskusji na temat rozwoju terenów zurbanizowanych oraz tworzeniu platformy dla systematycznego udoskonalania i wdrażania dobrych wzorców w lokalnych politykach miejskich. PDM ma na celu upowszechnienie dobrych praktyk zaczerpniętych ze zrealizowanych przedsięwzięć wypełniających Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ oraz promocję osiągnięć poszczególnych miast w ich wypełnianiu, istotnych z perspektywy miast i szukania odpowiedzi na lokalnie występujące problemy, niezależnie od skali projektów lub działań.

Działania Szydłowca realizowane w ramach „Planu Działań dla Miast” w projekcie „Program czyste powietrze w Mieście Szydłowiec” odwołują się do 7. i 13. Celu Zrównoważonego Rozwoju, tj. Czysta i dostępna energia oraz Działania w dziedzinie klimatu. Realizacja tego projektu wpisuje się w rozstrzygnięcia strategiczne w dokumentach strategicznych Szydłowca wymienionych w raporcie. Zapraszamy do lektury raportu i zapoznania się z wyzwaniami i osiągnięciami Szydłowca.

Rozdział 1. Przyczyny podjęcia przez miasto Szydłowiec działań w Celu 7. Czysta i dostępna energia oraz Celu 13. Działania w dziedzinie klimatu

1.1. Krótka charakterystyka miasta

Szydłowiec znajduje się w południowej części województwa mazowieckiego w powiecie szydłowieckim. Miasto liczy 11 557 mieszkańców, zaś całą gminę miejsko-wiejską o powierzchni 138 km² składającą się z miasta i 22 sołectw zamieszkuje 18 505 osób (BDL GUS, 2020). W latach 2005-2020 nastąpił spadek liczby ludności, co jest zbieżne z tendencją występującą w całym kraju, a biorąc pod uwagę strukturę wieku ludności utrzymuje się tendencja starzenia się społeczeństwa.

Szydłowiec jest położony w odległości 120 km od Warszawy przy trasie europejskiej E77. Sieć komunikacyjną uzupełnia droga wojewódzka nr 727 oraz drogi gminne i powiatowe. W odległości 30 km znajduje się Port Lotniczy Radom-Sadków, zaś Lotnisko Chopina w Warszawie oddalone jest o 130 km. W bliskim sąsiedztwie przebiega linia kolejowa nr 8 relacji Warszawa – Kraków oraz usytuowana jest stacja kolejowa Szydłowiec. W 2017 roku ukończono budowę drogi ekspresowej S7, która w znaczny sposób usprawniła komunikację w relacji Warszawa – Kraków.

Rycina 1. Mapa Gminy Szydłowiec (źródło: UM Szydłowiec)

Gmina Szydłowiec leży w północnej strefie makroregionu Wyżyny Kielecko-Sandomierskiej, obejmującej dwa mezoregiony – Garb Gielniowski i Przedgórze Iłżeckie. Gmina rozciąga się wąskim pasem z północy na południe. Niemal przez jej środek biegnie równoleżnikowo północna krawędź Gór Świętokrzyskich. Na terenie gminy występuje wiele surowców, m.in. głębokie rudy żelaza, wapień, margiel, gliny i wiele odmian piaskowca. Gmina leży w otoczeniu lasów przysusko-szydłowieckich. Tereny leśne to 36% jej powierzchni. Na terenie gminy istnieje kilka form ochrony przyrody. Do najważniejszych należą rezerwaty, pomniki przyrody, obszary chronionego krajobrazu, parki zabytkowe i użytki ekologiczne. Rezerwaty o charakterze leśnym „Cis A” i „Cis B” objęte są ochroną w ramach programu Natura 2000. Obszar południowej części gminy został zaliczony do Obszaru Chronionego Krajobrazu „Lasy Przysusko-Szydłowieckie”. Na terenie tym występują duże kompleksy leśne borów sosnowo-jodłowych z bukiem i dębem w wieku dochodzącym do 140 lat. Na terenie gminy znajdują się również dwa parki wpisane do rejestru zabytków – park w Szydłowcu z zamkiem otoczonym fosą zasilaną wodami rzeki Korzeniówki oraz park wiejski w Krzcięcinie z ruinami dworu Makomaskich.

Szydłowiec jest miastem o ponad 600-letniej historii sięgającej początków XIII wieku i bogatej tradycji rzemieślniczej, w szczególności w zakresie wydobycia i obróbki piaskowca, który stanowi lokalne bogactwo. Pod względem historycznym należy do Małopolski. Gmina to miejsce z dużym potencjałem turystycznym. Liczne zabytki w połączeniu z pięknem otaczającej je natury oraz bogata baza noclegowa stanowią atrakcyjny cel dla osób ceniących zwiedzanie miejsc o pasjonującej historii, jak i tych, którzy chcą aktywnie spędzić swój wolny czas. Wśród najważniejszych zabytków można wymienić pochodzący z XVI wieku zamek będący dawniej siedzibą Szydłowieckich i Radziwiłłów, kościół farny Zygmunta Króla, siedemnastowieczny ratusz, jeden z największych zachowanych w Polsce cmentarzy żydowskich oraz Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych, posiadające w swych zbiorach unikalne eksponaty. W pobliżu rynku znajduje się zalew z plażą i kompleksem sportowym, terenem zielonym oraz deptak nad rzeką Korzeniówką – malowniczo położone miejsce spacerów i spędzania wolnego czasu. Szydłowiec to tradycja wydobywania i obróbki lokalnego bogactwa, jakim jest szydłowiecki piaskowiec. Kamieniarstwo to także prężnie działający sektor lokalnej przedsiębiorczości.

Rycina 2. Ratusz w Szydłowcu (źródło: UM Szydłowiec)

Rycina 3. Zamek w Szydłowcu (źródło: UM Szydłowiec)

Rycina 4. Wnętrze kościoła farnego Zygmunta Króla w Szydłowcu (źródło: UM w Szydłowcu)

Rycina 5. Cmentarz żydowski w Szydłowcu (źródło: UM w Szydłowcu)

Szydłowiec jest jednym z miast Zagłębia Staropolskiego. Na terenie miasta funkcjonuje podstrefa Specjalnej Strefy Ekonomicznej Starachowice, która obecnie zagospodarowana jest w około 80%. W sąsiedztwie dzielnicy przemysłowej funkcjonuje również inkubator przedsiębiorczości oraz centrum obsługi inwestora.

Z uwagi na bogatą historię miasta kluczowe były działania polegające na rewitalizacji jego zabytkowej części w ramach projektu „Odnowa zabytkowych obiektów i przestrzeni publicznej w Szydłowcu, poprawa funkcjonalności i dostępności infrastruktury kulturalnej i turystycznej dla mieszkańców Mazowsza”. W jego ramach renowację przeszedł m.in. zabytkowy zespół zamkowo-pałacowy, w którym obecnie mieści się Muzeum Instrumentów, oraz Park Radziwiłłowski.

Kolejnym ciekawym projektem jest „Rozwój Aktywności Społeczno-Gospodarczej Obszarów Rewitalizowanych poprzez: Zagospodarowanie Terenu Nad Zalewem, Rzeką Korzeniówką oraz Modernizację Kina Górnik w Szydłowcu”. Celem nadrzędnym przedmiotowego projektu było ożywienie obszarów zmarginalizowanych przez przywrócenie lub nadanie im nowych funkcji społeczno-gospodarczych. Jego realizacja wpłynęła na zwiększenie dostępności do usług społecznych, stworzenie warunków odejścia od form opieki instytucjonalnej na rzecz opieki środowiskowej (nie wykluczając stacjonarnych form opieki), zwiększenie zatrudnienia osób zamieszkujących przedmiotowy obszar, a także udostępnienie przestrzeni do działalności gospodarczej o charakterze usługowo-handlowym, w tym sprzedaży produktów lokalnych i regionalnych. W 2022 roku gmina wraz z Stowarzyszeniem „Przyjazny Szydłowiec” założyła i uruchomiła Spółdzielnię Socjalną „Kuźnia Idei społecznych Szydłowiec”, która będzie prowadzić restaurację w zabytkowym zamku.

Rycina  6. Zalew w Szydłowcu (źródło: Dronspekcja)

1.2. Główne wyzwania i ich ujęcie w strategii rozwoju miasta

Najważniejszym dokumentem strategicznym gminy jest Strategia Rozwoju Gminy Szydłowiec na lata 2015-2025. W sformułowanej w strategii misji rozwoju („Szydłowiec gminą nowoczesną i otwartą na rozwój działalności gospodarczej, stawiającą na stały wzrost społeczno-gospodarczy poprzez rozbudowę i modernizację infrastruktury technicznej, społecznej oraz rozwój bazy turystycznej”) nie ma bezpośredniego odniesienia do zadeklarowanych do realizacji przez Szydłowiec Celów Zrównoważonego Rozwoju. 

Wśród celów strategicznych znalazło się odniesienie do środowiska przyrodniczego, jednak w kontekście wykorzystania walorów gminy dla rozwoju turystyki – Efektywne wykorzystanie walorów przyrodniczych i pozaprzyrodniczych gminy w celu zwiększenia jej atrakcyjności turystycznej. Wśród celów operacyjnych można jednak znaleźć takie, które w bezpośredni sposób odnoszą się do czystej i dostępnej energii oraz działań w dziedzinie klimatu. W ramach celu strategicznego – Poprawa jakości życia mieszkańców i funkcji osiedleńczych gminy poprzez stały rozwój infrastruktury technicznej i społecznej jest to systematyczna modernizacja systemu ciepłowniczego gminy wraz z ewentualnym wprowadzeniem proekologicznych źródeł energii. W ramach celu – Efektywne wykorzystanie walorów przyrodniczych i pozaprzyrodniczych gminy w celu zwiększenia jej atrakcyjności turystycznej zaplanowano wsparcie dla inicjatyw na rzecz zachowania czystości środowiska przyrodniczego gminy oraz podnoszenia świadomości i wrażliwości społecznej w zakresie dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego gminy. 

Celem interwencji w obszarze ochrony klimatu i jakości powietrza Programu ochrony środowiska dla Gminy Szydłowiec na lata 2021-2024 z perspektywą na lata 2025-2028 jest poprawa jakości powietrza przez ograniczenie niskiej emisji i wzrost stopnia wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Jako mocne strony gminy w tym zakresie upatruje się m.in. zaangażowanie samorządu gminy w działania prośrodowiskowe oraz systematyczne przeprowadzanie działań termomodernizacyjnych (kompleksowych i częściowych) w obiektach gminnych; jako szansę – m.in. możliwość uzyskania dofinansowania przy wymianie starych kotłów węglowych na kotły gazowe oraz możliwość uzyskania dofinansowania na instalacje energii OZE. W ramach planowanych działań oprócz realizacji szeregu przedsięwzięć związanych z wymianą urządzeń grzewczych i modernizacją systemu ciepłowniczego znalazło się utworzeniu punktu informacyjno-konsultacyjnego w ramach działania „Czyste powietrze – poprawa jakości powietrza oraz zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych”. Wśród kierunków interwencji znalazły się również działania informacyjne i edukacyjne związane z niską emisją, a także kampanie informacyjne i promocyjne. 

Również w ramach inwestycji planowanej w Gminnym Programie Rewitalizacji Gminy Szydłowiec na lata 2016-2023 znalazł się projekt, w którym główną rolę odgrywa poprawa efektywności energetycznej budynku. Jest to projekt związany z kompleksową termomodernizacją budynku Warsztatów Terapii Zajęciowej w Szydłowcu wraz z montażem instalacji odnawialnych źródeł energii w postaci instalacji fotowoltaicznej, co pozwoli na redukcję kosztów ogrzewania oraz wpłynie pozytywnie na jakość powietrza w gminie. 

Rozdział 2. Charakterystyka Celu 7. Czysta i dostępna energia oraz Celu 13. Działania w dziedzinie klimatu z perspektywy Szydłowca

Dla Gminy Szydłowiec bardzo ważny jest problem czystego powietrza oraz sposobów radzenia sobie z zanieczyszczeniami atmosfery. Gmina poszukuje rozwiązań, które są dostępne na rynku, możliwości uzyskiwania dofinansowań na zastosowanie bądź wymianę nieefektywnych źródeł ogrzewania i sposobów zaopatrywania mieszkańców w czystą energię. Analizie podlegają również dostępne rozwiązania i możliwości uzyskiwania dofinansowań dla jednostek samorządu terytorialnego oraz mieszkańców, możliwości kontroli palenisk w domach, eliminacji źródeł zanieczyszczeń powietrza, tworzenie terenów zieleni oraz ścieżek rekreacyjnych, będących płucami miasta. Ważnym aspektem będzie znalezienie sposobów zagospodarowania interesujących, choć niewykorzystanych miejsc w mieście i najbliższej okolicy, takich jak nieczynne kamieniołomy piaskowca szydłowieckiego. Waże będzie również wypracowanie schematu postępowania na poziomie administracyjnych środków w celu radzenia sobie z kontrolą nieefektywnych źródeł ogrzewania oraz wsparcie dla mieszkańców, przedsiębiorców i gospodarstw. Ważną kwestią jest również część edukacyjna – wymiana pomysłów i doświadczeń oraz znalezienie i wypracowanie ciekawych form przekazu informacji, edukacji ekologicznej, zarówno dorosłych mieszkańców miasta, gminy i regionu, jak i najmłodszych oraz młodzieży szkolnej. Wszystkie te działania mają na celu ochronę i poprawę jakości powietrza, wypracowanie właściwych nawyków, zastosowanie nowoczesnych rozwiązań (OZE), a także pomoc w pozyskaniu środków przez indywidualnych mieszkańców i firmy, spółki (np. ciepłownia miejska, wysypisko odpadów).

Udział w projekcie podyktowany jest problemem związanym z jakością powietrza w mieście i gminie w okresie grzewczym. Brakuje kontroli nad tym, czym pali się w lokalnych piecach. Ustawy środowiskowe narzucają pewne działania, jednak są one niewystarczające, ponieważ trudno jest walczyć z nawykami człowieka. Poza tym często powodem jest sytuacja materialnej mieszkańców. Nie każdego stać na wymianę urządzeń grzewczych. Gmina realizuje programy polegające na wymianie urządzeń grzewczych, jednak przedłużające się procedury i ścisłe wymagania niekiedy zniechęcają beneficjentów. Programy narzucają pewne wymagania dla użytkowników źródeł ciepła, których nie są oni w stanie lub nie chcą spełniać (np. pozbycie się alternatywnego źródła ogrzewania). W ramach działania Punktu Konsultacyjnego Czyste Powietrze prowadzone są spotkania informacyjne na temat zasad działania programu i ochrony powietrza. Wciąż mało jest działań uświadamiających mieszkańcom, jaki wpływ na ich zdrowie ma zanieczyszczenie powietrza. Konieczna zatem jest praca nad rozwojem świadomości ekologicznej oraz przekazywanie wiedzy, jak ważny jest zdrowy styl życia, ruch, dbanie o kondycję i zdrowie fizyczne.

Rozdział 3. Droga Szydłowca do doskonałości Rozdział 2  Charakterystyka Celu 7. Czysta i dostępna energia oraz Celu 13. Działania w dziedzinie klimatu z punktu widzenia miasta

3.1. Działania miasta w drodze do realizacji Rozdział 2  Charakterystyka Celu 7. Czysta i dostępna energia oraz Celu 13. Działania w dziedzinie klimatu z punktu widzenia miasta

Gmina kładzie duży nacisk na dbałość o środowisko naturalne. Istnieje potrzeba dalszych działań jako odpowiedź na problemy zidentyfikowane we wcześniejszych latach przy okazji realizacji projektów współfinansowanych z UE – problemów technicznych i środowiskowych. Zauważa się obniżanie jakości powietrza (m. in. przez tzw. niską emisję), zdegradowaną zieleń nad rzeką i zanieczyszczone wody. Prowadzone są akcje informacyjne uświadamiające mieszkańcom konieczność proekologicznych postaw społecznych, tworzone są tereny zieleni, deptaki, place z małą infrastrukturą, trasy do uprawiania nordic walking, ścieżki wzdłuż rzek i zalewu, modernizowane są parki i skwery – wszystko to, by stworzyć miejsce spacerów i spędzania wolnego czasu w ciszy i spokoju.

Rycina  7., 8. Tereny rekreacyjne nad zalewem w Szydłowcu (źródło: UM w Szydłowcu)

W ostatnich latach podejmowano wiele działań służących redukcji emisji zanieczyszczeń i gazów cieplarnianych, a także mających na celu podniesienie efektywności energetycznej, zmniejszenie kosztów energii i emisji gazów cieplarnianych. W 2021 roku gmina realizowała dwa projekty mające na celu wymianę starych urządzeń grzewczych na ekologiczne pelletowe, gazowe, olejowe, zgazowujące drewno oraz wykonanie instalacji fotowoltaicznych i solarnych, a także montaż pomp ciepła.

Pierwszy z nich to kontynuacja, rozpoczętego w 2019 roku projektu „Wymiana urządzeń grzewczych na terenie Gminy Szydłowiec”. W ramach jego realizacji zostały wymienione 67 urządzenia grzewcze na nowe ekologiczne piece, tj. 23 kotły na pellet, 29 kotły gazowe, dwa kotły na olej i dwa kotły zgazowujące drewno. Zainstalowano dziewięć powietrznych pomp ciepła i dwie gruntowe pompy ciepła oraz wykonano 30 instalacji fotowoltaicznych i pięć instalacji solarnych.

Kolejnym projektem realizowanym w 2021 roku był projekt „Redukcja emisji zanieczyszczeń powietrza poprzez wymianę urządzeń grzewczych na terenie Gminy Szydłowiec”. Przedmiotem projektu jest montaż infrastruktury, która będzie wykorzystywana do produkcji energii elektrycznej i cieplnej ze źródeł odnawialnych – energii słonecznej. Moc układów fotowoltaicznych została dobrana w oparciu o wielkość zapotrzebowania na energię elektryczną i cieplną przez dany budynek. Zakłada się podłączenie systemu fotowoltaicznego do sieci – typ instalacji on grid. Prosumenci energii elektrycznej będą wytwarzać ją na własne potrzeby (jednoczesna produkcja i konsumpcja energii). Nadwyżka energii elektrycznej z terenu danej instalacji będzie wprowadzana do sieci lokalnego operatora systemu dystrybucyjnego.

W 2021 roku gmina przystąpiła do Programu „Czyste Powietrze”, którego celem jest podniesienie jakości powietrza i ograniczenie emisji gazów cieplarnianych poprzez wspieranie właścicieli budynków jednorodzinnych w finansowaniu prac termomodernizacyjnych, a także wymiany starych i nieefektywnych systemów ogrzewania.

Podejmowano również wiele innych działań służących zmniejszeniu emisji zanieczyszczeń, np. montaż paneli fotowoltaicznych i termomodernizacja budynków mieszkalnych, a w Ciepłowni Miejskiej w Szydłowcu przeprowadzana jest modernizacja systemu ciepłowniczego w celu uzyskania statusu efektywnego systemu ciepłowniczego – rozbudowa instalacji kogeneracji zasilanej gazem ziemnym współpracującej ze źródłami OZE.

W ramach działań prośrodowiskowych organizowane są także spotkania informacyjne dla mieszkańców, podczas których przekazywana jest wiedza dotycząca konieczności podejmowania działań zmniejszających zanieczyszczenie środowiska naturalnego, powietrza i negatywnych skutków niewłaściwych działań człowieka.

Gmina realizuje również zadanie „Montaż odnawialnych źródeł energii w placówkach użyteczności publicznej działających na terenie Gminy Szydłowiec” w ramach dofinansowania ze środków budżetu państwa. Dzięki zastosowaniu systemów fotowoltaicznych produkowaną energię elektryczną będzie można wykorzystać do zasilania wszelkich urządzeń funkcjonujących w szkołach i żłobku. W ramach realizacji zadania zostaną zakupione i zamontowane panele fotowoltaiczne, co przyczyni się do zmniejszenia kosztów energii elektrycznej, generowania niższych kosztów eksploatacji obiektu oraz ograniczenia emisji dwutlenku węgla, dwutlenku siarki, tlenków azotu i pyłów.

Gmina Szydłowiec pozyskała również środki z Mazowieckiego Instrumentu Wsparcia Ochrony Powietrza Mazowsze 2019 na poprawę jakości powietrza w placówkach oświatowych dzięki zakupowi 25 profesjonalnych oczyszczaczy powietrza. W 2019 roku zamontowano w różnych częściach gminy czujniki informujące o jakości powietrza. Organizowane były spotkania zachęcające mieszkańców do podłączenia budynków do nowo budowanych/planowanych gazociągów i tym samym wymiany kotłów na gazowe.

3.2. Opis projektu wybranego do realizacji w ramach ,,Planu Działań dla Miast. Modelowa lokalność’’

3.2.1. Krótka charakterystyka projektu

W Szydłowcu został zgłoszony projekt „Czyste powietrze w Gminie Szydłowiec”. Potrzeba poprawy jakości powietrza oraz zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych poprzez wymianę źródeł ciepła i poprawę efektywności energetycznej budynków mieszkalnych w wyniku uregulowań prawnych, nakładają na właścicieli budynków obowiązek wymiany starych, nieefektywnych kotłów na paliwa stałe. Jest to dla większości mieszkańców duży problem, szczególnie finansowy. Inwestycja związana z wymianą urządzeń grzewczych jest sprawą kosztowną i nie każdy może pozwolić sobie na taki wydatek. Do 2029 roku właściciele domów mają obowiązek wymiany starych i nieefektywnych źródeł ciepła na paliwo stałe na nowoczesne źródła ciepła. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, wychodząc naprzeciw potrzebie dofinansowań inwestycji termomodernizacyjnych, stworzył Program „Czyste Powietrze”. W ramach programu możliwe jest również przeprowadzenie prac termomodernizacyjnych w budynku, a maksymalna wysokość dofinansowania wynosi prawie 70 000 zł. Wysokość uzyskanego dofinansowania uzależniona jest od wysokości dochodów beneficjenta. W ramach projektu wsparcie finansowe można otrzymać na:

• wymianę starych pieców na paliwo stałe na ekologiczne źródła ciepła spełniające wymagania programu,
• instalację centralnego ogrzewania (c.o.) lub ciepłej wody użytkowej (c.w.u.),
• wentylację mechaniczną,
• mikroinstalację fotowoltaiczną,
• ocieplenie domów oraz wymianę okien i drzwi (koszty materiałów i robocizny).

Wsparcie finansowe można otrzymać na projekty zakończone, w trakcie realizacji lub jeszcze nierozpoczęte, lecz rozliczeniu podlegają koszty poniesione nie wcześniej niż 6 miesięcy przed złożeniem wniosku.

Rycina 9., 10., 11. Zmodernizowana Ciepłownia Miejska w Szydłowcu (źródło: UM Szydłowiec)

W Gminie Szydłowiec w odpowiedzi na potrzeby lokalnej społeczności powstał Punkt Konsultacyjny Czyste Powietrze. Dzięki temu mieszkańcy mają ułatwiony kontakt z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie w celu uzyskania dofinansowania do wymiany urządzeń grzewczych, termomodernizacji budynku mieszkalnego i innych objętych programem inwestycji. Jest to odpowiedź na potrzeby społeczne, ale również szeroko pojętą konieczność ochrony środowiska naturalnego celem ograniczenia szkodliwej emisji zanieczyszczeń oraz znacznego zużywania się nieodnawialnych źródeł energii.

W ramach działania punktu prowadzone jest doradztwo dla mieszkańców, w jaki sposób pozyskać dofinansowanie na wymianę urządzeń grzewczych, instalacji fotowoltaiki, przeprowadzenia prac termomodernizacyjnych w budynkach mieszkalnych jednorodzinnych. Osoby, które potrzebują wsparcia, mogą zgłosić się do punktu, uzyskać informację oraz pomoc w wypełnieniu i złożeniu dokumentów o dofinansowanie. Pracownik gminy pomaga również rozliczyć zrealizowany przez mieszkańca projekt.

Jest to ogromnie ceniona przez mieszkańców pomoc ze strony miasta. Dzięki temu, że działa punkt konsultacyjny znacznie wzrasta liczba wymienionych, ekologicznych źródeł ogrzewania. W wielu domach zostały przeprowadzone kompleksowe prace termomodernizacyjne polegające na dociepleniu ścian zewnętrznych, stropodachu, dachu i podłóg na gruncie. Zostały wymienione okna czy drzwi w budynkach mieszkalnych, zainstalowano panele fotowoltaiczne, zmodernizowano instalacje c.o. i c.w.u. Wszystkie zakupione w ramach projektu materiały lub urządzenia muszą spełniać odpowiednie wymagania, parametry, wskaźniki, jednak przy wsparciu pracownika gminy proces spełnienia wymagań nie jest trudny.

W ramach projektu planuje się również sporządzenie ankiety skierowanej do mieszkańców i dużych zakładów w celu analizy stosowanych metod ogrzewania, produkcji ciepła i energii jako producentów zanieczyszczenia powietrza, ale również do szkół w celu zidentyfikowania zapotrzebowania na programy oraz zajęcia edukacyjne.

Analiza ankiet pozwoli ocenić skalę problemów i potrzeb związanych z konicznością zmian nieefektywnych źródeł ogrzewania, metod produkcji energii cieplnej, a także braki w świadomości mieszkańców na temat niekorzystnego wpływu zanieczyszczenia środowiska na zdrowie i kondycję najbliższego otoczenia oraz planety.

W wypracowaniu rozwiązań formalnych wezmą udział przede wszystkim indywidualni mieszkańcy, właściciele domów jednorodzinnych, którzy są producentami zanieczyszczeń powietrza, zakłady pracy oraz potencjalni producenci energii z OZE. 

3.2.2. Produkty/rezultaty z odniesieniem do wskaźników zrównoważonego rozwoju

Działania podejmowane przez gminę w ramach realizacji projektu oraz obranych Celów Zrównoważonego Rozwoju pozwolą na:

• zmotywowanie mieszkańców do podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza, wymiany nieefektywnych urządzeń grzewczych,
• wprowadzenie systemu kontroli palenisk (kontrole na miejscu, drony),
• pozyskanie dofinansowań na zakup urządzeń służących do kontroli oraz urządzeń służących do edukacji, np. symulatory zanieczyszczeń, sale edukacyjne,
• znalezienie sposobów efektywnej edukacji ekologicznej, organizację lekcji ekologii prowadzone przez doradców energetycznych,
• stworzenie procedur służących ochronie powietrza.
• Głównymi efektami podejmowanych działań w ramach realizowanego projektu i obranych Celów Zrównoważonego Rozwoju będą natomiast:
• wypracowanie i rekomendacja sposobu przeprowadzania kontroli postaw mieszkańców, kontroli palenisk, w ramach działań administracyjnych (przygotowaniu decyzji, zezwoleń, pozwoleń),
• pomoc dla mieszkańców i przedsiębiorców w pozyskiwaniu środków na wymianę urządzeń grzewczych, dostęp do informacji, pomoc w procedurach, podniesienie świadomości,
• zachęta do stosowania efektywnych źródeł ogrzewania, ulgi, większe zastosowanie OZE,
• wzmożona edukacja ekologiczna zarówno starszych, jak i młodego pokolenia (od przedszkola do szkoły średniej), stworzenie baz wiedzy, miejsc przeprowadzania doświadczeń, znalezienie środków zewnętrznych na zakup urządzeń do nauki, badania jakości powietrza, czujników, dronów.